Định hướng chẩn đoán đau bụng cấp

Đau bụng cấp có rất nhiều chẩn đoán khác nhau. Mức độ nặng của bệnh thay đổi từ đe dọa tính mạng đến vô hại. Cần đánh giá một cách hiệu quả để nhận ra nhanh chóng những  bệnh  nhân  nguy  kịch  và chỉ định những xét nghiệm trúng đích và phù hợp để nhận diện những tình trạng bệnh lý nghiêm trọng tiềm ẩn.

Những nguyên nhân gây ra đau bụng cấp được liệt kê dươi đây:

Viêm túi mật/đường mật.

Đau quặn mật.

Viêm gan.

Viêm phổi.

Loét đường tiêu hóa/viêm dạ dày.

Hội chứng vành cấp.

Viêm tụy.

Vỡ phình động mạch chủ bụng.

Vỡ lách.

Sỏi thận.

Viêm thận bể thận.

Viêm ruột thừa sớm.

Viêm ruột thừa đã rõ.

Viêm hồi tràng đoạn cuối,ví dụ: Crohn’sdisease,Yersina.

Viêm hạch mạc treo.

Viêm túi thừa.

Viêm đại tràng.

Thai ngoài tử cung.

Viêm nhiễm vùng chậu/lạc nội mạc tử cung.

Xoắn buồng trứng/vỡ u nang buồng trứng.

Nhiễm trùng đường tiểu dưới/ viêm bàng quang.

Tắc ruột.

Thủng ruột.

Nhồi máu mạc treo.

Viêm dạ dày ruột.

Nhiễm toan ceton/tăng calci máu/cơn cường tuyến thượng thận cấp.

Đau bụng chức năng.

Tính chất của đau

Đau tạng có nguồn gốc từ sự căng phồng các tạng  rỗng. Nó được dẫn truyền bởi các sợi thần kinh tự động, vì vậy vị trí của nó tương ứng với nguồn gốc phôi thai học của cấu trúc bị ảnh hưởng. Cơn đau có tính  chất âm ĩ  điển hình và ít tính định khu, không liên quan vơi đề kháng và gồng cứng thành bụng. Đau quặn bụng thực sự phản ánh co thắt cơ trơn từng khoảng gián đoạn  gây  ra  sự  khó  chịu  kéo  dài  vài giây tới vài phút trước khi dịu xuống. Một số bất thường khác được gọi là “cơn đau quặn”, ví dụ: đau quặn thận, quặn mật, cơn đau thực sự tăng dần trong vài phút rồi đạt đỉnh, kéo dài vài giờ trước khi giảm.

Đau thành bắt nguồn từ sự kích thích và viêm ở phúc mạc thành và được dẫn truyền bởi các dây thần kinh thành. Nó rõ nét, định khu tốt, liên tục và thường xuyên liên quan với tăng cảm giác đau và đề kháng thành bụng. Sự lan rộng của viêm phúc mạc thành sẽ gây ra viêm phúc mạc toàn bộ.

Đau phản ứng được cảm nhận ở vị trí xa nguồn cơn đau và  tại nơi hội tụ của các sợi thần kinh tủy sống cùng mức tủy sống.

Đáp ứng viêm toàn thân

Nhiều nguyên nhân nghiêm trọng của đau bụng  cấp  hoặc  có  nguồn  gốc hoặc thúc đẩy bởi một qúa trình viêm trong ổ bụng. Sự hiện diện của sốt, tăng CRP hoặc tăng WBC ưu thế bạch trung tính chỉ ra bệnh nhân đang có đáp ứng viêm toàn thân và có thể bằng cách đấy nó góp phần cho quá trình chẩn đoán. Ở  một số bệnh nhân, sự hiện diện của nhưng yếu tố viêm có thể hổ trợ cho việc giải thích các triệu chứng không chắc chắc, ví dụ tăng cảm giác đau khu trú ở bụng, cũng cố sự nghi ngờ viêm phúc mạc khu trú. Ở những bệnh nhân không có nguyên nhân gây đau rõ ràng, những yếu tố này có thể chỉ ra sự cần thiết phải nhập viện và những những xét nghiệm bổ sung. Tương tự như vậy, sự vắng mặt các yếu tố đó khi được sử dụng đúng cách có thể giúp để loại trừ những bệnh lý viêm quan trọng. Cuối cùng, xác nhận và phân loại đáp ứng viêm hệ thống  đóng vai trò  trung  tâm  để  đánh giá mưc độ nặng của bệnh.

Bảng: Dấu hiệu của đáp ứng viêm hệ thống

Sốt (>38°C)

Tăng CRP (>10 mg/L*)

Tăng WBC >11 × 109/L or <4 × 109/L

*Ý nghĩa của kết quả phụ thuộc bối cảnh lâm sàng.

Chú ý rằng, ý nghĩa của một kết quả đơn độc phụ thuộc vào bối cảnh lâm sàng, đặc biệt là CRP. Nhìn chung, kết quả cao hơn cho thấy tình trạng viêm lan rộng hơn. Tăng nhẹ CRP, ví dụ <30mg/L không cung cấp bằng chứng thuyết phục cho một quá trình viêm.

Tuy nhiên, nếu CRP được dùng để loại trừ mộ tình trạng bệnh lý, thì sẽ an toàn hơn nếu xem vượt qúa giới hạn trên bình thường là đã tăng.