Tốc độ máu lắng và Protein phản ứng C: phân tích triệu chứng

2023-04-26 10:02 AM

ESR và CRP hiện là các chỉ số được sử dụng rộng rãi nhất về phản ứng protein giai đoạn cấp tính được sử dụng để phát hiện các bệnh liên quan đến nhiễm trùng cấp tính và mãn tính, viêm nhiễm, chấn thương, phá hủy mô, nhồi máu và ung thư tiên tiến.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Tốc độ máu lắng (ESR) và protein phản ứng C (CRP) hiện là các chỉ số được sử dụng rộng rãi nhất về phản ứng protein giai đoạn cấp tính được sử dụng để phát hiện các bệnh liên quan đến nhiễm trùng cấp tính và mãn tính, viêm nhiễm, chấn thương, phá hủy mô, nhồi máu và ung thư tiên tiến. Xét nghiệm CRP là một chỉ số nhạy cảm và đáp ứng nhanh hơn so với ESR, thường cho thấy sự gia tăng sớm hơn và mạnh hơn so với ESR trong quá trình viêm cấp tính. Khi phục hồi, sự biến mất của CRP xảy ra trước quá trình bình thường hóa ESR.

Phản ứng giai đoạn cấp tính là một hiện tượng sinh lý bệnh chính đi kèm với viêm và các rối loạn khác. Tập trung vào hiện tượng này lần đầu tiên xảy ra với việc phát hiện ra nồng độ CRP trong huyết thanh tăng cao trong giai đoạn cấp tính của bệnh viêm phổi do phế cầu khuẩn. Khái niệm ban đầu về ESR có từ năm 1918. Phương pháp Westergren vẫn được coi là tiêu chuẩn vàng để đo lường ESR.

Đánh giá đặc điểm

Các phép đo chất phản ứng ở giai đoạn cấp tính rất hữu ích khi kết hợp với việc hỏi bệnh sử kỹ lưỡng và khám thực thể. Vì mức độ ESR và CRP bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, kết quả nên được giải thích dựa trên kết quả lâm sàng.

ESR, đo khoảng cách tính bằng milimét mà hồng cầu rơi ra trong 1 giờ, là một xét nghiệm đơn giản nhưng không đặc hiệu được chỉ định thường xuyên trong thực hành lâm sàng. CRP là một protein phản ứng giai đoạn cấp tính không đặc hiệu được sử dụng để chẩn đoán các rối loạn viêm và nhiễm trùng; nó cũng đóng vai trò là dấu hiệu của bệnh tim mạch (CVD). ESR có ưu điểm là quen thuộc, đơn giản và tài liệu phong phú được biên soạn trong nhiều thập kỷ. Xét nghiệm CRP được tiêu chuẩn hóa, rẻ tiền và được phổ biến rộng rãi. CRP độ nhạy cao không khác với CRP tiêu chuẩn, nhưng đề cập đến xét nghiệm được sử dụng, có khả năng đo mức CRP rất thấp.

Mặc dù sự gia tăng trong nhiều thành phần của phản ứng giai đoạn cấp tính thường xảy ra cùng nhau, nhưng không phải tất cả đều xảy ra đồng đều ở tất cả các bệnh nhân và sự khác biệt giữa ESR và CRP được tìm thấy khá thường xuyên (ví dụ: ESR tăng cùng với CRP bình thường có thể phản ánh giá trị dương tính giả đối với ESR; trong bệnh lupus, phản ứng CRP, nhưng không phải ESR). Hiện tại, việc sử dụng tối ưu các chất phản ứng ở pha cấp tính có thể là để thu được một số phép đo và giải thích kết quả theo bối cảnh lâm sàng.

Chẩn đoán phân biệt

Nồng độ CRP có thể bị ảnh hưởng bởi các lựa chọn lối sống, bệnh đồng thời, liệu pháp dược lý, tuổi tác, giới tính (nữ) và có thể là sắc tộc (ví dụ: người Mỹ gốc Phi).

Các yếu tố làm tăng giá trị CRP bao gồm hút thuốc, tăng chỉ số khối cơ thể, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, hội chứng chuyển hóa, tiểu đường loại 2, sử dụng hormone, nhiễm trùng mãn tính (viêm phế quản) và viêm mãn tính (viêm khớp dạng thấp).

Các yếu tố được biết là làm giảm giá trị CRP bao gồm uống rượu vừa phải, tập thể dục, giảm cân và dùng thuốc (statin, fibrate, thiazolidinediones, chất chống viêm, salicylat và steroid).

Mức độ ESR có thể bị ảnh hưởng bởi kinh nguyệt và mang thai, rối loạn huyết học, thuốc men, giới tính, tuổi tác, dân tộc và béo phì.

Các tình trạng có ESR > 100 mm/h bao gồm hình thành áp xe, viêm nội tâm mạc bán cấp do vi khuẩn, viêm tủy xương, viêm động mạch thái dương, bệnh mạch máu collagen, đa u tủy, bệnh bạch cầu/u lympho, khối u và phản ứng quá mẫn với thuốc.

Các yếu tố được biết là làm tăng giá trị ESR bao gồm suy thận mãn tính (viêm thận, thận hư), macroglobulin máu, tăng fibrinogen máu, thiếu máu do thiếu sắt/B12, thuốc (dextran, heparin, methyldopa, thuốc tránh thai, penicillamine, procainamide, theophylline, vitamin A), giới tính nữ, tuổi cao, dân tộc Mỹ gốc Phi và tăng lipid máu.

Các yếu tố được biết là làm giảm mức ESR bao gồm thiếu máu hồng cầu hình liềm, tăng hồng cầu hình cầu, giảm fibrinogen trong máu, bệnh đa hồng cầu, thuốc (aspirin, cortisone, quinine) và suy tim mãn tính.

Biểu hiện lâm sàng

Mặc dù thiếu tính đặc hiệu chẩn đoán, nhưng việc đo nồng độ protein trong giai đoạn cấp tính rất hữu ích trong việc phân biệt giữa tình trạng viêm và không viêm cũng như đánh giá đáp ứng và nhu cầu can thiệp điều trị. Nói chung, ESR tăng khi bệnh nặng hơn và giảm khi bệnh cải thiện. Trong khi ESR thay đổi tương đối chậm thì nồng độ CRP lại thay đổi nhanh hơn. CRP có thể hữu ích khi ESR không rõ ràng hoặc không phù hợp với ấn tượng lâm sàng. Kết quả phải được biểu thị bằng giá trị trung bình của hai xét nghiệm được thực hiện cách nhau 2 tuần. Bệnh nhân có mức trên 10 mg/L nên được kiểm tra các nguồn gây viêm trước khi lặp lại xét nghiệm. Chất phản ứng giai đoạn cấp tính không nên được chỉ định cho mục đích sàng lọc ở những bệnh nhân không có triệu chứng.

Tỷ lệ ESR bình thường đối với nam giới trong độ tuổi từ 20 đến 65 có thể được tính theo kinh nghiệm là tuổi/2; đối với nữ, nó sẽ là (tuổi cộng 10)/2. Hầu hết các đối tượng bình thường có mức CRP <3 mg/L. Mức 3-10 mg/L có thể chỉ ra mức độ viêm nhẹ hoặc các ảnh hưởng khác, chẳng hạn như rối loạn chức năng chuyển hóa, béo phì và kháng insulin. Mức >10 mg/L cho thấy tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng đáng kể, đặc biệt là do vi khuẩn.

Xét nghiệm CRP cũng được khuyến nghị như một biện pháp bổ sung cho đánh giá yếu tố rủi ro truyền thống trong bệnh tim mạch. Nó đã được phát hiện là dấu hiệu mạnh nhất cho CVD trong tương lai, xơ vữa động mạch tổn thương lần đầu và vỡ mảng bám. Ngoài ra, nó có giá trị tiên lượng độc lập cho các cơn đột quỵ và bệnh mạch máu ngoại vi trong tương lai.

Các ứng dụng cụ thể của phép đo chất phản ứng trong giai đoạn cấp tính bao gồm theo dõi các quá trình bệnh như bệnh Crohn, viêm khớp dạng thấp (CRP cao hơn ESR), đau đa cơ do thấp khớp và viêm động mạch tế bào khổng lồ (ESR thường trên 100 mm/h, nhưng CRP có thể nhạy hơn để phát hiện bệnh) và đánh giá tiên lượng không xâm lấn ở bệnh nhân mắc bệnh ác tính. Lupus ban đỏ hệ thống là một ngoại lệ ở chỗ nồng độ CRP thường không tăng, ngoại trừ trong trường hợp nhiễm vi khuẩn.

Bài viết cùng chuyên mục

Giảm sút cân không chủ đích

Giảm cân không tự nguyện được coi là có ý nghĩa về mặt lâm sàng khi nó vượt quá 5 phần trăm hoặc hơn trọng lượng cơ thể bình thường trong khoảng thời gian từ 6 đến 12 tháng

Đau bụng cấp: triệu chứng kèm các dấu hiệu cảnh báo

Xét nghiệm bổ sung thường được yêu cầu ở bệnh nhân > 45 tuổi có triệu chứng mới khởi phát, sụt cân, suy sụp hoặc xét nghiệm sàng lọc bất thường.

Khối u vú: đặc điểm ác tính và lành tính

Siêu âm là phương thức chấn đoán hình ảnh được lựa chọn cho phụ nữ dưới 35 tuổi do mô u có mật độ cao. Đánh giá bệnh học được thực hiện bằng chấn đoán tế bào học bằng chọc hút kim nhỏ hoặc sinh thiết lõi hoặc đôi khi là xẻ sinh thiết.

Đánh giá tình trạng dinh dưỡng qua tiền sử bệnh lý

Sau khi yêu cầu bệnh nhân mô tả các triệu chứng hoặc vấn đề y tế khiến họ phải tìm kiếm sự chăm sóc y tế, hãy bắt đầu khám phá mối quan hệ giữa chế độ ăn uống và bệnh có thể tồn tại.

Kỹ năng khám sức khỏe trên lâm sàng

Mặc dù bác sỹ không sử dụng tất cả các kỹ thuật nhìn sờ gõ nghe cho mọi hệ cơ quan, nên nghĩ đến bốn kỹ năng trước khi chuyển sang lĩnh vực tiếp theo được đánh giá.

Co giật: phân tích triệu chứng

Nguyên nhân gây co giật bao gồm rối loạn chức năng hệ thống thần kinh trung ương nguyên phát cũng như rối loạn chuyển hóa hoặc bệnh hệ thống.

Lú lẫn mê sảng: đánh giá khi có tổn thương

Khi không chỉ định chụp hình ảnh não, có thể duy trì các biện pháp điều trị trong vài ngày. CT sọ não có thể được chỉ định để loại trừ xuất huyết dưới nhện và những bất thường cấu trúc khác nếu bệnh nhân thất bại điểu trị hoặc nặng hơn.

Ho ra máu: đánh giá các triệu chứng lâm sàng

Lượng máu chảy khó xác định chính xác trên lâm sàng nhưng có thể ước lượng thể tích và tỷ lệ máu mất bằng cách quan sát trực tiếp lượng máu ho ra với một vật chứa có chia độ. Nguy cơ chủ yếu là ngạt do ngập lụt phế nang hoặc tắc nghẽn đường thở.

Hôn mê và rối loạn ý thức: đánh giá bằng thang điểm Glasgow

Những khuyết tật nhỏ như suy giảm trí nhớ, mất định hướng và sự hoạt động chậm của não, có thể không rõ ràng và khó nhận biết, đặc biệt nếu đồng tồn tại các vấn đề ngôn ngữ, nhìn và nói.

Triệu chứng và dấu hiệu bệnh tim

Các triệu chứng khó thở, đau ngực, hồi hộp, choáng và ngất, phù, các dấu hiệu tím, xanh tái, khó thở nhanh, ran hai đáy phổi, mạch đập vùng trước tim.

Ho ra máu, chẩn đoán và điều trị

Các động mạch phế quản xuất phát từ động mạch chủ hoặc động mạch liên sườn và mang máu dưới áp lực của hệ thống vào đường hô hấp, mạch máu, rốn phổi, và màng phổi tạng

Tràn khí màng phổi: phân tích triệu chứng

Tràn khí màng phổi có hai loại chính, tự phát và không tự phát, tự phát phân thành nguyên phát hoặc thứ phát, tràn khí không tự phát là do chấn thương, do điều trị.

Rụng tóc: đánh giá đặc điểm

Rụng tóc có thể được phân loại theo biểu hiện lâm sàng, nghĩa là, theo việc rụng tóc là cục bộ hay toàn thể, ngoài ra, việc phân loại có thể dựa trên bệnh lý của tình trạng gây rụng tóc.

Insulin tiêm dưới da cho bệnh nhân nằm viện: phác đồ và mục tiêu điều trị

Có khoảng ba mươi phần trăm, bệnh nhân nhập viện bị tăng đường huyết, nhiều bệnh nhân trong số này có tiền sử đái tháo đường trước đó

Đau đầu: đánh giá bệnh cảnh lâm sàng

Loại trừ xuất huyết dưới nhện ở bất kỳ bệnh nhân nào có đau đầu dữ dội lần đầu tiên hay là đau đầu nặng nhất họ từng trải qua mà đạt đỉnh trong 5 phút từ lúc khới phát và dai dẳng hơn 1 giờ.

Phòng chống lạm dụng rượu và ma túy bất hợp pháp

Phòng chống lạm dụng rượu và ma túy bất hợp pháp! Tỷ lệ lạm dụng có vẻ cao hơn ở nam giới, người da trắng, thanh niên chưa lập gia đình và cá nhân...

Sốt phát ban: phân tích triệu chứng

Tiếp cận chẩn đoán phân biệt là phân biệt giữa các thực thể khác nhau gây sốt và bệnh tật bằng các loại phát ban mà chúng thường gây ra.

Khó thở cấp ở những bệnh nhân bị COPD: những đánh giá bổ sung

Nếu như khò khè là chủ yếu và không có đặc điểm của nhiễm trùng, chẩn đoán có khả năng là đợt cấp COPD không do nhiễm trùng. Tìm kiếm yếu tố khởi phát, ví dụ chẹn beta, không dung nạp với khí dung/bầu hít, yếu tố khởi phát từ môi trường.

Lách to: phân tích triệu chứng

Nhiều nguyên nhân gây lách to có thể được nhóm thành các loại sau: giải phẫu, huyết học, nhiễm trùng, miễn dịch, ung thư, thâm nhiễm và xung huyết.

Hiệu giá kháng thể kháng nhân (ANA) cao: phân tích triệu chứng

Kháng thể kháng nhân (ANA) được tạo ra ở những bệnh nhân mắc bệnh mô liên kết tự miễn dịch chủ yếu thuộc nhóm immunoglobulin G và thường có mặt ở mức độ cao hơn.

Tiết dịch âm đạo (khí hư): phân tích triệu chứng

Tiết dịch âm đạo có thể là sinh lý hoặc bệnh lý. Khi giải phẫu bệnh, người ta báo cáo rằng 90% phụ nữ bị ảnh hưởng mắc bệnh viêm âm đạo do vi khuẩn, bệnh nấm candida âm hộ-âm đạo hoặc bệnh trichomonas.

Phù khu trú: đánh giá các nguyên nhân gây lên bệnh cảnh lâm sàng

Phù một bên chân thường gợi ý những bệnh lý khu trú như tắc nghẽn tĩnh mạch hoặc bạch mạch; Phù cả hai bên có thể do bởi những nguyên nhân tại chỗ nhưng thường kèm với sự quá tải dịch toàn thân.

Mục tiêu của việc thăm khám lâm sàng

Hiệu lực của một phát hiện vật lý phụ thuộc vào nhiều yếu tố, kinh nghiệm lâm sàng và độ tin cậy của các kỹ thuật khám là quan trọng nhất.

Tương quan bệnh học lâm sàng về dinh dưỡng

Có vô số sự thiếu hụt vitamin và nguyên tố vi lượng, và việc mô tả chúng nằm ngoài phạm vi, tuy nhiên, có một số điều đáng xem xét.

Khó thở do bệnh phế quản phổi, tim, toàn thân hoặc nguyên nhân khác

Khởi phát nhanh, khó thở nghiêm trọng trong trường hợp không có triệu chứng lâm sàng khác cần nâng cao mối quan tâm đối với tràn khí màng phổi, thuyên tắc phổi