Phân tích triệu chứng đau đầu để chẩn đoán và điều trị

2022-12-09 11:52 AM

Đau đầu thường được phân loại thành các loại nguyên phát và thứ phát với hệ thống phân loại quốc tế về rối loạn đau đầu, phiên bản thứ hai.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Nhức đầu, hay còn gọi là chứng đau đầu, là một hiện tượng cực kỳ phổ biến trên toàn cầu.

Trong năm 2008, đau đầu là chẩn đoán đầu tiên được liệt kê cho hơn 3 triệu lượt khám cấp cứu (2,4% tổng số lượt khám cấp cứu) và 81.000 bệnh nhân nội trú (0,2% tổng số lượt bệnh nhân nội trú). Ở các nước phát triển, chỉ riêng chứng đau đầu do căng thẳng (TTH) đã ảnh hưởng đến 2/3 nam giới trưởng thành và hơn 80% nữ giới.

Dữ liệu về tỷ lệ mắc chứng đau nửa đầu và tỷ lệ cơn đau cho thấy rằng 3.000 cơn đau nửa đầu xảy ra mỗi ngày cho mỗi triệu dân số nói chung. Các nghiên cứu hiện tại đã ước tính rằng chứng đau nửa đầu ảnh hưởng đến 37 triệu người trên thế giới.

Con số đau đầu mãn tính hàng ngày không phải là không đáng kể vì cứ 20 người thì có một người bị đau đầu hàng ngày hoặc gần như hàng ngày. Tuy nhiên, đáng ngạc nhiên là khoảng 10% đàn ông và 5% phụ nữ chưa bao giờ bị đau đầu! Chi phí điều trị cũng là rất nhiều.

Phân loại đau đầu

Đau đầu thường được phân loại thành các loại nguyên phát và thứ phát với hệ thống phân loại quốc tế về rối loạn đau đầu, phiên bản thứ hai (ICHD-II) cung cấp những gì nhiều người coi là tiêu chuẩn vàng.

Đau đầu nguyên phát bao gồm đau nửa đầu với tất cả các cơn con khác nhau (có và không có hào quang, võng mạc, nhãn khoa, nền, v.v.), đau đầu do căng thẳng (từng đợt và mãn tính), đau đầu chùm và các cơn đau đầu tự trị sinh ba khác (bao gồm cả chứng nửa người nửa đầu kịch phát) và cuối cùng là “loại khác”.

Đau đầu nguyên phát (bao gồm bị nhói, ho, gắng sức, liên quan đến hoạt động tình dục, đau sấm sét, v.v.). Đau đầu thứ phát ít phổ biến hơn (10% trong số tất cả các cơn đau đầu) nhưng có khả năng nguy hiểm hơn. Chúng bao gồm đau đầu liên quan đến chấn thương đầu và cổ và đau đầu liên quan đến rối loạn mạch máu sọ hoặc cổ (bao gồm các tình trạng như cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), tai biến mạch máu não (CVA), viêm động mạch, xuất huyết nội sọ/dưới nhện, dị dạng mạch máu, huyết khối tĩnh mạch não vân vân).

Các cơn đau đầu thứ phát khác bao gồm đau đầu do rối loạn nội sọ không do mạch máu (bao gồm đau đầu do dị tật Chiari Loại 1, áp lực dịch não tủy (CSF) cao hoặc thấp, tăng áp lực nội sọ hoặc não úng thủy do khối u, v.v.), đau đầu do một chất (bao gồm lạm dụng thuốc, tác dụng phụ của thuốc, cai nghiện, v.v.), đau đầu do các bệnh nhiễm trùng nội sọ và toàn thân (bao gồm viêm màng não, viêm não, v.v.), đau đầu do rối loạn cân bằng nội môi (bao gồm thiếu oxy, suy giáp, nhịn ăn, v.v.). ), đau đầu hoặc đau mặt do nhiều rối loạn ở hộp sọ, cổ, mắt, tai, mũi, xoang, răng, miệng hoặc các cấu trúc vùng mặt hoặc sọ khác, và cuối cùng là đau đầu do rối loạn tâm thần như tình trạng cơ thể hóa và loạn thần.

Nhiệm vụ chính của bác sĩ tại phòng khám, bệnh viện hay trong phòng cấp cứu là xác định xem bệnh nhân có nguyên nhân đau đầu thực thể, có khả năng đe dọa đến tính mạng hay không.

Phần lớn các cơn đau đầu không có nguyên nhân nghiêm trọng, nhưng phải loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng gây đau đầu, chẳng hạn như viêm màng não và xuất huyết dưới nhện. Trong phần lớn các trường hợp, bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác chứng đau đầu của bệnh nhân và xác định liệu có chỉ định xét nghiệm bổ sung hoặc chẩn đoán hình ảnh thần kinh hay không bằng cách xem xét các loại đau đầu khác nhau trong mỗi loại như được liệt kê ở trên và thu thập tiền sử đau đầu kỹ lưỡng sau đó là kiểm tra lâm sàng tập trung.

Lịch sử bệnh lý và thăm khám

Bệnh sử là khía cạnh quan trọng nhất trong việc đánh giá bệnh nhân đau đầu, đặc biệt là vì đau đầu nguyên phát và thứ phát có thể có các đặc điểm lâm sàng và triệu chứng liên quan giống nhau. Các mục lịch sử quan trọng cần ghi lại nên bao gồm các giai đoạn tương tự trước đó, ngày/thời gian khởi phát, các yếu tố thúc đẩy và cải thiện, đặc điểm của cơn đau cũng như mức độ cường độ, diễn biến của triệu chứng theo thời gian, khoảng thời gian, tần suất, vị trí cơn đau, và các triệu chứng liên quan như buồn nôn/nôn, bất kỳ đặc điểm tự trị nào, sốt, ớn lạnh và các dấu hiệu/triệu chứng thần kinh khu trú. Việc xem xét các vấn đề y tế khác trong quá khứ của bệnh nhân và các loại thuốc hiện tại cũng rất quan trọng, vì điều này có thể chỉ ra nguyên nhân (chẳng hạn như đau đầu do cai caffein hoặc thuốc chống viêm không steroid [NSAID]). Tiền sử đau đầu thường có thể đưa ra chẩn đoán mà không cần kiểm tra hoặc xét nghiệm thêm.

Một số dấu hiệu và/hoặc triệu chứng thường được coi là “báo động đỏ” khi bị đau đầu. Mặc dù các nghiên cứu hỗ trợ việc sử dụng những thứ này còn thiếu, nhưng các tình trạng sau đây cần được đánh giá thêm-đau đầu bắt đầu sau 50 tuổi, đau đầu khởi phát đột ngột, đau đầu với tần suất và mức độ nghiêm trọng ngày càng tăng (đặc biệt nếu họ báo cáo rằng đây là “điều này là cơn đau đầu tồi tệ nhất từ trước đến nay”), cơn đau đầu mới khởi phát ở bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ mắc bệnh ung thư hoặc vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV), cơn đau đầu có dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân, cơn đau đầu có dấu hiệu thần kinh khu trú hoặc co giật, và cơn đau đầu sau đó xuât huyêt nội sọ.

Việc khám thực thể cho bệnh nhân đau đầu nên xác định nguyên nhân gây đau đầu thứ phát và do đó nên nhắm mục tiêu vào các khu vực được xác định là bất thường trong lịch sử đau đầu. Khám tổng quát nên bao gồm các dấu hiệu sinh tồn, đánh giá đáy mắt và tim mạch, và sờ nắn đầu và mặt. Bác sĩ nên kiểm tra bằng chứng về nhiễm trùng cục bộ như viêm tai giữa cấp tính (AOM) và viêm xoang cấp tính do vi khuẩn (ABS). Một cuộc kiểm tra thần kinh hoàn chỉnh là điều cần thiết. Việc kiểm tra nên bao gồm tình trạng tâm thần, mức độ ý thức, kiểm tra dây thần kinh sọ, kiểm tra sức mạnh vận động, phản xạ gân sâu, cảm giác, phản xạ bệnh lý (ví dụ, dấu hiệu Babinski), kiểm tra chức năng tiểu não và dáng đi, và các dấu hiệu kích thích màng não (dấu hiệu Kernig và Brudzinski). Điều quan trọng cần nhớ là các dấu hiệu như gáy cứng và các cử động như Kernig's và Brudzinski's đều có độ nhạy cực kỳ thấp (lần lượt là 30%, 5% và 5%).

Xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh thần kinh thường không cần thiết trong quá trình khám bệnh nhân đau đầu, đặc biệt đối với những bệnh nhân có biểu hiện đau đầu nguyên phát. Tuy nhiên, nếu bệnh sử và/hoặc khám lâm sàng gợi ý nguyên nhân thứ phát, thì có thể cần phải làm xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh. Công thức máu và nuôi cấy sẽ được chỉ định cho những người có dấu hiệu/triệu chứng nhiễm trùng toàn thân. Ngoài công thức máu toàn bộ (CBC) và nuôi cấy, chọc dò tủy sống sẽ được chỉ định ở bất kỳ bệnh nhân nào nghi ngờ bị viêm màng não. Chụp cắt lớp khẩn cấp được chỉ định nếu bệnh nhân có biểu hiện đau đầu dữ dội đột ngột mới xuất hiện, đau đầu liên quan đến các dấu hiệu thần kinh bất thường mới hoặc một loại đau đầu mới ở bệnh nhân nhiễm HIV và đạt được kết quả tốt nhất bằng CT. Chụp cộng hưởng từ (MRI), mặc dù đắt tiền hơn, nhưng tốt hơn trong việc xác định các thay đổi bệnh lý nội sọ, đặc biệt là ở hố sau. ESR sẽ được chỉ định ở những bệnh nhân bị viêm động mạch tế bào khổng lồ. Cuối cùng, chụp CT không có chất cản quang, tiếp theo là chọc dò tủy sống nếu kết quả âm tính, được ưu tiên để loại trừ xuất huyết dưới nhện.

Xem xét tư vấn thần kinh nếu chẩn đoán đau đầu không chắc chắn, nếu mức độ ý thức của bệnh nhân bị ảnh hưởng hoặc nếu có một khoảng thời gian mất trí nhớ, nếu kiểm tra thần kinh không bình thường hoặc nếu hình ảnh thần kinh không bình thường.

Tư vấn phẫu thuật thần kinh được đảm bảo nếu bệnh nhân có biểu hiện xuất huyết dưới nhện hoặc tổn thương khối (như khối u hoặc áp xe), hoặc nếu nghi ngờ tổn thương tuyến yên.

Hầu hết các cơn đau đầu nguyên phát có thể được chẩn đoán bằng cách khai thác bệnh sử toàn diện để loại trừ các triệu chứng đáng lo ngại và ghi lại kết quả khám tổng quát và thần kinh bình thường. Xét nghiệm chẩn đoán là không cần thiết trong những trường hợp này.

Đau đầu thứ phát thường yêu cầu xét nghiệm chẩn đoán bổ sung.

Bài viết cùng chuyên mục

Mệt mỏi và Hội chứng mệt mỏi mãn tính

Acyclovir, globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch, nystatin, và liều thấp hydrocortisone, fludrocortisone không cải thiện triệu chứng

Thiếu vitamin D: phân tích triệu chứng

Khi sự hấp thụ canxi ở ruột không cung cấp đủ canxi để duy trì mức canxi máu bình thường, Vit D sẽ ức chế các tế bào tạo xương và kích hoạt các tế bào hủy xương để huy động canxi từ xương.

Sưng khớp: đánh giá các triệu chứng và nguyên nhân

Ở bệnh nhân trẻ tuổi không có tiền sử chấn thương, đã loại trừ được viêm khớp nhiễm khuẩn, sự xuất hiện của bất cứ triệu chứng nào sau đây là dấu hiệu gợi ý cao của viêm khớp phản ứng.

Mất ý thức thoáng qua: ngất và co giật

Chẩn đoán mất ý thức thoáng qua thường dựa vào sự tái diễn, và sự phân tầng nguy cơ là điều thiết yếu để xác định những người cần phải nhập viện, và những người được lượng giá an toàn như bệnh nhân ngoại trú.

Nhịp tim nhanh: phân tích triệu chứng

Triệu chứng nhịp tim nhanh gồm khó chịu ở ngực, khó thở, mệt mỏi, choáng váng, tiền ngất, ngất và đánh trống ngực, cần tìm kiếm trong tiền sử bệnh lý.

Nguy cơ té ngã: cách thực hiện đánh giá dáng đi

Sự an toàn và vững chắc chung; bất thường dáng đi một bên (đột quỵ, tổn thương thần kinh ngoại biên, bệnh khớp, đau); bước đi ngắn, lê chân (bệnh Parkinson, bệnh lý mạch máu não lan tỏa); dáng đi bước cao.

Triệu chứng và dấu hiệu bệnh tim

Các triệu chứng khó thở, đau ngực, hồi hộp, choáng và ngất, phù, các dấu hiệu tím, xanh tái, khó thở nhanh, ran hai đáy phổi, mạch đập vùng trước tim.

Triệu chứng và dấu hiệu bệnh hô hấp

Triệu chứng bao gồm Khó thở, ho dai dẳng, thở rít, thở khò khè, ho ra máu, Dấu hiệu Thở nhanh, mạch nghich thường, tím tái, ngón tay dúi trống, gõ vang.

Nguyên tắc của trị liệu da liễu

Chất làm mềm da có hiệu quả nhất khi được áp dụng khi làm da ướt, Nếu da quá nhờn sau khi sử dụng, lau khô bằng khăn ẩm

Viêm bàng quang cấp trong chẩn đoán và điều trỊ

Viêm bàng quang không biến chứng ở phụ nữ có thể dùng kháng khuẩn liều đơn ngắn ngày. Viêm bàng quang biến chứng ít gặp ở nam giới.

Insulin tiêm dưới da cho bệnh nhân nằm viện: phác đồ và mục tiêu điều trị

Có khoảng ba mươi phần trăm, bệnh nhân nhập viện bị tăng đường huyết, nhiều bệnh nhân trong số này có tiền sử đái tháo đường trước đó

Rung giật nhãn cầu: phân tích triệu chứng

Rung giật nhãn cầu có thể liên quan đến những bất thường của hệ thần kinh trung ương hoặc ngoại biên, mặc dù trong nhiều trường hợp, nguyên nhân chính xác có thể không được xác định.

Thực hành kiểm soát nhiễm trùng khi chăm sóc sức khỏe

Tất cả các nhân viên y tế cần tuân thủ thường xuyên các hướng dẫn này bất cứ khi nào có khả năng tiếp xúc với các vật liệu có khả năng lây nhiễm như máu hoặc các chất dịch cơ thể khác.

Mất trí nhớ ở người cao tuổi

Mặc dù không có sự đồng thuận hiện nay vào việc bệnh nhân lớn tuổi nên được kiểm tra bệnh mất trí nhớ, lợi ích của việc phát hiện sớm bao gồm xác định các nguyên nhân.

Hồng ban đa dạng: phân tích triệu chứng

Hồng ban đa dạng thường bao gồm các hội chứng hồng ban đa dạng nhỏ (EM), hồng ban đa dạng lớn (EMM), hội chứng Stevens-Johnson (SJS) và hoại tử biểu bì nhiễm độc (TEN).

Phân tích triệu chứng mất ngủ để chẩn đoán và điều trị

Mất ngủ nguyên phát không phổ biến và là do rối loạn nội tại của chu kỳ ngủ thức, chứng mất ngủ thứ phát phổ biến hơn nhiều.

Nhiễm trùng đường hô hấp: những đánh giá bổ sung khi thăm khám

Ở những bệnh nhân khỏe mạnh trước đó mà không có dấu hiệu ngực khu trú hoặc bất thường trên XQ phổi, chẩn đoán nhiều khả năng là nhiễm trùng hô hấp không viêm phổi, ví dụ viêm phế quản cấp.

Ho ra máu: phân tích triệu chứng

Bất kể tỷ lệ là bao nhiêu, bước đầu tiên trong đánh giá là phân biệt xem bệnh nhân có ho ra máu thực sự hay chảy máu từ nguồn khác, ví dụ: nôn ra máu hoặc ho giả ra máu.

Mệt mỏi: đánh giá bệnh cảnh lâm sàng

Một số bệnh nhân, khó để phân biệt giữa mệt mỏi và khó thở; nếu có một bệnh sử rõ ràng hoặc bằng chứng của giảm khả năng gắng sức. Cân nhắc tiếp cận tương tự đối với khó thở gắng sức mạn tính.

Đau màng phổi: phân tích triệu chứng

Màng phổi thành là nguồn gốc chính của cơn đau do hô hấp, bề mặt trên của cơ hoành và ranh giới bên của trung thất, nó được chi phối bởi các dây thần kinh liên sườn.

Ngất: phân tích triệu chứng để chẩn đoán và điều trị

Ngất có thể được phân loại bằng cách sử dụng các hệ thống khác nhau từ các tình trạng ác tính và lành tính đến các tình trạng do tim và không do tim.

Bệnh hạch bạch huyết: phân tích triệu chứng

Các bệnh truyền nhiễm, tự miễn dịch, u hạt, ác tính hoặc phản ứng thuốc có thể gây ra hạch to toàn thân. Nguy cơ chung của bệnh ung thư ở những bệnh nhân bị bệnh hạch bạch huyết toàn thân là thấp.

Vô kinh: phân tích triệu chứng

Vô kinh là một thuật ngữ lâm sàng dùng để mô tả tình trạng không có kinh nguyệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Nó có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn.

Kiểm tra tính hợp lý trên lâm sàng

Khám lâm sàng hợp lý là một phần rộng lớn hơn được gọi là y học dựa trên bằng chứng, 'không nhấn mạnh trực giác, kinh nghiệm lâm sàng không hệ thống và cơ sở lý luận bệnh lý như đủ cơ sở để ra quyết định lâm sàng.

Khối u trung thất: phân tích triệu chứng

Khi nghi ngờ hoặc phát hiện khối trung thất, kiến thức về ranh giới của các ngăn trung thất riêng lẻ và nội dung của chúng tạo điều kiện cho việc đưa ra chẩn đoán phân biệt.