Thiếu máu: phân tích triệu chứng

2023-04-25 11:04 AM

Thiếu máu chỉ là một triệu chứng của bệnh chứ không phải bản thân bệnh. Bất cứ khi nào thiếu máu được tìm thấy, nguyên nhân phải được tìm kiếm.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Thiếu máu, nói một cách đơn giản, là quá ít tế bào hồng cầu (RBCs). Ở nam giới, nó thường được định nghĩa là huyết sắc tố <13,5 g/dL hoặc hematocrit <41,0% và ở phụ nữ là huyết sắc tố <12,0 g/dL hoặc hematocrit <36,0%. Điều quan trọng cần nhớ là thiếu máu chỉ là một triệu chứng của bệnh chứ không phải bản thân bệnh.

Bất cứ khi nào thiếu máu được tìm thấy, nguyên nhân phải được tìm kiếm.

Nguyên nhân

Các nguyên nhân gây thiếu máu có thể được chia thành ba loại chính:

Giảm sản xuất

Thiếu máu xảy ra khi tốc độ sản xuất hồng cầu thấp hơn tốc độ phá hủy hồng cầu. Sản lượng giảm có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó có thiếu chất dinh dưỡng. Giảm lượng ăn vào hoặc kém hấp thu các chất dinh dưỡng như sắt, vitamin B12 hoặc folate có thể làm giảm sản xuất hồng cầu. Rối loạn tủy xương như thiếu máu bất sản, loạn sản tủy hoặc thâm nhiễm khối u cũng có thể làm giảm sản xuất hồng cầu.

Bệnh nhân đang hóa trị hoặc xạ trị có thể bị ức chế tủy xương.

Tăng hủy hồng cầu

Vòng đời hồng cầu bình thường là 120 ngày; một số tình huống có thể làm giảm sự sống sót của hồng cầu. Thiếu máu tán huyết là kết quả của sự phá hủy hồng cầu tăng lên. Có những nguyên nhân di truyền gây thiếu máu tán huyết, bao gồm bệnh hồng cầu hình cầu di truyền, thiếu máu hồng cầu hình liềm và bệnh thalassemia. Thiếu máu tán huyết mắc phải bao gồm tự miễn dịch, ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối và hội chứng urê huyết tán huyết.

Mất máu

Mất máu cho đến nay là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh thiếu máu.

Đôi khi, nguồn chảy máu có thể rõ ràng, chẳng hạn như trong một chấn thương, hoặc nó có thể là ẩn như chảy máu đường tiêu hóa. Ở phụ nữ, chảy máu kinh nguyệt luôn luôn nên được xem xét.

Đánh giá đặc điểm

Hỏi bệnh sử kỹ lưỡng nên bao gồm các câu hỏi liên quan đến các triệu chứng như mệt mỏi, choáng váng, sốt, sụt cân và đổ mồ hôi ban đêm. Lịch sử phụ khoa nên được thực hiện ở phụ nữ. Bệnh nhân nên được hỏi liệu họ đã từng bị thiếu máu trước đây hay có tiền sử gia đình bị thiếu máu hoặc rối loạn chảy máu. Tiền sử dinh dưỡng cũng nên được thu thập để đánh giá tình trạng suy dinh dưỡng có thể xảy ra; điều này đặc biệt quan trọng ở bệnh nhân cao tuổi và nghiện rượu. Các vấn đề đồng thời cũng có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh thiếu máu bao gồm suy thận, điều trị ung thư và ức chế miễn dịch. Một tiền sử dùng thuốc kỹ lưỡng cũng nên được thực hiện; bất kỳ chất bổ sung thảo dược nào được bệnh nhân sử dụng đều cần được lưu ý.

Các phát hiện thích hợp bao gồm da và kết mạc xanh. Da hoặc củng mạc có thể bị đổi màu do vàng da. Xuất huyết cũng có thể chỉ ra sự bất thường của tiểu cầu. Khám tim mạch có thể phát hiện tiếng thổi tâm thu hoặc nhịp tim nhanh. Khám bụng có thể có ý nghĩa đối với lách to, điều này có thể gợi ý rối loạn tăng sinh tế bào lympho.

Công thức máu toàn bộ (CBC) là điều cần thiết. Điều này không chỉ cho giá trị của huyết sắc tố và hematocrit mà còn cho số lượng bạch cầu và số lượng tiểu cầu. Đây là những điều quan trọng trong việc đánh giá pancytopenia. Công thức máu cũng nên bao gồm thể tích tiểu cầu trung bình (MCV), cho biết kích thước trung bình của hồng cầu và giúp chẩn đoán. Xét nghiệm bổ sung có thể bao gồm các nghiên cứu về sắt: ferritin, tổng khả năng liên kết sắt (TIBC) và phần trăm bão hòa sắt. Sự thiếu hụt vitamin có thể được đánh giá bằng mức vitamin B12 và folate trong hồng cầu. Số lượng hồng cầu lưới cũng hữu ích trong việc xác định xem tủy xương có phản ứng phù hợp với mức độ thiếu máu hay không. Nếu nghi ngờ rối loạn di truyền, có thể cần điện di huyết sắc tố. Phết máu ngoại vi cũng hữu ích trong nhiều trường hợp.

Chẩn đoán

Cách đơn giản nhất để xác định chẩn đoán thiếu máu là thực hiện theo phương pháp ba bước.

Bước một. Phân loại thiếu máu thành hồng cầu nhỏ, hồng cầu bình thường hoặc hồng cầu to trên cơ sở MCV.

Bước hai. Xác định xem pancytopenia có hiện diện hay không. Nếu số lượng bạch cầu và tiểu cầu cũng giảm, điều này cho thấy sự suy giảm của tất cả các dòng tế bào do tủy xương tạo ra. Nếu phát hiện thấy giảm toàn thể huyết cầu, việc kiểm tra tủy xương hầu như luôn luôn cần thiết.

Bước ba. Xác định nguyên nhân gây thiếu máu bằng cách đánh giá số lượng hồng cầu lưới. Giá trị này giúp xác định liệu tủy xương có phù hợp với tình trạng thiếu máu hay không.

Chẩn đoán phân biệt

Thiếu máu hồng cầu nhỏ

Thiếu máu của bệnh mãn tính. Giảm sắt và giảm TIBC; tăng ferritin.

Thiếu máu sideroblastic. Sắt tăng và TIBC bình thường; tăng ferritin. Phết phết tế bào ngoại vi cho thấy các nguyên bào sideroblast hình vòng và ưa bazơ.

Thiếu máu do thiếu sắt. Giảm sắt và tăng TIBC. Ferritin <12 <g/L rất gợi ý thiếu sắt.

Thalassemia. MCV rất thấp (thường <70 fL); nghiên cứu sắt bình thường.

Vết phết tế bào ngoại vi có thể cho thấy hiện tượng stippling basophilic. Điện di huyết sắc tố là cần thiết để chẩn đoán.

Thiếu máu hồng cầu bình thường

xuất huyết. Tìm kiếm nguồn mất máu. Thực hiện một hemoccult của phân

Thiếu glucose-6-photphat.

Thiếu máu tán huyết tự miễn. Coombs tích cực

Bệnh màng não. Tăng tế bào hình cầu di truyền với lách to có thể xuất hiện khi khám thực thể.

Thiếu máu hồng cầu to

Thiếu vitamin B12 hoặc folate. Nồng độ vitamin B12 và folate huyết thanh thấp. Phết tế bào ngoại vi cho thấy bạch cầu trung tính tăng phân đoạn.

Thiếu vitamin B12 cũng có thể có những phát hiện về thần kinh.

Bệnh gan. Xét nghiệm chức năng gan tăng cao, aspartate aminotransferase và alanine aminotransferase. Vết phết tế bào ngoại vi có thể tiết lộ các tế bào đích và tế bào thúc đẩy.

Bài viết cùng chuyên mục

Điện tâm đồ trong nhồi máu phổi

Những bất thường đặc hiệu gợi ý nhồi máu phổi bao gồm trục lệch phải mới xuất hiện, dạng R ở V1, sóng T đảo ngược ở V1=V3 hoặc block nhánh phải.

Chiến lược sử dụng thuốc giảm đau

Nếu cơn đau không thể kiểm soát mà không có tác dụng phụ khó chịu của thuốc, các bác sĩ nên xem xét sử dụng liều thấp hơn của nhiều loại thuốc, được thực hiện thường cho đau thần kinh

Điện tâm đồ trong bóc tách động mạch chủ

Điện tâm đồ có thể bình thường hoặc có những bất thường không đặc hiệu. nếu bóc tách đến lỗ động mạch vành có thể có thay đổi điện tâm đồ như nhồi máu cơ tim có ST chênh lên.

Khó thở do bệnh phế quản phổi, tim, toàn thân hoặc nguyên nhân khác

Khởi phát nhanh, khó thở nghiêm trọng trong trường hợp không có triệu chứng lâm sàng khác cần nâng cao mối quan tâm đối với tràn khí màng phổi, thuyên tắc phổi

Tiểu khó: phân tích triệu chứng

Chẩn đoán phổ biến nhất cho bệnh nhân mắc chứng khó tiểu là nhiễm trùng đường tiết niệu, mặc dù là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra các triệu chứng khó tiểu, nhưng nhiều nguyên nhân khác cần được chẩn đoán chính xác.

Hỏi bệnh và thăm khám bệnh nhân béo phì

Thừa cân hoặc béo phì làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh và tử vong do tăng huyết áp, đái tháo đường týp 2, rối loạn lipid máu, bệnh động mạch vành, đột quỵ, sỏi mật, viêm xương khớp, các vấn đề về hô hấp.

Sưng khớp: đánh giá bệnh cảnh lâm sàng

Nếu nguyên nhân tại khớp thường gây sưng, nóng, đau nhiều hơn và giới hạn vận động khớp cả các động tác chủ động và thụ động. Viêm bao hoạt dịch là nguyên nhân thường gặp nhất gây ra bởi các hoạt động lặp đi lặp lại.

Đau bụng cấp: triệu chứng kèm các dấu hiệu cảnh báo

Xét nghiệm bổ sung thường được yêu cầu ở bệnh nhân > 45 tuổi có triệu chứng mới khởi phát, sụt cân, suy sụp hoặc xét nghiệm sàng lọc bất thường.

Phù khu trú: đánh giá các nguyên nhân gây lên bệnh cảnh lâm sàng

Phù một bên chân thường gợi ý những bệnh lý khu trú như tắc nghẽn tĩnh mạch hoặc bạch mạch; Phù cả hai bên có thể do bởi những nguyên nhân tại chỗ nhưng thường kèm với sự quá tải dịch toàn thân.

Nhân tuyến giáp: phân tích triệu chứng

Tiếp xúc với bức xạ ion hóa hoặc xạ trị chùm tia bên ngoài (đặc biệt là trước 20 tuổi) làm tăng tỷ lệ mắc các nhân tuyến giáp lành tính và ác tính với tỷ lệ 2% mỗi năm và đạt đỉnh 15–20 năm sau khi tiếp xúc.

Định hướng chẩn đoán nôn ra máu

Nôn ra máu đỏ tươi hoặc máu cục là dấu hiệu của máu đang tiếp tục chảy và là một cấp cứu nội khoa, nếu máu màu đen, có hình hạt café là gợi ý của chảy máu đã cầm hoặc chảy máu tương đối nhẹ.

Đau khớp: phân tích triệu chứng

Đau khớp có thể là biểu hiện của nhiều nguyên nhân, bao gồm chấn thương cơ học đối với khớp, bệnh thoái hóa khớp, viêm xương khớp, nhiễm trùng và viêm cục bộ hoặc toàn thân.

Đái máu với những điều thiết yếu

Khi không có triệu chứng nào khác, đái máu đại thể có thể có thể chỉ điểm nhiều hơn về khối u, nhưng cũng cần phân biệt với sỏi, các bệnh lý thận tiểu cầu và bệnh thận đa nang.

Mất ý thức thoáng qua: đánh giá các vấn đề tuần hoàn hô hấp

Bằng chứng trên điện tâm đồ của thiếu máu cơ tim cấp gợi ý rối loạn nhịp thứ phát do thiếu máu; ví dụ nhịp nhanh thất, ngất liên quan đến thiếu máu cơ tim. Thảo luận ngay với bác sĩ tim mạch nếu bất kỳ đặc điểm nào ở trên hiện diện.

Khám lâm sàng tình trạng dinh dưỡng

Tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân dựa trên chiều cao và cân nặng được diễn giải bằng chỉ số khối cơ thể, là một chỉ số đáng tin cậy hơn về tình trạng béo phì so với các bảng chiều cao cân nặng.

Đau vùng chậu mãn tính: phân tích triệu chứng

Bất kỳ cấu trúc giải phẫu nào ở bụng hoặc xương chậu đều có thể góp phần gây ra đau vùng chậu mãn tính, sẽ rất hữu ích nếu cố gắng phân loại cơn đau là do phụ khoa hay không.

Ho cấp tính, ho dai dẳng và mãn tính

Ở người lớn khỏe mạnh, chứng ho cấp tính hầu hết là do nhiễm trùng đường hô hấp do virus. Các tính năng khác của nhiễm trùng như sốt, nghẹt mũi, đau họng và giúp xác định chẩn đoán.

Suy giáp: phân tích triệu chứng

Nguyên nhân phổ biến nhất của suy giáp nguyên phát là viêm tuyến giáp tự miễn, hoặc bệnh Hashimoto, là kết quả của sự phá hủy dần dần tuyến giáp bởi các tế bào T.

Nôn ra máu: đánh giá tình trạng lâm sàng

Mọi bệnh nhân nôn ra máu có các dấu hiệu của shock hoặc có bằng chứng bệnh nhân vẫn đang chảy máu, nên tiến hành nội soi cấp cứu sau khi đã hồi sức đầy đủ cho bệnh nhân.

Viêm thận bể thận trong chẩn đoán và điều trị

Beta lactam tĩnh mạch và một thuốc nhóm Aminoglycosid là lực chọn ban đầu khi chưa có kháng sinh đồ, Ở cơ sở ngoại trú có thể điều trị bằng Trimethoprim sulfamethoxazol

Thăm khám bệnh nhân suy dinh dưỡng

Trên cơ sở bệnh sử và kết quả khám sức khỏe, bệnh nhân được xếp theo 3 loại là dinh dưỡng tốt, suy dinh dưỡng trung bình hoặc nghi ngờ và suy dinh dưỡng nặng.

Khó thở: phân tích triệu chứng

Khó thở có thể là biểu hiện nhiều tình trạng, nhưng đại đa số đều có một trong năm tình trạng mãn tính, hen, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, bệnh phổi kẽ, rối loạn chức năng cơ tim, béo phì và suy nhược cơ thể.

Đánh trống ngực: đánh giá dựa trên loại rối loạn nhịp tim

Đánh giá tần suất và cường độ của các triệu chứng và ảnh hưởng lên nghề nghiệp và lối sống. Xác minh hiệu quả và tác dụng phụ của những đợt điều trị trước.

Đau đầu gối: phân tích triệu chứng

Đau đầu gối có nhiều nguyên nhân như chấn thương cấp tính, lạm dụng, viêm hoặc thoái hóa khớp, nhiễm trùng và các vấn đề khác. Đau quy chiếu từ hông hoặc lưng dưới cũng có thể dẫn đến đau đầu gối.

Nguy cơ tự tử: phân tích để chẩn đoán và điều trị

Tự tử thường được coi là một quyết định đạo đức mâu thuẫn với nhiều giá trị tôn giáo và xã hội, đối với nhiều cá nhân cố gắng hoặc tự tử, chất lượng cuộc sống đã trở nên cạn kiệt đến mức không còn lựa chọn nào khác.