Thiếu máu: phân tích triệu chứng

2023-04-25 11:04 AM

Thiếu máu chỉ là một triệu chứng của bệnh chứ không phải bản thân bệnh. Bất cứ khi nào thiếu máu được tìm thấy, nguyên nhân phải được tìm kiếm.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Thiếu máu, nói một cách đơn giản, là quá ít tế bào hồng cầu (RBCs). Ở nam giới, nó thường được định nghĩa là huyết sắc tố <13,5 g/dL hoặc hematocrit <41,0% và ở phụ nữ là huyết sắc tố <12,0 g/dL hoặc hematocrit <36,0%. Điều quan trọng cần nhớ là thiếu máu chỉ là một triệu chứng của bệnh chứ không phải bản thân bệnh.

Bất cứ khi nào thiếu máu được tìm thấy, nguyên nhân phải được tìm kiếm.

Nguyên nhân

Các nguyên nhân gây thiếu máu có thể được chia thành ba loại chính:

Giảm sản xuất

Thiếu máu xảy ra khi tốc độ sản xuất hồng cầu thấp hơn tốc độ phá hủy hồng cầu. Sản lượng giảm có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó có thiếu chất dinh dưỡng. Giảm lượng ăn vào hoặc kém hấp thu các chất dinh dưỡng như sắt, vitamin B12 hoặc folate có thể làm giảm sản xuất hồng cầu. Rối loạn tủy xương như thiếu máu bất sản, loạn sản tủy hoặc thâm nhiễm khối u cũng có thể làm giảm sản xuất hồng cầu.

Bệnh nhân đang hóa trị hoặc xạ trị có thể bị ức chế tủy xương.

Tăng hủy hồng cầu

Vòng đời hồng cầu bình thường là 120 ngày; một số tình huống có thể làm giảm sự sống sót của hồng cầu. Thiếu máu tán huyết là kết quả của sự phá hủy hồng cầu tăng lên. Có những nguyên nhân di truyền gây thiếu máu tán huyết, bao gồm bệnh hồng cầu hình cầu di truyền, thiếu máu hồng cầu hình liềm và bệnh thalassemia. Thiếu máu tán huyết mắc phải bao gồm tự miễn dịch, ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối và hội chứng urê huyết tán huyết.

Mất máu

Mất máu cho đến nay là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh thiếu máu.

Đôi khi, nguồn chảy máu có thể rõ ràng, chẳng hạn như trong một chấn thương, hoặc nó có thể là ẩn như chảy máu đường tiêu hóa. Ở phụ nữ, chảy máu kinh nguyệt luôn luôn nên được xem xét.

Đánh giá đặc điểm

Hỏi bệnh sử kỹ lưỡng nên bao gồm các câu hỏi liên quan đến các triệu chứng như mệt mỏi, choáng váng, sốt, sụt cân và đổ mồ hôi ban đêm. Lịch sử phụ khoa nên được thực hiện ở phụ nữ. Bệnh nhân nên được hỏi liệu họ đã từng bị thiếu máu trước đây hay có tiền sử gia đình bị thiếu máu hoặc rối loạn chảy máu. Tiền sử dinh dưỡng cũng nên được thu thập để đánh giá tình trạng suy dinh dưỡng có thể xảy ra; điều này đặc biệt quan trọng ở bệnh nhân cao tuổi và nghiện rượu. Các vấn đề đồng thời cũng có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh thiếu máu bao gồm suy thận, điều trị ung thư và ức chế miễn dịch. Một tiền sử dùng thuốc kỹ lưỡng cũng nên được thực hiện; bất kỳ chất bổ sung thảo dược nào được bệnh nhân sử dụng đều cần được lưu ý.

Các phát hiện thích hợp bao gồm da và kết mạc xanh. Da hoặc củng mạc có thể bị đổi màu do vàng da. Xuất huyết cũng có thể chỉ ra sự bất thường của tiểu cầu. Khám tim mạch có thể phát hiện tiếng thổi tâm thu hoặc nhịp tim nhanh. Khám bụng có thể có ý nghĩa đối với lách to, điều này có thể gợi ý rối loạn tăng sinh tế bào lympho.

Công thức máu toàn bộ (CBC) là điều cần thiết. Điều này không chỉ cho giá trị của huyết sắc tố và hematocrit mà còn cho số lượng bạch cầu và số lượng tiểu cầu. Đây là những điều quan trọng trong việc đánh giá pancytopenia. Công thức máu cũng nên bao gồm thể tích tiểu cầu trung bình (MCV), cho biết kích thước trung bình của hồng cầu và giúp chẩn đoán. Xét nghiệm bổ sung có thể bao gồm các nghiên cứu về sắt: ferritin, tổng khả năng liên kết sắt (TIBC) và phần trăm bão hòa sắt. Sự thiếu hụt vitamin có thể được đánh giá bằng mức vitamin B12 và folate trong hồng cầu. Số lượng hồng cầu lưới cũng hữu ích trong việc xác định xem tủy xương có phản ứng phù hợp với mức độ thiếu máu hay không. Nếu nghi ngờ rối loạn di truyền, có thể cần điện di huyết sắc tố. Phết máu ngoại vi cũng hữu ích trong nhiều trường hợp.

Chẩn đoán

Cách đơn giản nhất để xác định chẩn đoán thiếu máu là thực hiện theo phương pháp ba bước.

Bước một. Phân loại thiếu máu thành hồng cầu nhỏ, hồng cầu bình thường hoặc hồng cầu to trên cơ sở MCV.

Bước hai. Xác định xem pancytopenia có hiện diện hay không. Nếu số lượng bạch cầu và tiểu cầu cũng giảm, điều này cho thấy sự suy giảm của tất cả các dòng tế bào do tủy xương tạo ra. Nếu phát hiện thấy giảm toàn thể huyết cầu, việc kiểm tra tủy xương hầu như luôn luôn cần thiết.

Bước ba. Xác định nguyên nhân gây thiếu máu bằng cách đánh giá số lượng hồng cầu lưới. Giá trị này giúp xác định liệu tủy xương có phù hợp với tình trạng thiếu máu hay không.

Chẩn đoán phân biệt

Thiếu máu hồng cầu nhỏ

Thiếu máu của bệnh mãn tính. Giảm sắt và giảm TIBC; tăng ferritin.

Thiếu máu sideroblastic. Sắt tăng và TIBC bình thường; tăng ferritin. Phết phết tế bào ngoại vi cho thấy các nguyên bào sideroblast hình vòng và ưa bazơ.

Thiếu máu do thiếu sắt. Giảm sắt và tăng TIBC. Ferritin <12 <g/L rất gợi ý thiếu sắt.

Thalassemia. MCV rất thấp (thường <70 fL); nghiên cứu sắt bình thường.

Vết phết tế bào ngoại vi có thể cho thấy hiện tượng stippling basophilic. Điện di huyết sắc tố là cần thiết để chẩn đoán.

Thiếu máu hồng cầu bình thường

xuất huyết. Tìm kiếm nguồn mất máu. Thực hiện một hemoccult của phân

Thiếu glucose-6-photphat.

Thiếu máu tán huyết tự miễn. Coombs tích cực

Bệnh màng não. Tăng tế bào hình cầu di truyền với lách to có thể xuất hiện khi khám thực thể.

Thiếu máu hồng cầu to

Thiếu vitamin B12 hoặc folate. Nồng độ vitamin B12 và folate huyết thanh thấp. Phết tế bào ngoại vi cho thấy bạch cầu trung tính tăng phân đoạn.

Thiếu vitamin B12 cũng có thể có những phát hiện về thần kinh.

Bệnh gan. Xét nghiệm chức năng gan tăng cao, aspartate aminotransferase và alanine aminotransferase. Vết phết tế bào ngoại vi có thể tiết lộ các tế bào đích và tế bào thúc đẩy.

Bài viết cùng chuyên mục

Đau một khớp: phân tích triệu chứng

Đau khớp một bên có nhiều nguyên nhân. Đau một khớp cấp tính thường gặp nhất là do chấn thương, nhiễm trùng, viêm xương khớp hoặc các tình trạng do tinh thể gây ra.

Chảy máu trực tràng: đánh giá tình trạng lâm sàng

Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa thấp ở bệnh nhân không có rối loạn huyết động tuy nhiên cần phải nghi ngờ xuất huyết tiêu hóa cao nếu có các đặc điểm của shock giảm thể tích.

Đau ở giai đoạn cuối đời

Một số bác sỹ tham khảo quản lý đau cho người khác khi họ tin rằng nỗi đau của bệnh nhân không phải là do các căn bệnh mà họ đang điều trị cho các bệnh nhân

Xuất huyết và ban xuất huyết: phân tích triệu chứng

Trình tự thời gian và tiền sử ban xuất huyết cũng như bất kỳ dấu hiệu chảy máu bất thường nào đều quan trọng, bởi vì nguyên nhân của ban xuất huyết có thể là bẩm sinh hoặc mắc phải.

Giảm vận động ở người cao tuổi

Tránh, hạn chế và ngưng các thiết bị xâm lấn, đường tĩnh mạch, ống thông tiểu) có thể làm tăng triển vọng bệnh nhân cao tuổi cho chuyển động sớm

Đau ngực từng cơn: những lưu ý lâm sàng trong chẩn đoán

Phải loại trừ thuyên tắc phổi ở bất kỳ bệnh nhân nào có đau kiểu màng phổi cấp tính và không có nguyên nhân nào khác rõ ràng. D-dimer âm tính cùng Wells score < 4 (đủ khả năng loại trừ chẩn đoán này).

Khó thở mạn tính: thang điểm khó thở và nguyên nhân thường gặp

Khó thở mạn tính được định nghĩa khi tình trạng khó thở kéo dài hơn 2 tuần. Sử dụng thang điểm khó thở MRC (hội đồng nghiên cứu y tế - Medical Research Council) để đánh giá độ nặng của khó thở.

Đau bụng cấp: triệu chứng kèm các dấu hiệu cảnh báo

Xét nghiệm bổ sung thường được yêu cầu ở bệnh nhân > 45 tuổi có triệu chứng mới khởi phát, sụt cân, suy sụp hoặc xét nghiệm sàng lọc bất thường.

Phù chân: đánh giá suy thận và chức năng thận

Xác định và điều trị những nguyên nhân, theo dõi chức năng thận và thảo luận với đội chuyên khoa thận nếu như có bất kỳ sự tụt giảm mức lọc cầu thận thêm nữa.

Khó thở cấp: đánh giá lâm sàng và chỉ định can thiệp

Đánh giá hô hấp gắng sức bởi quan sát lặp lại các yếu tố lâm sàng tần số, biên độ và dạng hô hấp; tìm kiếm dấu hiệu sử dụng cơ hô hấp phụ và những đặc điểm của suy kiệt hô hấp.

Mê sảng mất trí và lú lẫn: phân tích bệnh cảnh lâm sàng

Ớ những bệnh nhân đang có bệnh lý ác tính, suy giảm miễn dịch hoặc ngã gần đây mà không có chấn thương đầu rõ ràng, đầu tiên cần tìm kiếm những nguyên nhân khác gây mê sảng nhưng cũng nên CT sọ não sớm để loại trừ.

Triệu chứng và dấu hiệu bệnh tim

Các triệu chứng khó thở, đau ngực, hồi hộp, choáng và ngất, phù, các dấu hiệu tím, xanh tái, khó thở nhanh, ran hai đáy phổi, mạch đập vùng trước tim.

Sốt và tăng thân nhiệt

Sốt là một triệu chứng cung cấp thông tin quan trọng về sự hiện diện của bệnh, đặc biệt là nhiễm trùng và những thay đổi trong tình trạng lâm sàng của bệnh nhân

Tiểu đêm: phân tích triệu chứng

. Sinh lý bệnh cơ bản có thể phụ thuộc vào một số vấn đề hoàn toàn là cơ học và đối với những vấn đề khác có thể liên quan đến các cơ chế nội tiết tố thần kinh phức tạp.

Chóng mặt: phân tích triệu chứng

Chóng mặt thực sự được đặc trưng bởi ảo giác chuyển động, cảm giác cơ thể hoặc môi trường đang chuyển động, bệnh nhân thấy xoay hoặc quay.

Phòng chống thừa cân béo phì

Béo phì rõ ràng liên quan đến đái tháo đường type 2, cao huyết áp, tăng lipid máu, ung thư, viêm xương khớp, bệnh tim mạch, ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn và hen suyễn

Khám lão khoa: tiếp cận bệnh nhân già yếu suy kiệt

Thách thức trong việc đánh giá lão khoa cấp tính thường phức tạp do các quan niệm sai lầm mà quá trình luôn có sự khó chịu và mệt mỏi trong đó.

Đau bụng cấp: bệnh nhân rất nặng với chỉ số hình ảnh và xét nghiệm

Nếu xquang ngực không chứng minh có khí tự do hoặc tương đương nhưng nghi ngờ trên lâm sàng cao như đau bụng dữ dội khởi phát đột ngột với tăng cảm giác đau, đề kháng vùng thượng vị, cho chụp CT nhưng trước tiên cho làm amylase và ECG.

Thăm khám tình trạng bệnh nhân kèm theo các dấu hiệu cấp cứu

Trong thăm khám tình trạng kèm theo các dấu hiệu cấp cứu, ghi lại tiền sử từ bệnh nhân, người thân của bệnh nhân, nhân viên khoa cấp cứu hoặc những người xung quanh.

Nguyên tắc chăm sóc rối loạn ở người già (lão khoa)

Dấu hiệu bệnh thường không điển hình ở bệnh nhân cao tuổi. Một rối loạn trong một hệ thống cơ quan có thể dẫn đến các triệu chứng trong bối cảnh đan xen, đặc biệt là bị ảnh hưởng bởi bệnh từ trước.

Lú lẫn mê sảng: đánh giá khi có tổn thương

Khi không chỉ định chụp hình ảnh não, có thể duy trì các biện pháp điều trị trong vài ngày. CT sọ não có thể được chỉ định để loại trừ xuất huyết dưới nhện và những bất thường cấu trúc khác nếu bệnh nhân thất bại điểu trị hoặc nặng hơn.

Đau đầu: đánh giá các nguyên nhân thường gặp

Đau đầu là triệu chứng rất thường gặp và thường lành tính. Điều thách thức là phải nhận ra số ít bệnh nhân có bệnh lý nghiêm trọng hoặc cần điều trị đặc hiệu.

Đau bụng cấp: đánh giá khẩn cấp tình trạng nặng của bệnh nhân

Hãy nhớ rằng những bệnh nhân trẻ, khỏe mạnh thường duy trì huyết áp trong trường hợp mất nhiều dịch, với những bệnh nhân này giảm huyết áp xảy ra muộn, nên phải xem xét cẩn thận những yếu tố như tăng nhịp tim, hạ huyết áp tư thế.

Đau vai: phân tích triệu chứng

Không thể đánh giá các quá trình bệnh lý một cách riêng biệt vì mối quan hệ phức tạp của đai vai với các cấu trúc khác. Vai bao gồm ba xương và bốn bề mặt khớp.

Giảm cân ngoài ý muốn: phân tích triệu chứng để chẩn đoán và điều trị

Các vấn đề gây ra giảm cân thông qua một hoặc nhiều cơ chế, lượng calo hấp thụ không đủ, nhu cầu trao đổi chất quá mức hoặc mất chất dinh dưỡng qua nước tiểu hoặc phân.