Thiếu máu: phân tích triệu chứng

2023-04-25 11:04 AM

Thiếu máu chỉ là một triệu chứng của bệnh chứ không phải bản thân bệnh. Bất cứ khi nào thiếu máu được tìm thấy, nguyên nhân phải được tìm kiếm.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Thiếu máu, nói một cách đơn giản, là quá ít tế bào hồng cầu (RBCs). Ở nam giới, nó thường được định nghĩa là huyết sắc tố <13,5 g/dL hoặc hematocrit <41,0% và ở phụ nữ là huyết sắc tố <12,0 g/dL hoặc hematocrit <36,0%. Điều quan trọng cần nhớ là thiếu máu chỉ là một triệu chứng của bệnh chứ không phải bản thân bệnh.

Bất cứ khi nào thiếu máu được tìm thấy, nguyên nhân phải được tìm kiếm.

Nguyên nhân

Các nguyên nhân gây thiếu máu có thể được chia thành ba loại chính:

Giảm sản xuất

Thiếu máu xảy ra khi tốc độ sản xuất hồng cầu thấp hơn tốc độ phá hủy hồng cầu. Sản lượng giảm có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó có thiếu chất dinh dưỡng. Giảm lượng ăn vào hoặc kém hấp thu các chất dinh dưỡng như sắt, vitamin B12 hoặc folate có thể làm giảm sản xuất hồng cầu. Rối loạn tủy xương như thiếu máu bất sản, loạn sản tủy hoặc thâm nhiễm khối u cũng có thể làm giảm sản xuất hồng cầu.

Bệnh nhân đang hóa trị hoặc xạ trị có thể bị ức chế tủy xương.

Tăng hủy hồng cầu

Vòng đời hồng cầu bình thường là 120 ngày; một số tình huống có thể làm giảm sự sống sót của hồng cầu. Thiếu máu tán huyết là kết quả của sự phá hủy hồng cầu tăng lên. Có những nguyên nhân di truyền gây thiếu máu tán huyết, bao gồm bệnh hồng cầu hình cầu di truyền, thiếu máu hồng cầu hình liềm và bệnh thalassemia. Thiếu máu tán huyết mắc phải bao gồm tự miễn dịch, ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối và hội chứng urê huyết tán huyết.

Mất máu

Mất máu cho đến nay là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh thiếu máu.

Đôi khi, nguồn chảy máu có thể rõ ràng, chẳng hạn như trong một chấn thương, hoặc nó có thể là ẩn như chảy máu đường tiêu hóa. Ở phụ nữ, chảy máu kinh nguyệt luôn luôn nên được xem xét.

Đánh giá đặc điểm

Hỏi bệnh sử kỹ lưỡng nên bao gồm các câu hỏi liên quan đến các triệu chứng như mệt mỏi, choáng váng, sốt, sụt cân và đổ mồ hôi ban đêm. Lịch sử phụ khoa nên được thực hiện ở phụ nữ. Bệnh nhân nên được hỏi liệu họ đã từng bị thiếu máu trước đây hay có tiền sử gia đình bị thiếu máu hoặc rối loạn chảy máu. Tiền sử dinh dưỡng cũng nên được thu thập để đánh giá tình trạng suy dinh dưỡng có thể xảy ra; điều này đặc biệt quan trọng ở bệnh nhân cao tuổi và nghiện rượu. Các vấn đề đồng thời cũng có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh thiếu máu bao gồm suy thận, điều trị ung thư và ức chế miễn dịch. Một tiền sử dùng thuốc kỹ lưỡng cũng nên được thực hiện; bất kỳ chất bổ sung thảo dược nào được bệnh nhân sử dụng đều cần được lưu ý.

Các phát hiện thích hợp bao gồm da và kết mạc xanh. Da hoặc củng mạc có thể bị đổi màu do vàng da. Xuất huyết cũng có thể chỉ ra sự bất thường của tiểu cầu. Khám tim mạch có thể phát hiện tiếng thổi tâm thu hoặc nhịp tim nhanh. Khám bụng có thể có ý nghĩa đối với lách to, điều này có thể gợi ý rối loạn tăng sinh tế bào lympho.

Công thức máu toàn bộ (CBC) là điều cần thiết. Điều này không chỉ cho giá trị của huyết sắc tố và hematocrit mà còn cho số lượng bạch cầu và số lượng tiểu cầu. Đây là những điều quan trọng trong việc đánh giá pancytopenia. Công thức máu cũng nên bao gồm thể tích tiểu cầu trung bình (MCV), cho biết kích thước trung bình của hồng cầu và giúp chẩn đoán. Xét nghiệm bổ sung có thể bao gồm các nghiên cứu về sắt: ferritin, tổng khả năng liên kết sắt (TIBC) và phần trăm bão hòa sắt. Sự thiếu hụt vitamin có thể được đánh giá bằng mức vitamin B12 và folate trong hồng cầu. Số lượng hồng cầu lưới cũng hữu ích trong việc xác định xem tủy xương có phản ứng phù hợp với mức độ thiếu máu hay không. Nếu nghi ngờ rối loạn di truyền, có thể cần điện di huyết sắc tố. Phết máu ngoại vi cũng hữu ích trong nhiều trường hợp.

Chẩn đoán

Cách đơn giản nhất để xác định chẩn đoán thiếu máu là thực hiện theo phương pháp ba bước.

Bước một. Phân loại thiếu máu thành hồng cầu nhỏ, hồng cầu bình thường hoặc hồng cầu to trên cơ sở MCV.

Bước hai. Xác định xem pancytopenia có hiện diện hay không. Nếu số lượng bạch cầu và tiểu cầu cũng giảm, điều này cho thấy sự suy giảm của tất cả các dòng tế bào do tủy xương tạo ra. Nếu phát hiện thấy giảm toàn thể huyết cầu, việc kiểm tra tủy xương hầu như luôn luôn cần thiết.

Bước ba. Xác định nguyên nhân gây thiếu máu bằng cách đánh giá số lượng hồng cầu lưới. Giá trị này giúp xác định liệu tủy xương có phù hợp với tình trạng thiếu máu hay không.

Chẩn đoán phân biệt

Thiếu máu hồng cầu nhỏ

Thiếu máu của bệnh mãn tính. Giảm sắt và giảm TIBC; tăng ferritin.

Thiếu máu sideroblastic. Sắt tăng và TIBC bình thường; tăng ferritin. Phết phết tế bào ngoại vi cho thấy các nguyên bào sideroblast hình vòng và ưa bazơ.

Thiếu máu do thiếu sắt. Giảm sắt và tăng TIBC. Ferritin <12 <g/L rất gợi ý thiếu sắt.

Thalassemia. MCV rất thấp (thường <70 fL); nghiên cứu sắt bình thường.

Vết phết tế bào ngoại vi có thể cho thấy hiện tượng stippling basophilic. Điện di huyết sắc tố là cần thiết để chẩn đoán.

Thiếu máu hồng cầu bình thường

xuất huyết. Tìm kiếm nguồn mất máu. Thực hiện một hemoccult của phân

Thiếu glucose-6-photphat.

Thiếu máu tán huyết tự miễn. Coombs tích cực

Bệnh màng não. Tăng tế bào hình cầu di truyền với lách to có thể xuất hiện khi khám thực thể.

Thiếu máu hồng cầu to

Thiếu vitamin B12 hoặc folate. Nồng độ vitamin B12 và folate huyết thanh thấp. Phết tế bào ngoại vi cho thấy bạch cầu trung tính tăng phân đoạn.

Thiếu vitamin B12 cũng có thể có những phát hiện về thần kinh.

Bệnh gan. Xét nghiệm chức năng gan tăng cao, aspartate aminotransferase và alanine aminotransferase. Vết phết tế bào ngoại vi có thể tiết lộ các tế bào đích và tế bào thúc đẩy.

Bài viết cùng chuyên mục

Chóng mặt choáng váng: triệu chứng nghiêm trọng tiền ngất

Xem xét các cơn váng đầu có xuất hiện trong khi bệnh nhân đang đứng và có yếu tố khởi phát rõ ràng không, ví dụ như xúc cảm mạnh, tiêm tĩnh mạch, đứng lâu và/hoặc kèm theo các triệu chứng phó giao cảm như nôn, vã mồ hôi, rối loạn thị giác.

Đau cổ: phân tích triệu chứng

Các triệu chứng chính liên quan đến cổ là các triệu chứng ở rễ, chẳng hạn như dị cảm, mất cảm giác, yếu cơ, có thể cho thấy chèn ép rễ thần kinh.

Tiếp cận chẩn đoán bệnh nhân bị bệnh nặng

Việc tiếp cận hầu hết, nếu không phải tất cả, bệnh nhân trong tình huống cấp tính, trước tiên phải xác định không bị ngừng tim phổi và không có xáo trộn lớn các dấu hiệu sinh tồn.

Mệt mỏi: đánh giá bệnh cảnh lâm sàng

Một số bệnh nhân, khó để phân biệt giữa mệt mỏi và khó thở; nếu có một bệnh sử rõ ràng hoặc bằng chứng của giảm khả năng gắng sức. Cân nhắc tiếp cận tương tự đối với khó thở gắng sức mạn tính.

Rụng tóc: đánh giá đặc điểm

Rụng tóc có thể được phân loại theo biểu hiện lâm sàng, nghĩa là, theo việc rụng tóc là cục bộ hay toàn thể, ngoài ra, việc phân loại có thể dựa trên bệnh lý của tình trạng gây rụng tóc.

Định hướng chẩn đoán tình trạng chóng mặt choáng váng

Đánh giá choáng váng nằm ở chỗ xác định bản chất chính xác các triệu chứng của bệnh nhân, thỉnh thoảng, thay đổi ý thức thoáng qua hay khiếm khuyết thần kinh khu trú được mô tả như là choáng váng.

Hôn mê và rối loạn ý thức: đánh giá chẩn đoán nguyên nhân

Giảm điểm glasgows thường phổ biến sau cơn co giật, nhưng nhớ rằng khởi phát cơn co giật có thể được làm dễ bởi nhiều nguyên nhân bao gồm hạ glucose máu, chấn thương đầu ± tụ máu nội sọ, hội chứng cai rượu, quá liều thuốc.

Đau bụng kinh: phân tích triệu chứng

Đau bụng kinh có thể được định nghĩa là cơn đau quặn thắt tái phát trong hoặc ngay trước khi hành kinh. Đây là triệu chứng phụ khoa phổ biến nhất được ghi nhận bởi phụ nữ.

Sốt: đánh giá chuyên sâu ở bệnh nhân sốt dai dẳng không rõ nguyên nhân

Nếu nguyên nhân gây sốt vẫn không rõ ràng, tiếp tục làm các xét nghiệm chuyên sâu với chụp bạch cầu gắn nhãn, xạ hình xương, siêu âm Doppler và/hoặc sinh thiết gan, và cân nhắc các chẩn đoán loại trừ, ví dụ bệnh Behget's, sốt địa Trung Hải, sốt giả tạo.

Váng đầu và xỉu: các nguyên nhân gây lên rối loạn

Phản xạ giãn mạch và chậm nhịp tim xảy ra khi đáp ứng với một tác nhân như cảm xúc mạnh, các chất kích thích độc hại. Ví dụ, bệnh nhân giãn tĩnh mạch. Có tiền triệu nôn, vã mồ hôi, nhìn mờ/ mất nhìn ngoại biên.

Đau bắp chân: phân tích triệu chứng

Thông tin thích hợp bao gồm vị trí chính xác của cơn đau, cũng như chất lượng, mức độ nghiêm trọng, thời gian kéo dài và các yếu tố làm trầm trọng thêm hoặc giảm nhẹ.

Cổ trướng: phân tích triệu chứng

Cổ trướng là do giãn động mạch ngoại vi ở bệnh nhân xơ gan, tăng áp tĩnh mạch cửa gây ra tăng áp lực xoang, gây ra sự giãn động mạch nội tạng và ngoại biên qua trung gian oxit nitric.

Phân tích và quyết định trong chẩn đoán bệnh lý

Thông thường, cây quyết định được sử dụng để đại diện cho các lựa chọn thay thế khác nhau, với các xác suất được chỉ định cho các lựa chọn thay thế và tiện ích gắn liền với các kết quả có thể xảy ra.

Ngã và rối loạn dáng đi ở người cao tuổi

Những thay đổi này, người lớn tuổi dễ mắc ngã khi bị thách thức bởi một sự vi phạm bổ sung cho bất kỳ hệ thống này

Đi lại khó khăn: phân tích bệnh cảnh lâm sàng

Nếu các vấn đề di chuyển là hậu quả của chóng mặt, đầu tiên hãy lượng giá các triệu chứng hạ huyết áp tư thế, sau khi thay đổi từ nằm sang tư thế đứng, đi kèm với cảm giác xây xẩm mặt mày/tiền ngất.

Cương cứng kéo dài: phân tích triệu chứng

Hai loại cương cứng kéo dài, dòng chảy thấp hoặc tắc tĩnh mạch và hoặc dòng chảy cao động mạch, đã được mô tả dựa trên vấn đề cơ bản.

Thăm khám bệnh nhân suy dinh dưỡng

Trên cơ sở bệnh sử và kết quả khám sức khỏe, bệnh nhân được xếp theo 3 loại là dinh dưỡng tốt, suy dinh dưỡng trung bình hoặc nghi ngờ và suy dinh dưỡng nặng.

Ngứa da: phân tích triệu chứng

Nhiều bệnh ngoài da có biểu hiện ngứa cục bộ hoặc toàn thân, bao gồm viêm da tiếp xúc, viêm da dạng herpes, viêm da dị ứng, bệnh móng chân, pemphigoid bọng nước, nấm mycosis và bệnh vẩy nến.

Sốt: tầm soát nhiễm trùng bằng cận lâm sàng

Sự phối hợp lâm sàng với phân tích cận lâm sàng có thể phát hiện được các nguyên nhân không nhiễm trùng của sốt. Các bước tầm soát đầy đủ có thể là không cần thiết ở tất cả bệnh nhân, đặc biệt là với những bệnh nhân đã có tiêu điểm nhiễm trùng rõ ràng.