Suy giảm trí nhớ: phân tích triệu chứng

2022-12-23 10:48 AM

Trí nhớ là một quá trình nhận thức phức tạp, bao gồm cả hai khía cạnh có ý thức và vô thức của sự hồi tưởng, có thể được chia thành bốn loại.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

 

Suy giảm trí nhớ cho thấy sự xuống cấp của khả năng lưu trữ hoặc nhớ lại thông tin để não bộ sử dụng. Nó đôi khi biểu hiện một cách rõ ràng, chẳng hạn như trong mê sảng hoặc mất trí nhớ. Bệnh nhân cũng có thể xuất hiện với các triệu chứng tinh vi hơn nhiều mà họ hoặc người tiếp xúc gần sẽ nhận thấy.

Nguyên nhân

Trí nhớ là một quá trình nhận thức phức tạp, bao gồm cả hai khía cạnh có ý thức và vô thức của sự hồi tưởng. Nó có thể được chia thành bốn loại theo chức năng: tình tiết, ngữ nghĩa, thủ tục và làm việc. Bộ nhớ tình tiết đề cập đến bản ghi các sự kiện của bộ não và bộ nhớ ngữ nghĩa là sự nhớ lại các sự kiện hoặc khái niệm biệt lập; những loại bộ nhớ này được hình thành và nhớ lại một cách có ý thức. Bộ nhớ thủ tục là việc nhớ lại các chức năng vận động như chơi một bản nhạc hoặc đánh máy và có thể được hình thành và nhớ lại một cách có ý thức hoặc vô thức. Cuối cùng, bộ nhớ làm việc đề cập đến việc giữ cho các đối tượng, từ ngữ và khái niệm có sẵn để hoàn thành các tác vụ phức tạp và đồng nghĩa với chức năng điều hành. Đó cũng là một sự nhớ lại có ý thức.

Mỗi loại bộ nhớ cho thấy bằng chứng về quá trình xử lý trong các vùng khác nhau của não, cho thấy rằng mỗi loại là một chức năng riêng biệt.

Nhiều quá trình bệnh lý có thể gây mất trí nhớ. Mất trí nhớ nhẹ thường ảnh hưởng đầu tiên đến các quá trình phức tạp liên quan đến trí nhớ làm việc; trong những căn bệnh tiến triển, điều này cũng sẽ bắt đầu ảnh hưởng đến trí nhớ ngữ nghĩa và tình tiết. Tất cả các loại chứng mất trí nhớ thường sẽ ảnh hưởng đến các vùng khác nhau của bộ nhớ trong các giai đoạn khác nhau. Các bệnh ít phổ biến hơn liên quan đến rối loạn chức năng vận động thường ảnh hưởng nhiều hơn đến trí nhớ thủ tục, chẳng hạn như bệnh Parkinson và múa giật Huntington. Chấn động và chấn thương sọ não khác, viêm não, tác dụng của thuốc, rối loạn tâm trạng, rối loạn suy nghĩ, rối loạn tăng động giảm chú ý và rối loạn trí nhớ nguyên phát như chứng quên toàn bộ thoáng qua, tất cả đều gây ra các vấn đề về trí nhớ.

Tần suất bệnh nhân tình nguyện gặp các vấn đề về trí nhớ khi trình bày được báo cáo rất kém. Tuy nhiên, một nghiên cứu trên 4.000 người ở Bắc Carolina cho thấy 56% số người cho biết có khiếu nại về trí nhớ khi được khảo sát. Suy giảm nhận thức nhẹ (MCI) có tỷ lệ ước tính khoảng 10–20% ở những người trên 65 tuổi. Trong dân số nói chung, tỷ lệ mắc MCI hàng năm ở cơ sở chăm sóc ban đầu là 5–10%.

Đánh giá đặc điểm

Khai thác lịch sử kỹ lưỡng về các khiếu nại về trí nhớ để thiết lập thời gian, các sự kiện xung quanh, các loại thuốc mới được giới thiệu, các bệnh đi kèm và các yếu tố khác là hết sức quan trọng. Điều quan trọng cần lưu ý là khiếu nại bắt nguồn từ bệnh nhân hay từ một người cung cấp thông tin khác, vừa để chứng thực thông tin vừa để biết liệu bệnh nhân có hiểu biết sâu sắc về vấn đề hay không.

Cũng như hỏi bệnh sử, khám thực thể nên được sử dụng để loại trừ liệu các quá trình bệnh hiện tại hoặc bệnh mới khởi phát có thể ảnh hưởng đến trí nhớ hay không. Đánh giá chấn thương, dấu hiệu của bệnh truyền nhiễm hoặc thấp khớp, và đánh giá thần kinh cẩn thận để xác định xem có bất kỳ rối loạn chức năng vận động hoặc cảm giác nào hay không sẽ hỗ trợ xác định các vấn đề về trí nhớ nguyên phát do các bệnh khác gây ra.

Nhiệm vụ đầu tiên là tách sự suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác có thể chấp nhận được khỏi suy giảm nhận thức nhẹ. Tiêu chuẩn vàng cho các khiếu nại về trí nhớ là xét nghiệm tâm thần kinh chính thức, nhưng tính chất toàn diện và chi phí của bài kiểm tra ngăn cản việc sử dụng sẵn sàng cho tất cả các khiếu nại về trí nhớ. Hiện có một số bài kiểm tra ngắn về trí nhớ dành cho việc sử dụng tại giường bệnh hoặc khi đến văn phòng, chẳng hạn như Bài kiểm tra trạng thái tinh thần tối thiểu của Folstein. Tuy nhiên, hầu hết được phát triển cho chứng sa sút trí tuệ và thường không nhạy cảm với việc phát hiện suy giảm nhận thức nhẹ.

Đánh giá nhận thức Montreal đã được xác thực cho suy giảm nhận thức nhẹ với ngưỡng điểm là 26. Nó có tỷ lệ khả năng dương tính (LR) là 6,9 và LR âm tính là 0,11. Một bài kiểm tra trên máy vi tính với LR dương tính là 14 và LR âm tính là 0,14 cũng được xác thực cho suy giảm nhận thức nhẹ, nhưng chỉ được sử dụng hạn chế cho các ứng dụng nghiên cứu đã được phê duyệt. Không có xét nghiệm hóa học, huyết thanh học hoặc hình ảnh cụ thể nào dành riêng cho suy giảm nhận thức nhẹ.

Giá trị cho các thử nghiệm này nằm ở việc loại trừ các vấn đề khác.

Nếu suy giảm nhận thức nhẹ được phát hiện bằng cách đánh giá trí nhớ, thì phán đoán lâm sàng phải được sử dụng để hướng dẫn xét nghiệm các tình trạng có thể đảo ngược.

Chẩn đoán

Bệnh nhân có khiếu nại về trí nhớ, dù tự báo cáo hay do người cung cấp thông tin báo cáo, nên có tiền sử kỹ lưỡng và các nghiên cứu về thể chất, xét nghiệm và hình ảnh để đánh giá các nguyên nhân có thể đảo ngược hoặc điều trị được. Các đánh giá không rõ ràng có thể được đánh giá thêm bằng xét nghiệm tâm thần kinh chính thức.

Mất trí nhớ nghiêm trọng hơn, biểu hiện của chứng sa sút trí tuệ hoặc mê sảng, được đề cập ở những nơi khác trong cuốn sách này.

Một số trường hợp mất trí nhớ nhẹ liên quan đến lão hóa được coi là bình thường. Hiện tượng này có nhiều tên, bao gồm suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác và suy giảm trí nhớ liên quan đến tuổi tác. Nó cũng thiếu định nghĩa, nhưng có thể được đặc trưng bởi sự thiếu hụt bộ nhớ riêng lẻ mà không ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày.

Suy giảm nhận thức nhẹ là một thực thể lâm sàng riêng biệt, nếu vẫn chưa được xác định rõ ràng. Nó được đặc trưng bởi sự suy giảm nhận thức và trí nhớ nghiêm trọng hơn so với suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác nhưng ít nghiêm trọng hơn so với chứng sa sút trí tuệ, với chức năng độc lập tổng thể được bảo tồn. Bệnh nhân mắc suy giảm nhận thức nhẹ có nguy cơ tiến triển thành chứng sa sút trí tuệ cao hơn, với tỷ lệ khoảng 10% mỗi năm. Đối với bệnh nhân mắc suy giảm nhận thức nhẹ, bác sĩ nên thiết lập kế hoạch đánh giá lại định kỳ và thảo luận về nguy cơ tiến triển thành chứng mất trí nhớ, vai trò của xét nghiệm mới nổi và các chiến lược tiềm năng để ngăn chặn sự suy giảm thêm.

Bài viết cùng chuyên mục

Đột quỵ: phân tích triệu chứng

Đột quỵ được định nghĩa là tình trạng thiếu hụt thần kinh cấp tính kéo dài hơn 24 giờ. Các vấn đề kéo dài dưới 24 giờ được gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua.

Nốt phổi đơn độc: phân tích triệu chứng

Nốt phổi đơn độc được coi là một nốt mờ trên phim X quang đơn độc có hình cầu và giới hạn rõ, đường kính nhỏ hơn 3 cm, bao quanh bởi phổi và không kèm theo xẹp phổi, phì đại rốn phổi hoặc tràn dịch màng phổi.

Viêm họng: phân tích triệu chứng

Viêm họng bao gồm nhiều loại nguyên nhân, nhưng phổ biến nhất ở những người có khả năng miễn dịch bình thường là viêm họng nhiễm trùng cấp tính, chủ yếu là do virus.

Khám lâm sàng: hướng dẫn thực hành thăm khám

Cần nâng cao sự ấn tượng về chức năng tâm thần cao hơn trong quá trình hỏi bệnh. Nếu phát hiện những bất thường liên quan khi thăm khám lâm sàng thường quy, tiến hành đánh giá chi tiết các hệ thống có liên quan.

Đau bụng cấp: bệnh nhân rất nặng với chỉ số hình ảnh và xét nghiệm

Nếu xquang ngực không chứng minh có khí tự do hoặc tương đương nhưng nghi ngờ trên lâm sàng cao như đau bụng dữ dội khởi phát đột ngột với tăng cảm giác đau, đề kháng vùng thượng vị, cho chụp CT nhưng trước tiên cho làm amylase và ECG.

Dấu hiệu bệnh lý: các bước thăm khám và chỉ định xử trí

Nếu như có dấu hiệu suy hô hấp và tràn khí màng phổi áp lực, tiến hành chọc kim hút khí cấp cứu ngay. Nếu như ran rít khắp cả lan tỏa, kiểm tra dấu hiệu của shock phản vệ. Nếu có, xử trí theo mô tả; ngược lại tiến hành thở khí dung giãn phế quản.

Đau khớp: phân tích triệu chứng

Đau khớp có thể là biểu hiện của nhiều nguyên nhân, bao gồm chấn thương cơ học đối với khớp, bệnh thoái hóa khớp, viêm xương khớp, nhiễm trùng và viêm cục bộ hoặc toàn thân.

Dáng đi bất thường: phân tích triệu chứng bệnh lý

Sự tầm soát dáng đi nhạy cho việc phát hiện những bất thường về thần kinh vận động, cảm giác và hệ cơ xương ở chi dưới bởi vì bước đi là một hoạt động phối hợp phức tạp so với các test chức năng thần kinh.

Vô kinh: phân tích triệu chứng

Vô kinh là một thuật ngữ lâm sàng dùng để mô tả tình trạng không có kinh nguyệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Nó có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn.

Nôn ra máu: đánh giá tình trạng lâm sàng

Mọi bệnh nhân nôn ra máu có các dấu hiệu của shock hoặc có bằng chứng bệnh nhân vẫn đang chảy máu, nên tiến hành nội soi cấp cứu sau khi đã hồi sức đầy đủ cho bệnh nhân.

Cơ sở khoa học và quan sát trong lập luận chẩn đoán bệnh lý

Đây là một trong những phần quan trọng nhất, vì nó xem xét các phương pháp và khái niệm đánh giá các dấu hiệu và triệu chứng liên quan đến lý luận chẩn đoán.

Nhiễm trùng đường hô hấp: những đánh giá bổ sung khi thăm khám

Ở những bệnh nhân khỏe mạnh trước đó mà không có dấu hiệu ngực khu trú hoặc bất thường trên XQ phổi, chẩn đoán nhiều khả năng là nhiễm trùng hô hấp không viêm phổi, ví dụ viêm phế quản cấp.

Phân tích triệu chứng chóng mặt để chẩn đoán và điều trị

Triệu chứng chóng mặt có thể bao gồm ngất xỉu, choáng váng, lâng lâng hoặc đứng không vững, chóng mặt thực sự, cảm giác chuyển động bất thường hoặc quay cuồng.

Lú lẫn: mê sảng và mất trí

Chẩn đoán phân biệt mê sảng thường rộng và gặp trong bệnh nhân có não dễ bị tổn thương, bao gồm hầu hết các bệnh lý cơ thể cấp tính, sang chấn tinh thần hay các chấn thương do môi trường bên ngoài gây ra.

Mất ý thức thoáng qua: phân tích bệnh cảnh lâm sàng

Trước khi cho bệnh nhân xuất viện, thông báo về các quy định luật lái xe và khuyên họ tránh các hoạt động nơi mà mất ý thức thoáng qua có thể gây nguy hiểm như bơi, vận hành máy móc nặng, đi xe đạp.

Đau bụng cấp: triệu chứng kèm các dấu hiệu cảnh báo

Xét nghiệm bổ sung thường được yêu cầu ở bệnh nhân > 45 tuổi có triệu chứng mới khởi phát, sụt cân, suy sụp hoặc xét nghiệm sàng lọc bất thường.

Suy giáp: phân tích triệu chứng

Nguyên nhân phổ biến nhất của suy giáp nguyên phát là viêm tuyến giáp tự miễn, hoặc bệnh Hashimoto, là kết quả của sự phá hủy dần dần tuyến giáp bởi các tế bào T.

Xuất huyết trực tràng: đánh giá các nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa dưới

Phần lớn bệnh nhân xuất huyết do các nguyên nhân lành tính. Ở bệnh nhân xuất huyết trực tràng cấp tính, đánh giá mức độ xuất huyết và tiến hành đầy đủ các bước cấp cứu trước khi chẩn đoán chính xác.

Nhịp tim chậm: phân tích triệu chứng

Các tình trạng có thể nhịp tim chậm bao gồm phơi nhiễm, mất cân bằng điện giải, nhiễm trùng, hạ đường huyết, suy giáp/cường giáp, thiếu máu cơ tim.

Sưng bìu: phân tích đặc điểm triệu chứng lâm sàng

Cân nhắc cận lâm sàng thám xét ban đầu với siêu âm bìu nếu bệnh cảnh lâm sàng gợi ý chẩn đoán thay thế như viêm tinh hoàn mào tinh, ví dụ dịch mủ niệu đạo, đau khu trú ở mào tinh, tuổi trên 30.

Viêm da dị ứng (Eczema)

Sần sùi, mảng màu đỏ thường là không dày và phân định ranh giới riêng biệt của bệnh vẩy nến ảnh hưởng đến khuôn mặt, cổ và thân trên

Phân tích triệu chứng sốt để chẩn đoán và điều trị

Sốt được định nghĩa là sự gia tăng nhiệt độ trung tâm của cơ thể trên mức bình thường hàng ngày đối với một cá nhân.

Đau ngực từng cơn: đặc điểm đau do tim và các nguyên nhân khác

Đau ngực do tim thường được mô tả điển hình là cảm giác bị siết chặt, đè nặng nhưng nhiều trường hợp khác có thể mô tả là bỏng rát. Nhiều bệnh nhân không cảm thấy đau mà chỉ là cảm giác khó chịu nếu chỉ hỏi về đau, có thể bỏ sót chẩn đoán.

Đi lại khó khăn: phân tích bệnh cảnh lâm sàng

Nếu các vấn đề di chuyển là hậu quả của chóng mặt, đầu tiên hãy lượng giá các triệu chứng hạ huyết áp tư thế, sau khi thay đổi từ nằm sang tư thế đứng, đi kèm với cảm giác xây xẩm mặt mày/tiền ngất.

Đau ngực, chẩn đoán và điều trị

Thiếu máu cơ tim thường được mô tả là tức nặng, đau cảm giác áp lực, thắt chặt, ép, chứ không phải là nhói sắc nét hoặc co thắt