Mề đay: phân tích triệu chứng

2023-04-12 11:03 AM

Mề đay được phân loại là miễn dịch, không miễn dịch hoặc vô căn. Globulin miễn dịch loại I hoặc loại III Các phản ứng qua trung gian E là nguyên nhân chính gây mày đay cấp tính.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Mề đay bao gồm các mảng ban đỏ thoáng qua, phù nề, sẩn và mảng ngứa. Chúng thường được bao quanh bởi một quầng đỏ hoặc trắng do giải phóng histamin và các chất vận mạch khác từ tế bào mast. Các tổn thương thường ngứa và kéo dài dưới 24 giờ.

Nguyên nhân

Mề đay được phân loại là miễn dịch, không miễn dịch hoặc vô căn. Globulin miễn dịch loại I hoặc loại III Các phản ứng qua trung gian E là nguyên nhân chính gây mày đay cấp tính. Các kháng nguyên lưu hành như thực phẩm (sữa, trứng, lúa mì, động vật có vỏ, các loại hạt) và thuốc (penicillin, cephalosporin) tương tác với IgE gắn màng để giải phóng histamin gây giãn mạch cục bộ. Các nguyên nhân không phải do miễn dịch như aspirin hoặc thuốc chống viêm không steroid có thể gây giải phóng trực tiếp histamin.

Mề đay là một tình trạng phổ biến; 1–5% dân số có thể mắc phải tình trạng này trong suốt cuộc đời của họ. Nó phổ biến hơn ở phụ nữ.

Mề đay được định nghĩa là “cấp tính” (các đợt mới khởi phát hoặc tái phát, kéo dài dưới 6 tuần) hoặc “mãn tính” (các đợt tái phát kéo dài hơn 6 tuần).

Đánh giá đặc điểm

Bệnh sử là một phần quan trọng trong chẩn đoán, bởi vì các tổn thương thường không xuất hiện tại phòng khám. Khi đánh giá một bệnh nhân có biểu hiện nổi mề đay, một cách tiếp cận hữu ích cho vấn đề như sau:

1. Hỏi xem bệnh nhân có biết nguyên nhân gây phát ban không. Thường thì bệnh nhân đã xác định được nguyên nhân hoặc đã thu hẹp danh sách các khả năng.

2. Ghi lại tiền sử chi tiết đối với các loại thực phẩm cụ thể, bất kỳ chất phụ gia thực phẩm nào đã biết, thuốc men, bệnh nhiễm trùng đường hô hấp gần đây, vết cắn, tiếp xúc, chất hít phải hoặc tiền sử bệnh toàn thân, đặc biệt là bệnh tự miễn hoặc ung thư.

3. Hỏi về thời gian phát bệnh. Khi nào nó xảy ra? Nó kéo dài bao lâu? Nó có liên quan đến lạnh, gắng sức, nóng, hoặc chấn thương thể chất hoặc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời?

4. Hỏi xem có bất kỳ sưng mô mềm nào liên quan không, chẳng hạn như mí mắt và môi.

5. Hỏi về tiền sử bản thân/gia đình bị dị ứng hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh tự miễn dịch.

Tìm các sẩn hoặc mảng phù nề, nổi ban đỏ, rõ ràng, thường có vùng trung tâm nhợt nhạt. Các tổn thương riêng lẻ kéo dài dưới 24 giờ. Ngược lại, trong viêm mạch mày đay, các tổn thương riêng lẻ cố định và tồn tại trên 24 giờ. Các tổn thương có thể khác nhau về kích thước từ 2–5 mm đến hơn 30 cm và có thể có dạng hình khuyên, dạng ngoằn ngoèo hoặc có hình dạng không đều. Có thể có phù niêm mạc.

Phù mạch, biểu hiện sưng mặt, ruột hoặc một phần của chi, gặp ở khoảng 50% trường hợp mề đay và có thể kéo dài vài ngày.

Xét nghiệm thường quy không được chỉ định cho mề đay cấp tính.

Trong bệnh mề đay mãn tính, thực hiện công thức máu đầy đủ với sự khác biệt, tốc độ máu lắng, xét nghiệm chức năng gan, phân tích nước tiểu và xem xét xét nghiệm chức năng tuyến giáp.

Nếu các tổn thương riêng lẻ tồn tại hơn 24 giờ, có thể hữu ích khi sinh thiết tổn thương để loại trừ viêm mạch mày đay. Nếu có viêm mạch, xét nghiệm bổ sung nên bao gồm nồng độ C3, C4, CH50, huyết thanh học viêm gan B và C, kháng thể kháng nhân (ANA), cryoglobulin, nồng độ globulin miễn dịch, điện di protein huyết thanh và điện di protein nước tiểu.

Các xét nghiệm kích thích (chẳng hạn như xét nghiệm đá viên hoặc tập thể dục gắng sức) có thể giúp chẩn đoán mày đay do lạnh hoặc mày đay vật lý. Tuy nhiên, nhà cung cấp nên nhận thức được nguy cơ dẫn đến sốc phản vệ.

Các nghiên cứu hình ảnh như chụp xoang, chụp răng và chụp X-quang ngực có thể giúp loại trừ nhiễm trùng hoặc ung thư.

Xét nghiệm da hoặc xét nghiệm chất hấp thụ dị ứng phóng xạ được chỉ định nếu nghi ngờ quá mẫn cảm với một chất gây dị ứng cụ thể.

Chẩn đoán phân biệt

Chẩn đoán mề đay được thực hiện trên lâm sàng. Các vấn đề về da khác biểu hiện với các tổn thương mày đay bao gồm viêm mạch mày đay (đau, ban xuất huyết và kéo dài >24 giờ), phát ban do thuốc, ngoại ban do virus, pemphigoid bọng nước ở bệnh nhân cao tuổi, ban đỏ đa dạng (cùng mỏm và kéo dài >24 giờ) và phù mạch.

Biểu hiện lâm sàng

Mặc dù các tổn thương của mề đay rất đặc biệt, nhưng các tình trạng cơ bản khác nhau gây ra phản ứng của da rất nhiều và đa dạng trong các biểu hiện lâm sàng của chúng. Hầu như tất cả bệnh nhân mề đay đều phàn nàn về ngứa ngoài phát ban.

Bài viết cùng chuyên mục

Sưng khớp: đánh giá các triệu chứng và nguyên nhân

Ở bệnh nhân trẻ tuổi không có tiền sử chấn thương, đã loại trừ được viêm khớp nhiễm khuẩn, sự xuất hiện của bất cứ triệu chứng nào sau đây là dấu hiệu gợi ý cao của viêm khớp phản ứng.

Đau thắt ngực: các bước đánh giá thêm nếu nghi ngờ

Mức độ đau thắt ngực không dựa trên mức đau mà dựa trên tần số triệu chứng, giới hạn khả năng gắng sức hoạt động chức năng. Bởi vì những thông tin này sẽ hướng dẫn điều trị và theo dõi đáp ứng, đánh giá triệu chứng chính xác.

Nhịp tim chậm: phân tích triệu chứng

Các tình trạng có thể nhịp tim chậm bao gồm phơi nhiễm, mất cân bằng điện giải, nhiễm trùng, hạ đường huyết, suy giáp/cường giáp, thiếu máu cơ tim.

Trầm cảm ở người cao tuổi

Nói chung, fluoxetine được tránh vì thời gian hoạt động dài của nó và thuốc chống trầm cảm ba vòng cũng được tránh vì tác dụng phụ kháng cholinergic cao

Phân tích tình trạng té ngã để chẩn đoán và điều trị

Hầu hết xét nghiệm máu đều có giá trị thấp và nên được thực hiện để xác nhận nghi ngờ, điện tâm đồ rất hữu ích ở người cao tuổi để loại trừ bệnh tim.

Mất thị lực: phân tích triệu chứng

Mất thị lực có thể đột ngột hoặc dần dần, một mắt hoặc hai mắt, một phần hoặc toàn bộ và có thể là một triệu chứng đơn độc hoặc một phần của hội chứng phức tạp.

Yếu chi: phân tích các đặc điểm lâm sàng

Nếu biểu hiện hiện tại của yếu chi chỉ giới hạn ở một bên của cơ thể thì đánh giá như yếu chi một bên. Mặt khác, tiếp tục theo các cách thức chẩn đoán hiện tại thậm chí nếu các triệu chứng không đối xứng rõ ràng.

Thăm khám chẩn đoán bệnh nhân nặng

Nếu hệ thống thần kinh trung ương hoạt động tốt, khả năng đáp ứng các câu hỏi một cách thích hợp, thì các chức năng quan trọng không chắc đã bị rối loạn đến mức cần phải can thiệp ngay lập tức. 

Nguyên tắc chăm sóc rối loạn ở người già (lão khoa)

Dấu hiệu bệnh thường không điển hình ở bệnh nhân cao tuổi. Một rối loạn trong một hệ thống cơ quan có thể dẫn đến các triệu chứng trong bối cảnh đan xen, đặc biệt là bị ảnh hưởng bởi bệnh từ trước.

Chóng mặt choáng váng: triệu chứng nghiêm trọng tiền ngất

Xem xét các cơn váng đầu có xuất hiện trong khi bệnh nhân đang đứng và có yếu tố khởi phát rõ ràng không, ví dụ như xúc cảm mạnh, tiêm tĩnh mạch, đứng lâu và/hoặc kèm theo các triệu chứng phó giao cảm như nôn, vã mồ hôi, rối loạn thị giác.

Cương cứng kéo dài: phân tích triệu chứng

Hai loại cương cứng kéo dài, dòng chảy thấp hoặc tắc tĩnh mạch và hoặc dòng chảy cao động mạch, đã được mô tả dựa trên vấn đề cơ bản.

Chảy máu sau mãn kinh: phân tích triệu chứng

Chảy máu âm đạo bất thường là một vấn đề ngoại trú phổ biến, xảy ra ở 10% phụ nữ trên 55 tuổi và chiếm 70% số lần khám phụ khoa trong những năm tiền mãn kinh và sau mãn kinh.

Điện tâm đồ trong đau thắt ngực không ổn định/ nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Sóng T đảo ngược có thể là bằng chứng điện tâm đồ của thiếu máu. Sóng T âm sâu đối xứng ở chuyển đạo trước tim gợi ý tắc nghẽn nghiêm trọng gốc động mạch vành trái, những những biểu hiện khác ít đặc hiệu hơn.

Sốt: đánh giá dấu hiệu triệu chứng và các yếu tố nguy cơ

Mở rộng tầm soát nhiễm trùng ở các bệnh nhân đặc biệt. Các chủng tác nhân hiện hành thường gặp như viêm phổi có thể khác nhau tùy theo dịch tễ từng vùng, do đó hội chấn với chuyên gia truyền nhiễm ngay ở giai đoạn ban đầu.

Bệnh hạch bạch huyết: phân tích triệu chứng

Các bệnh truyền nhiễm, tự miễn dịch, u hạt, ác tính hoặc phản ứng thuốc có thể gây ra hạch to toàn thân. Nguy cơ chung của bệnh ung thư ở những bệnh nhân bị bệnh hạch bạch huyết toàn thân là thấp.

Shock: phân tích các đặc điểm triệu chứng lâm sàng

Một số bệnh nhân có thể duy trì huyết áp trong giới hạn bình thường mặc dù có rối loạn chức năng cơ quan, cân nhắc bệnh lý khu trú nếu chỉ có một cơ quan bị rối loạn, chẳng hạn thiểu niệu mà không có bằng chứng rõ ràng của rối loạn huyết động.

Hôn mê và rối loạn ý thức: đánh giá chẩn đoán nguyên nhân

Giảm điểm glasgows thường phổ biến sau cơn co giật, nhưng nhớ rằng khởi phát cơn co giật có thể được làm dễ bởi nhiều nguyên nhân bao gồm hạ glucose máu, chấn thương đầu ± tụ máu nội sọ, hội chứng cai rượu, quá liều thuốc.

Thở khò khè: phân tích triệu chứng

Nguyên nhân gây thở khò khè phổ biến nhất ở mọi lứa tuổi là bệnh hen, và cần cố gắng loại trừ các nguyên nhân gây thở khò khè khác, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh.

Đau nhức đầu cấp tính

Bất kể nguyên nhân, đau đầu hiện đang cho là xảy ra như là kết quả của việc phát hành neuropeptides từ dây thần kinh sinh ba là trong các màng mềm và màng cứng mạch máu, dẫn đến viêm thần kinh.

Nguy cơ té ngã: cách thực hiện đánh giá dáng đi

Sự an toàn và vững chắc chung; bất thường dáng đi một bên (đột quỵ, tổn thương thần kinh ngoại biên, bệnh khớp, đau); bước đi ngắn, lê chân (bệnh Parkinson, bệnh lý mạch máu não lan tỏa); dáng đi bước cao.

Chứng hôi miệng: phân tích triệu chứng

Chứng hôi miệng đã bị kỳ thị, bệnh nhân hiếm khi tìm kiếm sự giúp đỡ và thường không nhận thức được vấn đề, mặc dù nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quan hệ và sự tự tin.

Giảm vận động ở người cao tuổi

Tránh, hạn chế và ngưng các thiết bị xâm lấn, đường tĩnh mạch, ống thông tiểu) có thể làm tăng triển vọng bệnh nhân cao tuổi cho chuyển động sớm

Đau bụng cấp: bệnh nhân rất nặng với chỉ số hình ảnh và xét nghiệm

Nếu xquang ngực không chứng minh có khí tự do hoặc tương đương nhưng nghi ngờ trên lâm sàng cao như đau bụng dữ dội khởi phát đột ngột với tăng cảm giác đau, đề kháng vùng thượng vị, cho chụp CT nhưng trước tiên cho làm amylase và ECG.

Sốt: tầm soát nhiễm trùng bằng cận lâm sàng

Sự phối hợp lâm sàng với phân tích cận lâm sàng có thể phát hiện được các nguyên nhân không nhiễm trùng của sốt. Các bước tầm soát đầy đủ có thể là không cần thiết ở tất cả bệnh nhân, đặc biệt là với những bệnh nhân đã có tiêu điểm nhiễm trùng rõ ràng.

Lập luận chẩn đoán từ nhiều dấu hiệu và triệu chứng không độc lập

Trong thực tế, nhiều dấu hiệu, triệu chứng và kết quả xét nghiệm thường không độc lập, bởi vì sự hiện diện của một phát hiện làm tăng xác suất xuất hiện của một phát hiện khác.