Xuất huyết tiêu hóa trên: phân tích triệu chứng

2023-03-14 07:13 PM

Chảy máu từ đường tiêu hóa trên thường xảy ra khi sự gián đoạn xảy ra giữa hàng rào bảo vệ mạch máu và môi trường khắc nghiệt của đường tiêu hóa.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Chảy máu đường tiêu hóa trên (GI), được định nghĩa là chảy máu gần dây chằng Treitz. Nó được nhìn thấy phổ biến gấp đôi ở nam giới so với nữ giới và tỷ lệ được ghi nhận là tăng theo tuổi. Chảy máu có thể cấp tính hoặc mãn tính, và nguồn gốc có thể rõ ràng hoặc bí ẩn. Bệnh nhân có thể có huyết động ổn định hoặc không ổn định khi đến khám.

Chảy máu từ đường tiêu hóa trên thường xảy ra khi sự gián đoạn xảy ra giữa hàng rào bảo vệ mạch máu và môi trường khắc nghiệt của đường tiêu hóa.

Đánh giá đặc điểm

Chìa khóa để đánh giá và chẩn đoán thành công là một cách tiếp cận có hệ thống, nhấn mạnh vào tình trạng huyết động tổng thể của bệnh nhân.

Tiền sử lâm sàng chỉ ra chính xác nguồn chảy máu chỉ trong 40% trường hợp. Nôn ra máu và phân đen là biểu hiện phổ biến nhất của chảy máu đường tiêu hóa trên cấp tính. Các đặc điểm lịch sử khác bao gồm đau bụng, nôn ra bã cà phê, khó nuốt, phân đen như hắc ín, máu đỏ tươi ở trực tràng, nôn ra máu hoặc đau ngực. Điều quan trọng là phải hỏi về tiền sử chảy máu trước đó vì 60% chảy máu lại từ cùng một vị trí. Tiền sử mắc các bệnh kèm theo khác (loét dạ dày, viêm tụy, xơ gan và ung thư) có thể chỉ ra nguyên nhân cũng như đánh giá việc sử dụng thuốc (ví dụ: clopidogrel, coumadin, thuốc chống viêm không steroid, aspirin, SSRI hoặc corticosteroid). Tiền sử sử dụng rượu hoặc ma túy cũng rất quan trọng để làm sáng tỏ. Phải đặc biệt chú ý đến tình trạng tim phổi của bệnh nhân vì điều này ảnh hưởng đến mức độ khẩn cấp và mức độ nỗ lực hồi sức.

Dấu hiệu sinh tồn. Khía cạnh quan trọng nhất của khám sức khỏe ban đầu là xác định tình trạng ổn định huyết động của bệnh nhân. Bệnh nhân không ổn định nên được quản lý như bệnh nhân chấn thương. Một ống thông mũi dạ dày (NG) thường được đặt tại buổi thuyết trình để giúp xác định chẩn đoán. Sau khi đảm bảo huyết động ổn định, khám lâm sàng ban đầu nên loại trừ nguồn chảy máu ở mũi hoặc hầu họng.

Khám Da. Vết bầm máu, chấm xuất huyết và giãn tĩnh mạch cần được lưu ý.

Kết mạc xanh xao là dấu hiệu của bệnh thiếu máu mãn tính. Nhiều giãn mạch niêm mạc có thể chỉ ra một bất thường mạch máu tiềm ẩn.

Khám bụng. Tìm dấu hiệu của bệnh gan mạn tính (gan lách to, u mạch máu dạng nhện, cổ trướng, ban đỏ lòng bàn tay, caput medusae, vú to ở nam giới và teo tinh hoàn).

Khám trực tràng. Giãn tĩnh mạch trực tràng, trĩ và vết nứt nên được lưu ý và thực hiện xét nghiệm hemeoccult.

Các xét nghiệm cơ bản nên bao gồm công thức máu toàn bộ (CBC), đặc biệt chú ý đến hematocrit, nghiên cứu đông máu (thời gian prothrombin [PT]) và thời gian thromboplastin từng phần [PTT]), xét nghiệm chức năng gan (LFT), hóa chất huyết thanh (urê máu nitơ tăng không tương xứng với creatinine ở những bệnh nhân bị mất máu qua đường tiêu hóa), điện tâm đồ (ECG) và phân tích dịch hút NG. Ban đầu, hematocrit là một chỉ số kém về mất máu; tuy nhiên, hematocrit nối tiếp có thể hữu ích trong việc đánh giá tình trạng mất máu đang diễn ra. Các chỉ số CBC, đặc biệt là độ rộng phân bố hồng cầu tăng cao và thể tích tiểu thể trung bình thấp, hướng đến tình trạng chảy máu mãn tính. PT hoặc PTT kéo dài gợi ý rối loạn đông máu tiềm ẩn.

LFT tăng cao gợi ý bệnh gan tiềm ẩn. Điện tâm đồ rất quan trọng, đặc biệt ở bệnh nhân cao tuổi, để tìm kiếm bằng chứng thiếu máu cơ tim. Nếu dịch hút có màu đỏ tươi hoặc trông giống như “bã cà phê”, thì có khả năng là nguồn xuất huyết tiêu hóa trên. Ngoài ra, rửa NG sẽ loại bỏ máu và giúp thực hiện nội soi. Trong những trường hợp không thể xác định được nguồn gốc, nội soi phần dưới nên được xem xét để tìm kiếm chảy máu đường tiêu hóa dưới.

Chẩn đoán

Chẩn đoán phân biệt chảy máu đường tiêu hóa trên nên bao gồm chảy máu từ đường hô hấp trên hoặc hầu họng bị nuốt và nôn ra và chảy máu đường tiêu hóa dưới có thể biểu hiện dưới dạng phân đen do chậm vận chuyển qua đại tràng. Nội soi thường được thực hiện trước trong vòng 24 giờ. Trong hầu hết các trường hợp, chẩn đoán có thể được xác nhận và nguồn được khoanh vùng và điều trị. Trong một số ít trường hợp mà nội soi trên không thể xác định đầy đủ nguồn gốc của chảy máu đường tiêu hóa, có thể sử dụng y học hạt nhân chuyên biệt và nghiên cứu chụp mạch.

Nội soi đại tràng cũng sẽ được xem xét.

Bài viết cùng chuyên mục

Chẩn đoán bệnh lý: tổng hợp các bước của quá trình

Phương pháp chính xác để đạt được chẩn đoán có thể sẽ có phần khó hiểu cho những người mới bắt đầu thực hành lâm sàng. Những người chẩn đoán giỏi lúc nào cũng sử dụng một vài kỹ năng bổ trợ mà đã thu lượm được qua hàng năm hoặc hàng chục năm kinh nghiệm.

Viêm họng: phân tích triệu chứng

Viêm họng bao gồm nhiều loại nguyên nhân, nhưng phổ biến nhất ở những người có khả năng miễn dịch bình thường là viêm họng nhiễm trùng cấp tính, chủ yếu là do virus.

Hút thuốc lá và bệnh tật

Những người hút thuốc chết sớm hơn 5, 8 năm so với người không bao giờ hút thuốc, Họ có hai lần nguy cơ bệnh tim gây tử vong, 10 lần nguy cơ ung thư phổi

Mê sảng ở người cao tuổi

Mặc dù các bệnh nhân lớn tuổi bị kích động sâu sắc thường nói đến cái tâm khi xem xét tình trạng mê sảng, nhiều cơn mê sảng tinh tế hơn.

Nguy cơ té ngã: cách thực hiện đánh giá dáng đi

Sự an toàn và vững chắc chung; bất thường dáng đi một bên (đột quỵ, tổn thương thần kinh ngoại biên, bệnh khớp, đau); bước đi ngắn, lê chân (bệnh Parkinson, bệnh lý mạch máu não lan tỏa); dáng đi bước cao.

Giai đoạn cuối đời của bệnh nhân

Trải nghiệm của bệnh nhân vào cuối của cuộc sống bị ảnh hưởng bởi những kỳ vọng của họ về cách họ sẽ chết và ý nghĩa của cái chết.

Đau khớp: phân tích triệu chứng

Đau khớp có thể là biểu hiện của nhiều nguyên nhân, bao gồm chấn thương cơ học đối với khớp, bệnh thoái hóa khớp, viêm xương khớp, nhiễm trùng và viêm cục bộ hoặc toàn thân.

Xuất huyết và ban xuất huyết: phân tích triệu chứng

Trình tự thời gian và tiền sử ban xuất huyết cũng như bất kỳ dấu hiệu chảy máu bất thường nào đều quan trọng, bởi vì nguyên nhân của ban xuất huyết có thể là bẩm sinh hoặc mắc phải.

Bệnh tiểu đường: phân tích triệu chứng

Phân loại lâm sàng của bệnh tiểu đường  là týp 1, týp 2, thai kỳ và các týp cụ thể khác thứ phát do nhiều nguyên nhân.

Chảy máu sau mãn kinh: phân tích triệu chứng

Chảy máu âm đạo bất thường là một vấn đề ngoại trú phổ biến, xảy ra ở 10% phụ nữ trên 55 tuổi và chiếm 70% số lần khám phụ khoa trong những năm tiền mãn kinh và sau mãn kinh.

Định hướng chẩn đoán khó nuốt

Bệnh nhân với khó nuốt cần loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng, trừ khi tiền sử chỉ ra vấn đề miệng hầu, kiểm tra thực quản để loại trừ tắc nghẽn cơ học.

Các xét nghiệm ghi hình và sinh thiết thận

Khi kích thước thận có chiều dài lớn hơn 9 cm thì chỉ ra bệnh thận không hồi phục, Trong bệnh thận một bên có thể có sự chênh lệch kích thước thận đến 1,5 cm

Phù toàn thân: đánh giá các nguyên nhân gây lên bệnh cảnh lâm sàng

Phù thường do nhiều yếu tố gây nên, do đó tìm kiếm những nguyên nhân khác kể cả khi bạn đã xác định được tác nhân có khả năng. Phù cả hai bên thường kèm với sự quá tải dịch toàn thân và ảnh hưởng của trọng lực.

Đau bụng cấp: vị trí hướng lan và tính chất của đau khi chẩn đoán

Những nguyên nhân gây ra đau bụng cấp được liệt kê dươi đây. Những số trong ngoặc tương ứng với những vùng khác nhau của bụng, được thể hiện ở hình, nơi mà cơn đau nổi bật, điển hình nhất.

Tím tái: phân tích triệu chứng

Tím tái xuất hiện khi nồng độ hemoglobin khử trong các mô da vượt quá 4 g/dL, tím tái được phân loại là trung ương hoặc ngoại vi dựa trên sự bất thường cơ bản.

Đa hồng cầu: phân tích triệu chứng

Nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh đa hồng cầu có liên quan đến tình trạng thiếu oxy, nên cần thực hiện đánh giá kỹ lưỡng tình trạng hô hấp.

Lú lẫn mê sảng: đánh giá khi có tổn thương

Khi không chỉ định chụp hình ảnh não, có thể duy trì các biện pháp điều trị trong vài ngày. CT sọ não có thể được chỉ định để loại trừ xuất huyết dưới nhện và những bất thường cấu trúc khác nếu bệnh nhân thất bại điểu trị hoặc nặng hơn.

Tăng Creatinin: phân tích triệu chứng

Creatinine tăng cao là do suy thận và có thể được chia thành ba nhóm, trước thận, bệnh thận nội tại và sau thận. Chúng cũng có thể được chia thành các nguyên nhân cấp tính (vài ngày đến vài tuần) và mãn tính.

Lú lẫn mê sảng do hạ natri máu: các bước đánh giá lâm sàng

Giảm nhanh Na+ huyết tương có thể dẫn đến phù não đe dọa tính mạng và yêu cầu phải điều chỉnh nhanh chóng. Ngược lại giảm từ từ Na+ cho phép các neuron thần kinh điều chỉnh thích nghi áp lực thẩm thấu.

Chảy máu trực tràng: phân tích triệu chứng

Đánh giá ban đầu nên xác định mức độ nghiêm trọng và sự ổn định huyết động của bệnh nhân và xác định nguồn gốc của chảy máu là đường tiêu hóa trên hoặc dưới về bản chất.

Đau bụng cấp: triệu chứng kèm các dấu hiệu cảnh báo

Xét nghiệm bổ sung thường được yêu cầu ở bệnh nhân > 45 tuổi có triệu chứng mới khởi phát, sụt cân, suy sụp hoặc xét nghiệm sàng lọc bất thường.

Gan to: phân tích triệu chứng

Gan trưởng thành bình thường có khoảng giữa xương đòn là 8–12 cm đối với nam và 6–10 cm đối với nữ, với hầu hết các nghiên cứu xác định gan to là khoảng gan lớn hơn 15 cm ở đường giữa đòn.

Phân tích tình trạng té ngã để chẩn đoán và điều trị

Hầu hết xét nghiệm máu đều có giá trị thấp và nên được thực hiện để xác nhận nghi ngờ, điện tâm đồ rất hữu ích ở người cao tuổi để loại trừ bệnh tim.

Phát ban toàn thân cấp: đánh giá các triệu chứng lâm sàng

Nhập viện cho bất kỳ các bệnh nhân có tình trạng đỏ da nhiều, đánh giá và cần tiến hành hội chẩn da liễu ngay. Điều trị sau đó dựa vào chấn đoán chính xác và được hướng dẫn bởi đánh giá của chuyên gia da liễu.

Sốt không xác định được nguồn gốc (FUO)

Các thuật toán tiêu chuẩn cho sốt không xác định được nguồn gốc rất khó để suy luận cho bệnh nhân, Tuy nhiên, kết quả của lịch sử, khám lâm sàng, xét nghiệm thường quy