Buồn nôn và ói mửa: phân tích triệu chứng để chẩn đoán và điều trị

2022-12-10 11:01 AM

Buồn nôn là triệu chứng gặp phải trong nhiều rối loạn cũng gây nôn, nôn là một phản ứng nhằm bảo vệ khỏi việc nuốt phải các chất có hại hoặc độc hại.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Buồn nôn là cảm giác khó chịu khó chịu ở bụng tạo ra cảm giác người ta có thể nôn mửa. Nôn là một phản ứng tự chủ dẫn đến việc tống xuất các chất chứa trong dạ dày một cách tích cực và mạnh mẽ. Buồn nôn có thể có hoặc không kèm theo nôn mửa tích cực.

Nguyên nhân

Buồn nôn là một triệu chứng chủ quan gặp phải trong nhiều rối loạn cũng gây nôn. Nôn mửa là một phản ứng tự chủ nhằm bảo vệ con người khỏi việc nuốt phải các chất có hại hoặc độc hại. Một số bất thường về thần kinh có thể kích hoạt hệ thống tự chủ và dẫn đến nôn mửa.

Buồn nôn và nôn cấp tính là những triệu chứng phổ biến và thường thấy ở bệnh nhân ngoại trú, nội trú và cấp cứu. Buồn nôn và nôn mãn tính ít phổ biến hơn nhưng có thể dẫn đến bệnh tật nghiêm trọng.

Đánh giá đặc điểm

Hỏi bệnh sử kỹ lưỡng nên thảo luận về thời gian và tần suất nôn mửa, các triệu chứng của các thành viên khác trong gia đình, tiếp xúc với các chất độc hại và mối quan hệ của buồn nôn và nôn với các bữa ăn hoặc loại thực phẩm.

Đánh giá toàn diện về hệ thống nên giải quyết cụ thể tiền sử sốt, đặc điểm của đau bụng, các triệu chứng thần kinh và các dấu hiệu và triệu chứng mất nước.

Khám bụng toàn diện trước tiên nên cố gắng loại trừ các vấn đề nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng cấp tính như tắc ruột, viêm tụy và nhồi máu cơ tim cấp. Khám thần kinh có thể giúp xác định nôn do bất thường hệ thần kinh trung ương hoặc vấn đề tiền đình. Khám cũng nên đánh giá các biến chứng do nôn kéo dài, bao gồm mất nước và rối loạn điện giải.

Việc đánh giá buồn nôn và nôn nên được định hướng theo mức độ nghiêm trọng, khởi phát và mô tả các triệu chứng cũng như bất kỳ phát hiện bất thường nào khi khám thực thể. X quang bụng nằm và thẳng đứng hoặc CT bụng rất hữu ích trong việc đánh giá buồn nôn hoặc nôn cấp tính và nghiêm trọng. Các nghiên cứu tiếp theo như nghiên cứu về barium, loạt GI trên, CT/MRI nội sọ và siêu âm bụng có thể được đảm bảo dựa trên chẩn đoán phân biệt. Các xét nghiệm bao gồm sinh hóa máu, xét nghiệm mang thai, phân tích nước tiểu, xét nghiệm chức năng gan, lipase và sàng lọc độc tính nên được chỉ định dựa trên đánh giá lâm sàng và nên được sử dụng để đánh giá nguyên nhân cơ bản và các biến chứng tiếp theo do buồn nôn và nôn.

Chẩn đoán buồn nôn và nôn thường có thể được thực hiện dựa trên tiền sử lâm sàng và khám thực thể mà không cần đánh giá thêm

Các triệu chứng mãn tính hoặc nghiêm trọng có thể khó chẩn đoán hơn và có thể yêu cầu xét nghiệm chẩn đoán và xét nghiệm rộng rãi hơn.

Nhiều bệnh nhân bị buồn nôn và/hoặc nôn đơn độc hoặc tự giới hạn sẽ không tìm kiếm sự điều trị; tuy nhiên, các triệu chứng của họ có thể dẫn đến những hạn chế chức năng tạm thời và bỏ lỡ công việc hoặc học tập. Bệnh nhân bị buồn nôn và nôn kéo dài hoặc nghiêm trọng có thể bị sụt cân đáng kể, hạ kali máu, rối loạn điện giải, mất nước, nhiễm kiềm chuyển hóa, sâu răng và bất thường thực quản, đồng thời có thể bị cô lập với xã hội và bỏ lỡ công việc hoặc học tập.

Bài viết cùng chuyên mục

Phân tích triệu chứng phù nề để chẩn đoán và điều trị

Phù là do sự bất thường trong trao đổi dịch ảnh hưởng đến huyết động mao mạch, trao đổi natri và nước ở thận, hoặc cả hai, phù nề là một triệu chứng phổ biến trong nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau.

Bệnh Raynaud: phân tích triệu chứng

Căng thẳng và lạnh là nguyên nhân lớn nhất gây ra các cơn co thắt, các cơn co thắt có thể kéo dài vài phút đến vài giờ, có ba giai đoạn thay đổi màu sắc.

Phát ban toàn thân cấp: phân biệt các bệnh cảnh lâm sàng

Bài viết này nhằm cung cấp một cách tiếp cận từng bước để xác định được những trường hợp ban da toàn thân cấp là những cấp cứu trong da liễu cần được hỏi ý kiến chuyên khoa da liễu và điều trị ngay.

Chóng mặt và choáng váng: phân tích các đặc điểm lâm sàng

Muốn xỉu ở bệnh nhân miêu tả cảm giác váng đầu như thể là tôi sắp xỉu mất hoặc cảm giác tương tự cảm giác sau khi đứng dậy nhanh đột ngột. Nếu có bất kỳ cơn nào kèm theo tối sầm thì đánh giá thêm mất ý thức thoáng qua.

Đau ngực cấp: đặc điểm đau ngực do tim và các nguyên nhân khác

Mục đích chủ yếu là để nhận diện hội chứng vành cấp và những nguyên nhân đe dọa mạng sống khác như bóc tách động mạch chủ và thuyên tắc phổi. Phân tích ECG, xquang ngực và marker sinh học như troponin, D-dimer đóng vai trò quan trọng.

Đánh trống ngực hồi hộp

Mặc dù bệnh nhân mô tả bằng vô số cách, hướng dẫn bệnh nhân mô tả cẩn thận về đánh trống ngực của họ có thể chỉ ra một cơ chế và thu hẹp chẩn đoán phân biệt.

Đau bụng cấp: vàng da đáp ứng viêm và tính chất của đau quặn mật

Giả định nhiễm trùng đường mật ít nhất là lúc đầu, nếu bệnh nhân không khỏe với sốt cao ± rét run hoặc vàng da tắc mật; cho kháng sinh tĩnh mạch, và nếu siêu âm xác nhận giãn đường mật, chuyển phẫu thuật ngay lập tức để giảm áp lực đường mật.

Viêm gan: phân tích triệu chứng

Viêm gan A phổ biến nhất đối với viêm gan cấp tính và viêm gan B và viêm gan C hầu hết dẫn đến nhiễm trùng mãn tính. Vi-rút viêm gan D có thể đồng nhiễm hoặc bội nhiễm. Viêm gan E ở các quốc gia kém phát triển.

Hôn mê và rối loạn ý thức: đánh giá bằng thang điểm Glasgow

Những khuyết tật nhỏ như suy giảm trí nhớ, mất định hướng và sự hoạt động chậm của não, có thể không rõ ràng và khó nhận biết, đặc biệt nếu đồng tồn tại các vấn đề ngôn ngữ, nhìn và nói.

Loãng xương: phân tích triệu chứng

Sự mất cân bằng hoạt động của nguyên bào xương và nguyên bào xương có thể do một số tình trạng liên quan đến tuổi tác và bệnh tật gây ra, thường được phân loại là loãng xương nguyên phát và thứ phát.

Đánh giá nhồi máu cơ tim không có ST chênh/ đau thắt ngực không ổn định

Phân tầng nguy cơ bệnh nhân bằng thang điểm TIMI hoặc các thang điểm khác. Cho dù bệnh nhân có biến chứng hay đau ngực tiếp diễn, nên theo dõi điện tâm đồ liên tục cho bệnh nhân nguy cơ trung bình.

Triệu chứng và dấu hiệu bệnh hô hấp

Triệu chứng bao gồm Khó thở, ho dai dẳng, thở rít, thở khò khè, ho ra máu, Dấu hiệu Thở nhanh, mạch nghich thường, tím tái, ngón tay dúi trống, gõ vang.

Ho ra máu: đánh giá các nguyên nhân thường gặp

Phù phổi có thể gây khạc đàm bọt hồng nhưng khó thở hầu như luôn là triệu chứng chủ yếu. Các nguyên nhân khác bao gồm tăng áp phổi, rối loạn đông máu, hít phải dị vật, chấn thương ngực, u hạt Wegener và hội chứng Goodpasture.

Phòng ngừa khi dùng thuốc ở người cao tuổi

Bệnh nhân, hoặc người chăm sóc, mang tất cả thuốc men, mỗi khi khám lại, có thể giúp các nhà cung cấp sức khỏe củng cố lý do cho sử dụng thuốc

Đau bụng cấp: có thai và các bệnh có vị trí điểm đau đặc trưng

Yêu cầu thăm khám phụ khoa để đánh giá biến chứng liên quan đến có thai ở bất kì phụ nữa nào mà đã biết có thai trong tử cung và đau bụng dưới cấp, cần xem xét chẩn đoán khác bao gồm viêm ruột thừa cấp.

Chảy máu sau mãn kinh: phân tích triệu chứng

Chảy máu âm đạo bất thường là một vấn đề ngoại trú phổ biến, xảy ra ở 10% phụ nữ trên 55 tuổi và chiếm 70% số lần khám phụ khoa trong những năm tiền mãn kinh và sau mãn kinh.

Khàn tiếng: phân tích triệu chứng

Hầu hết các trường hợp khàn tiếng đều tự cải thiện, cần phải xem xét các nguyên nhân bệnh lý quan trọng, đặc biệt là trong những trường hợp kéo dài hơn một vài tuần.

Thiếu máu: phân tích triệu chứng

Thiếu máu chỉ là một triệu chứng của bệnh chứ không phải bản thân bệnh. Bất cứ khi nào thiếu máu được tìm thấy, nguyên nhân phải được tìm kiếm.

Khối u bìu: phân tích triệu chứng

Trong quá trình đánh giá bất kỳ khối u bìu nào, mục tiêu chính là xác định xem có chỉ định chuyển tuyến ngay lập tức hay không.

Lú lẫn mạn tính: đánh giá về tình trạng lâm sàng

Thực hiện CT sọ não ở mỗi bệnh nhân biểu hiện lú lẫn mãn tính. Nó có thể giúp phát hiện được các nguyên nhân hồi phục được như xuất huyết dưới nhện, hoặc não úng thủy áp lực bình thường hoặc gợi ý các yếu tố nguyên nhân gây bệnh như bệnh mạch máu.

Đau đầu gối: phân tích triệu chứng

Đau đầu gối có nhiều nguyên nhân như chấn thương cấp tính, lạm dụng, viêm hoặc thoái hóa khớp, nhiễm trùng và các vấn đề khác. Đau quy chiếu từ hông hoặc lưng dưới cũng có thể dẫn đến đau đầu gối.

Cơ sở khoa học và quan sát trong lập luận chẩn đoán bệnh lý

Đây là một trong những phần quan trọng nhất, vì nó xem xét các phương pháp và khái niệm đánh giá các dấu hiệu và triệu chứng liên quan đến lý luận chẩn đoán.

Phù chân: đánh giá dựa trên kết quả lâm sàng và cận lâm sàng

Cân nhắc huyết khối tĩnh mạch sâu ở bất kỳ bệnh nhân nào có phù chân cả hai bên, kể cả khi các yếu tố nguy cơ hoặc những triệu chứng/ dấu chứng khác không rõ ràng.

Gan to: phân tích triệu chứng

Gan trưởng thành bình thường có khoảng giữa xương đòn là 8–12 cm đối với nam và 6–10 cm đối với nữ, với hầu hết các nghiên cứu xác định gan to là khoảng gan lớn hơn 15 cm ở đường giữa đòn.

Chứng khó nuốt: phân tích triệu chứng

Rối loạn chuyển thức ăn qua cơ vòng thực quản trên gây các triệu chứng ở hầu họng, và rối loạn nhu động hoặc cản trở dòng thức ăn qua thực quản gây khó nuốt ở thực quản.