- Trang chủ
- Thông tin
- Chẩn đoán và điều trị theo y học hiện đại
- Chứng khát nước: phân tích triệu chứng
Chứng khát nước: phân tích triệu chứng
Chứng khát nhiều là một triệu chứng phổ biến ở bệnh nhân đái tháo đường (DM) và nổi bật ở bệnh nhân đái tháo nhạt (DI). Chứng khát nhiều có tỷ lệ hiện mắc là 3-39% ở những bệnh nhân tâm thần nội trú mãn tính.
Biên tập viên: Trần Tiến Phong
Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương
Chứng khát nước là một triệu chứng trong đó bệnh nhân có biểu hiện khát nước quá mức. Từ này bắt nguồn từ từ polys trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là “nhiều, nhiều” và dipsa, “khát” và được quy cho các nguyên nhân y tế hoặc tâm lý.
Chứng khát nhiều là một triệu chứng phổ biến ở bệnh nhân đái tháo đường (DM) và nổi bật ở bệnh nhân đái tháo nhạt (DI). Chứng khát nhiều có tỷ lệ hiện mắc là 3–39% ở những bệnh nhân tâm thần nội trú mãn tính.
Nguyên nhân
Đa niệu là triệu chứng phổ biến nhất liên quan đến khát nước.
Có một số nguyên nhân gây chứng khát nước liên quan đến đa niệu:
Các chất hòa tan được tái hấp thu kém-Glucose, mannitol hoặc sorbitol có thể gây lợi tiểu thẩm thấu. Cần nghi ngờ bệnh tiểu đường ở bất kỳ bệnh nhân nào mắc chứng uống nhiều và đa niệu mới khởi phát.
Chứng khát nhiều nguyên phát-Bệnh nhân tâm thần hiếm khi bị chứng khát nhiều, do khô miệng do dùng thuốc có đặc tính kháng cholinergic và/hoặc ảo tưởng. Một thuật ngữ khác đã được sử dụng cho chứng khát nước nguyên phát là uống nước do tâm lý.
Bệnh đái tháo nhạt (DI)-Điều này có thể là do nguyên nhân trung ương (DI do thần kinh) hoặc do thận (DI do thận). Đái tháo nhạt trung ương có liên quan đến sự thiếu hụt bài tiết hormone chống bài niệu (ADH). Tình trạng này có thể là vô căn, di truyền hoặc thứ phát sau bệnh lý nội sọ như khối u não, chấn thương đầu, chấn thương não nhiễm độc, ung thư di căn và bệnh u hạt (lao, sarcoidosis) hoặc do biến chứng của thủ thuật phẫu thuật thần kinh. DI do vasopressinase xảy ra trong ba tháng cuối của thai kỳ và thường liên quan đến tiền sản giật.
DI do thận được đặc trưng bởi sự bài tiết ADH bình thường nhưng mức độ đề kháng của thận khác nhau đối với tác dụng giữ nước của nó. DI xuất hiện ở thận trong thời thơ ấu hầu như luôn là do các khiếm khuyết di truyền, ví dụ: đột biến gen AVPR2 và đột biến gen aquaporin-2 (kênh nước). Nó cũng có thể là thứ phát sau thuốc (lithium, methoxyflurane, demeclocycline) hoặc thứ phát sau bệnh hệ thống (hạ kali máu, tăng calci huyết).
Đánh giá đặc điểm
Khi khai thác bệnh sử, bác sĩ lâm sàng nên lưu ý đến sự khởi đầu của các triệu chứng. Các triệu chứng xuất hiện khi còn nhỏ có thể chỉ ra bản chất di truyền của bệnh, trong khi các triệu chứng xảy ra sau phẫu thuật thần kinh hoặc tiền sử ung thư có thể gợi ý nguyên nhân của các triệu chứng. Phải đánh giá sự hiện diện của các triệu chứng thần kinh (các vấn đề về thị trường, nhức đầu) và phải thu thập tiền sử chi tiết về ung thư, đặc biệt là ung thư não di căn hoặc viêm não. Tiền sử tâm thần của bệnh nhân cũng có thể liên quan.
Khám sức khỏe tổng quát tốt, bao gồm các dấu hiệu sinh tồn, rất hữu ích trong việc chẩn đoán, nhưng cần nhấn mạnh vào khám thần kinh (tức là thị trường, khiếm khuyết dây thần kinh sọ, liệt vận nhãn và phản xạ). Dấu hiệu giảm cân gần đây hoặc sự hiện diện của bệnh lý thần kinh ngoại vi gợi ý chẩn đoán bệnh tiểu đường.
Cần tiến hành phân tích nước tiểu để kiểm tra lượng đường trong nước tiểu hoặc tỷ trọng thấp liên quan đến DI. Bảng hóa học rất hữu ích trong việc kiểm tra nồng độ glucose trong huyết thanh tăng cao hoặc tăng creatinine được thấy ở bệnh thận và đái tháo nhạt do thận. Mức canxi có thể hữu ích nếu nghi ngờ tăng canxi máu. Độ thẩm thấu của huyết thanh và nước tiểu rất hữu ích trong việc phân biệt giữa DI và chứng khát nhiều nguyên phát. DI có biểu hiện tăng thẩm thấu huyết thanh và áp suất thẩm thấu nước tiểu thấp (trọng lượng riêng <1,005), trong khi chứng khát nhiều nguyên phát biểu hiện với áp suất thẩm thấu huyết thanh thấp hoặc bình thường và áp suất thẩm thấu nước tiểu thấp thích hợp. Giá trị huyết thanh bình thường nằm trong khoảng từ 285 đến 295 mOsm/L.
Chụp cộng hưởng từ (MRI) đầu có thể được chỉ định để loại trừ khối u tuyến yên hoặc vùng dưới đồi. Trong DI liên quan đến bệnh tuyến yên, MRI khá đặc hiệu vì không có điểm sáng bình thường của tuyến yên đang hoạt động.
Xét nghiệm thiếu nước có thể hữu ích trong chẩn đoán đái tháo nhạt và để phân biệt giữa đái tháo nhạt do thần kinh và do thận bằng cách xác định tác động của việc thiếu nước (mất nước nhẹ) đối với bài tiết ADH bằng cách đo huyết thanh, độ thẩm thấu của nước tiểu, trọng lượng riêng của nước tiểu, và natri huyết thanh trong môi trường được kiểm soát. Xét nghiệm này cần được giám sát cẩn thận bởi người có khả năng điều trị tình trạng mất nước ưu trương nghiêm trọng, nếu cần. Bệnh nhân bị chứng khát nước nhẹ được đặt trong tình trạng hạn chế chất lỏng bắt đầu từ nửa đêm trước khi thử nghiệm, nhưng ở những người mắc chứng khát nước nặng, chất lỏng chỉ bị hạn chế trong ngày. Trọng lượng cơ thể ban đầu, độ thẩm thấu huyết tương, natri huyết thanh và độ thẩm thấu nước tiểu được xác định. Độ thẩm thấu và trọng lượng nước tiểu được đánh giá hàng giờ. Mất nước đầy đủ được ghi nhận bởi trọng lượng cơ thể giảm 5% và độ thẩm thấu huyết thanh lớn hơn 275 mOsm/L. Một phản ứng bình thường sẽ cho thấy độ thẩm thấu huyết tương và nồng độ natri bình thường với lượng nước tiểu giảm và độ thẩm thấu nước tiểu tăng lên hơn 800 mOsm/L (nghĩa là cao hơn huyết tương từ hai đến bốn lần). Ngược lại, những bệnh nhân khỏe mạnh bị DI không thể cô đặc nước tiểu để đáp ứng với tình trạng mất nước. Bệnh nhân đái tháo nhạt trung ương đáp ứng với desmopressin (một chất tương tự tổng hợp của vasopressin) dùng đường mũi, trong khi bệnh nhân đái tháo nhạt do thận thì không.
Đôi khi, bệnh nhân có thể không thuộc một nhóm xác định (ví dụ: DI trung tâm một phần). Hình thức xét nghiệm trực tiếp đo nồng độ ADH sau khi truyền nước muối ưu trương hiếm khi được thực hiện.
Một dạng di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường di truyền của bệnh đái tháo nhạt thần kinh là do đột biến gen AVP neurophysin II (gen AVP-NPII) và bệnh đái tháo nhạt do thận di truyền có thể do các vấn đề về thụ thể V2 (kiểu di truyền liên kết với X hoặc khiếm khuyết trong ADH- kênh dẫn nước aquaporin-2 nhạy cảm).
Chẩn đoán phân biệt
Thông thường, những manh mối quan trọng về nguyên nhân gây chứng chảy nước có thể thu được từ tiền sử lâm sàng trực tiếp, đặc biệt chú ý đến sự xuất hiện của các triệu chứng, sự hiện diện của tiểu đêm và tiền sử dùng thuốc. Giá trị của khám thực thể bị hạn chế trừ khi có dấu hiệu khiếm khuyết do khối u tuyến yên (ví dụ: đau đầu tiến triển, khiếm khuyết thị trường) hoặc các triệu chứng nội tiết (ví dụ: vô kinh, tiết sữa, bệnh to cực, hội chứng Cushing). Chẩn đoán thường được thực hiện với các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm thông thường. Đôi khi, xét nghiệm thiếu nước cần được thực hiện để chẩn đoán, nhưng xét nghiệm này nên được thực hiện trong môi trường bệnh viện với bệnh nhân được theo dõi chặt chẽ để phát hiện các dấu hiệu mất nước.
Biểu hiện lâm sàng
Khát nước liên quan đến đa niệu là phàn nàn chính ở bệnh nhân đái tháo đường, đái tháo đường và chứng khát nhiều do tâm lý. Tiểu đêm xảy ra thường xuyên hơn với bệnh đái tháo đường và đái tháo nhạt so với chứng khát nhiều do tâm lý.
Bệnh nhân uống nhiều do tâm lý có thể bị hoang tưởng dẫn đến tăng lượng chất lỏng đưa vào lên đến 20 L/ngày.
Bài viết cùng chuyên mục
Đánh trống ngực: đánh giá dựa trên loại rối loạn nhịp tim
Đánh giá tần suất và cường độ của các triệu chứng và ảnh hưởng lên nghề nghiệp và lối sống. Xác minh hiệu quả và tác dụng phụ của những đợt điều trị trước.
Đau bụng: phân tích triệu chứng
Nguyên nhân đau bụng có thể khá đa dạng do bệnh lý ngoài ổ bụng hoặc các nguồn trong ổ bụng, các phát hiện vật lý có thể thay đổi, tình trạng đe dọa đến tính mạng có thể phát triển.
Sốt và tăng thân nhiệt
Sốt là một triệu chứng cung cấp thông tin quan trọng về sự hiện diện của bệnh, đặc biệt là nhiễm trùng và những thay đổi trong tình trạng lâm sàng của bệnh nhân
Phân tích triệu chứng ngủ nhiều để chẩn đoán và điều trị
Ngủ nhiều quá mức nên được phân biệt với mệt mỏi tổng quát và mệt mỏi không đặc hiệu, vì bệnh nhân thường sử dụng các thuật ngữ thay thế cho nhau.
Phì đại tuyến giáp (bướu cổ): phân tích triệu chứng
Bất kỳ cản trở quá trình tổng hợp hoặc giải phóng hormone tuyến giáp đều có thể gây ra bướu cổ. Cho đến nay, yếu tố rủi ro quan trọng nhất đối với sự phát triển của bệnh bướu cổ là thiếu i-ốt.
Chảy máu trực tràng: đánh giá tình trạng lâm sàng
Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa thấp ở bệnh nhân không có rối loạn huyết động tuy nhiên cần phải nghi ngờ xuất huyết tiêu hóa cao nếu có các đặc điểm của shock giảm thể tích.
Mất thính lực: phân tích triệu chứng
Mất thính lực có thể được chia thành ba loại nguyên nhân: mất thính lực dẫn truyền, mất thính lực thần kinh tiếp nhận và mất thính lực hỗn hợp.
Liệu pháp insulin trong điều trị đái tháo đường: tuýp 1 và tuýp 2
Liệu pháp insulin nền và liệu pháp insulin tích cực, cho bệnh nhân đái tháo đường không đạt mục tiêu đường huyết
Đau bụng cấp: đánh giá khẩn cấp tình trạng nặng của bệnh nhân
Hãy nhớ rằng những bệnh nhân trẻ, khỏe mạnh thường duy trì huyết áp trong trường hợp mất nhiều dịch, với những bệnh nhân này giảm huyết áp xảy ra muộn, nên phải xem xét cẩn thận những yếu tố như tăng nhịp tim, hạ huyết áp tư thế.
Lập luận chẩn đoán từ các dấu hiệu và triệu chứng
Dấu hiệu và triệu chứng thu tương tự như các xét nghiệm, thông tin và kết quả thu được được đánh giá theo cùng một cách và tuân theo các quy tắc và tiêu chuẩn bằng chứng giống nhau.
Ngứa da: phân tích triệu chứng
Nhiều bệnh ngoài da có biểu hiện ngứa cục bộ hoặc toàn thân, bao gồm viêm da tiếp xúc, viêm da dạng herpes, viêm da dị ứng, bệnh móng chân, pemphigoid bọng nước, nấm mycosis và bệnh vẩy nến.
Khó thở do bệnh phế quản phổi, tim, toàn thân hoặc nguyên nhân khác
Khởi phát nhanh, khó thở nghiêm trọng trong trường hợp không có triệu chứng lâm sàng khác cần nâng cao mối quan tâm đối với tràn khí màng phổi, thuyên tắc phổi
Mất trí nhớ ở người cao tuổi
Mặc dù không có sự đồng thuận hiện nay vào việc bệnh nhân lớn tuổi nên được kiểm tra bệnh mất trí nhớ, lợi ích của việc phát hiện sớm bao gồm xác định các nguyên nhân.
Chuẩn bị cho việc khám lâm sàng
Việc khám sức khỏe thường bắt đầu sau khi bệnh sử đã được khai thác. Nên có một hộp đựng di động được thiết kế để chứa tất cả các thiết bị cần thiết.
Cương cứng kéo dài: phân tích triệu chứng
Hai loại cương cứng kéo dài, dòng chảy thấp hoặc tắc tĩnh mạch và hoặc dòng chảy cao động mạch, đã được mô tả dựa trên vấn đề cơ bản.
Chảy máu sau mãn kinh: phân tích triệu chứng
Chảy máu âm đạo bất thường là một vấn đề ngoại trú phổ biến, xảy ra ở 10% phụ nữ trên 55 tuổi và chiếm 70% số lần khám phụ khoa trong những năm tiền mãn kinh và sau mãn kinh.
Khám lâm sàng: hướng dẫn thực hành thăm khám
Cần nâng cao sự ấn tượng về chức năng tâm thần cao hơn trong quá trình hỏi bệnh. Nếu phát hiện những bất thường liên quan khi thăm khám lâm sàng thường quy, tiến hành đánh giá chi tiết các hệ thống có liên quan.
Đau khớp: phân tích triệu chứng
Đau khớp có thể là biểu hiện của nhiều nguyên nhân, bao gồm chấn thương cơ học đối với khớp, bệnh thoái hóa khớp, viêm xương khớp, nhiễm trùng và viêm cục bộ hoặc toàn thân.
Các xét nghiệm cơ bản: chỉ định khi thăm khám bệnh
Các xét nghiệm được khuyến cáo cho những bối cảnh lâm sàng khác được trình bày ở các bệnh tương ứng. Trong một số bệnh cũng cung cấp thêm những hướng dẫn chi tiết cách tiếp cận kết quả xét nghiệm.
Khối u vú: đặc điểm khi thăm khám lâm sàng
Đối với bất kỳ bệnh nhân sau mãn kinh có tổn thương dạng nốt khu trú cần chuyển bệnh nhân làm bộ 3 đánh giá ngay. Đối với bệnh nhân tiền mãn kinh, thăm khám lại sau kỳ kinh tiếp theo và chuyển làm 3 đánh giá nếu vẫn còn những tổn thương dạng nốt khu trú đó.
Đau đầu: đánh giá các nguyên nhân thường gặp
Đau đầu là triệu chứng rất thường gặp và thường lành tính. Điều thách thức là phải nhận ra số ít bệnh nhân có bệnh lý nghiêm trọng hoặc cần điều trị đặc hiệu.
Phân tích triệu chứng chán ăn để chẩn đoán và điều trị
Chán ăn là tình trạng chán ăn kéo dài, đây là một triệu chứng phổ biến của nhiều vấn đề y tế và cần được phân biệt với bệnh chán ăn tâm thần.
Đau ngực cấp: phân tích đặc điểm điện tâm đồ và các triệu chứng lâm sàng
Nếu có ST chênh lên nhưng không phù hợp những tiêu chuẩn, làm lại điện tâm đồ thường xuyên và xử trí như bệnh nhân nhồi máu cơ tim không ST chênh lên/ đau thắt ngực không ổn định.
Đi tiểu ra máu: đánh giá các triệu chứng lâm sàng
Tiểu máu vi thể đơn độc thường phổ biến và do bệnh lý lành tính như hội chứng màng đáy cầu thận mỏng. Cần đảm bảo rằng các nguyên nhân ở trên đã được loại trừ; làm cho bệnh nhân yên tâm rằng xét nghiệm thêm là không cần thiết.
Lú lẫn mê sảng: đánh giá khi có tổn thương
Khi không chỉ định chụp hình ảnh não, có thể duy trì các biện pháp điều trị trong vài ngày. CT sọ não có thể được chỉ định để loại trừ xuất huyết dưới nhện và những bất thường cấu trúc khác nếu bệnh nhân thất bại điểu trị hoặc nặng hơn.