Phân tích triệu chứng mất ngủ để chẩn đoán và điều trị

2022-12-10 10:40 AM

Mất ngủ nguyên phát không phổ biến và là do rối loạn nội tại của chu kỳ ngủ thức, chứng mất ngủ thứ phát phổ biến hơn nhiều.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Mất ngủ mãn tính là tình trạng khó bắt đầu hoặc duy trì giấc ngủ gây ra tình trạng suy giảm đáng kể vào ban ngày và đã xuất hiện ít nhất một tháng. Mất ngủ thứ phát là rối loạn giấc ngủ do rối loạn môi trường, y tế hoặc tâm thần tiềm ẩn gây ra.

Nguyên nhân

Mất ngủ nguyên phát không phổ biến và là do rối loạn nội tại của chu kỳ ngủ-thức. Chứng mất ngủ thứ phát phổ biến hơn nhiều. Đau mãn tính, sử dụng hoặc lạm dụng chất kích thích, hội chứng chân không yên, trầm cảm, rối loạn nhịp sinh học (tức là làm việc theo ca) và ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn là những nguyên nhân phổ biến gây mất ngủ thứ phát. Môi trường giấc ngủ kém, sử dụng rượu, caffein và nicotin cũng là những nguyên nhân phổ biến gây khó ngủ và giấc ngủ không sâu.

Từ 10% đến 30% dân số bị ảnh hưởng bởi chứng mất ngủ, nhưng chỉ 10% đến 15% những bệnh nhân này bị rối loạn giấc ngủ nội tại.

Đánh giá đặc điểm

Hỏi bệnh sử toàn diện nên tập trung vào việc xác định nguyên nhân và thời gian mất ngủ. Các sự kiện thúc đẩy chẳng hạn như chấn thương cảm xúc, bệnh tật, căng thẳng và sử dụng thuốc theo toa hoặc thuốc khác nên được khám phá với bệnh nhân và bạn cùng giường của họ.

Một cuộc thảo luận kỹ lưỡng về kiểu ngủ của bệnh nhân và kiểu ngủ của các thành viên khác trong gia đình nên bao gồm thời gian và nội dung của bữa ăn tối, môi trường phòng ngủ (nhiệt độ, tiếng ồn, sự thoải mái của giường), sự an toàn của khu phố bên ngoài, lịch làm việc, và lịch trình ngủ (bao gồm cả giấc ngủ ngắn ban ngày).

Việc xem xét các hệ thống nên được hướng đến các vấn đề tâm lý và y tế phổ biến có liên quan đến chứng mất ngủ.

Nhiều loại thuốc ảnh hưởng đến giấc ngủ bằng cách gây ra hoặc làm trầm trọng thêm hội chứng bồn chồn chân hoặc cử động chân tay định kỳ, mơ hoặc ác mộng hoặc làm gián đoạn cấu trúc giấc ngủ bình thường.

Việc kiểm tra thể chất nên tập trung vào các tình trạng y tế liên quan đến chứng mất ngủ. Trong chứng mất ngủ nguyên phát, khám thực thể có thể là bình thường.

Xét nghiệm chẩn đoán và xét nghiệm hiếm khi hữu ích trong chẩn đoán chứng mất ngủ nguyên phát. Nhật ký chi tiết về giấc ngủ do bệnh nhân lưu giữ hoặc bác sĩ thăm khám tại nhà có thể hữu ích trong việc xác định các yếu tố bên ngoài gây mất ngủ. Đa ký giấc ngủ có thể hỗ trợ chẩn đoán các bệnh kèm theo như ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, hội chứng chân không yên và rối loạn cử động chân tay định kỳ.

Mất ngủ có thể gây suy giảm chức năng đáng kể, khó khăn trong công việc hoặc học tập và các vấn đề về hôn nhân hoặc mối quan hệ. Mất ngủ mãn tính do mất ngủ không được điều trị có thể gây ra các tai nạn liên quan đến mệt mỏi, kém tập trung, giảm trí nhớ, nghỉ học hoặc nghỉ làm và có liên quan đến việc tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do rối loạn tim mạch và tâm thần.

Bài viết cùng chuyên mục

Nôn ra máu: đánh giá tình trạng lâm sàng

Mọi bệnh nhân nôn ra máu có các dấu hiệu của shock hoặc có bằng chứng bệnh nhân vẫn đang chảy máu, nên tiến hành nội soi cấp cứu sau khi đã hồi sức đầy đủ cho bệnh nhân.

Dáng đi bất thường: phân tích triệu chứng bệnh lý

Sự tầm soát dáng đi nhạy cho việc phát hiện những bất thường về thần kinh vận động, cảm giác và hệ cơ xương ở chi dưới bởi vì bước đi là một hoạt động phối hợp phức tạp so với các test chức năng thần kinh.

Xuất huyết trực tràng: đánh giá các nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa dưới

Phần lớn bệnh nhân xuất huyết do các nguyên nhân lành tính. Ở bệnh nhân xuất huyết trực tràng cấp tính, đánh giá mức độ xuất huyết và tiến hành đầy đủ các bước cấp cứu trước khi chẩn đoán chính xác.

Đi tiểu ra máu: đánh giá các triệu chứng lâm sàng

Tiểu máu vi thể đơn độc thường phổ biến và do bệnh lý lành tính như hội chứng màng đáy cầu thận mỏng. Cần đảm bảo rằng các nguyên nhân ở trên đã được loại trừ; làm cho bệnh nhân yên tâm rằng xét nghiệm thêm là không cần thiết.

Bệnh tiểu đường: phân tích triệu chứng

Phân loại lâm sàng của bệnh tiểu đường  là týp 1, týp 2, thai kỳ và các týp cụ thể khác thứ phát do nhiều nguyên nhân.

Mất ý thức thoáng qua: đánh giá các vấn đề tuần hoàn hô hấp

Bằng chứng trên điện tâm đồ của thiếu máu cơ tim cấp gợi ý rối loạn nhịp thứ phát do thiếu máu; ví dụ nhịp nhanh thất, ngất liên quan đến thiếu máu cơ tim. Thảo luận ngay với bác sĩ tim mạch nếu bất kỳ đặc điểm nào ở trên hiện diện.

Điện tâm đồ trong nhồi máu cơ tim có ST chênh lên

ST chênh lên ở các chuyển đạo V2-V5 có thể là dấu hiệu bình thường của tái cực sớm lành tính (‘high take-off’) và, nếu không có điện tâm đồ trước đó có thể gây ra chẩn đoán nhầm.

Sốt: mở rộng tầm soát nhiễm trùng ở từng nhóm bệnh nhân

Nếu sốt đi kèm tiêu chảy, cách ly bệnh nhân, chú ý tiền sử đi du lịch gần đây và tiến hành lấy mẫu phân xét nghiệm. Nhanh chóng hội chẩn với khoa vi sinh và truyền nhiễm nếu có nghi ngờ bệnh tả, ví dụ ở người làm việc ở khu vực có nguy cơ cao.

Liệu pháp insulin trong điều trị đái tháo đường: tuýp 1 và tuýp 2

Liệu pháp insulin nền và liệu pháp insulin tích cực, cho bệnh nhân đái tháo đường không đạt mục tiêu đường huyết

Chóng mặt choáng váng: triệu chứng nghiêm trọng tiền ngất

Xem xét các cơn váng đầu có xuất hiện trong khi bệnh nhân đang đứng và có yếu tố khởi phát rõ ràng không, ví dụ như xúc cảm mạnh, tiêm tĩnh mạch, đứng lâu và/hoặc kèm theo các triệu chứng phó giao cảm như nôn, vã mồ hôi, rối loạn thị giác.

Bệnh nhân hen phế quản cấp: những đánh giá bổ sung khi thăm khám

Đặc điểm cần quan tâm, ví dụ hen gần tử vong trước đó, kém dung nạp điều trị. Nếu như những đặc điểm nặng vẫn tiếp tục, theo dõi ở môi trường chăm sóc tích cực với đánh giá lặp lại với các chỉ số SpO2, PEFR.

Nhìn đôi: phân tích triệu chứng

Nhìn đôi xảy ra khi cảnh trước mắt dưới dạng hai hình ảnh khác nhau, quá trình lập bản đồ bình thường không thể xảy ra và bộ não cảm nhận được hai hình ảnh chồng lên nhau.

Ho cấp tính, ho dai dẳng và mãn tính

Ở người lớn khỏe mạnh, chứng ho cấp tính hầu hết là do nhiễm trùng đường hô hấp do virus. Các tính năng khác của nhiễm trùng như sốt, nghẹt mũi, đau họng và giúp xác định chẩn đoán.

Đau bụng cấp: vị trí hướng lan và tính chất của đau khi chẩn đoán

Những nguyên nhân gây ra đau bụng cấp được liệt kê dươi đây. Những số trong ngoặc tương ứng với những vùng khác nhau của bụng, được thể hiện ở hình, nơi mà cơn đau nổi bật, điển hình nhất.

Giảm sút cân không chủ đích

Giảm cân không tự nguyện được coi là có ý nghĩa về mặt lâm sàng khi nó vượt quá 5 phần trăm hoặc hơn trọng lượng cơ thể bình thường trong khoảng thời gian từ 6 đến 12 tháng

Hút thuốc lá và bệnh tật

Những người hút thuốc chết sớm hơn 5, 8 năm so với người không bao giờ hút thuốc, Họ có hai lần nguy cơ bệnh tim gây tử vong, 10 lần nguy cơ ung thư phổi

Thăm khám chẩn đoán bệnh nhân nặng

Nếu hệ thống thần kinh trung ương hoạt động tốt, khả năng đáp ứng các câu hỏi một cách thích hợp, thì các chức năng quan trọng không chắc đã bị rối loạn đến mức cần phải can thiệp ngay lập tức. 

Mệt mỏi và Hội chứng mệt mỏi mãn tính

Acyclovir, globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch, nystatin, và liều thấp hydrocortisone, fludrocortisone không cải thiện triệu chứng

Lú lẫn mạn tính: đánh giá về tình trạng lâm sàng

Thực hiện CT sọ não ở mỗi bệnh nhân biểu hiện lú lẫn mãn tính. Nó có thể giúp phát hiện được các nguyên nhân hồi phục được như xuất huyết dưới nhện, hoặc não úng thủy áp lực bình thường hoặc gợi ý các yếu tố nguyên nhân gây bệnh như bệnh mạch máu.

Các xét nghiệm ghi hình và sinh thiết thận

Khi kích thước thận có chiều dài lớn hơn 9 cm thì chỉ ra bệnh thận không hồi phục, Trong bệnh thận một bên có thể có sự chênh lệch kích thước thận đến 1,5 cm

Tím tái: phân tích triệu chứng

Tím tái xuất hiện khi nồng độ hemoglobin khử trong các mô da vượt quá 4 g/dL, tím tái được phân loại là trung ương hoặc ngoại vi dựa trên sự bất thường cơ bản.

Mê sảng mất trí và lú lẫn: phân tích bệnh cảnh lâm sàng

Ớ những bệnh nhân đang có bệnh lý ác tính, suy giảm miễn dịch hoặc ngã gần đây mà không có chấn thương đầu rõ ràng, đầu tiên cần tìm kiếm những nguyên nhân khác gây mê sảng nhưng cũng nên CT sọ não sớm để loại trừ.

Nhiễm trùng đường hô hấp: những đánh giá bổ sung khi thăm khám

Ở những bệnh nhân khỏe mạnh trước đó mà không có dấu hiệu ngực khu trú hoặc bất thường trên XQ phổi, chẩn đoán nhiều khả năng là nhiễm trùng hô hấp không viêm phổi, ví dụ viêm phế quản cấp.

Tiểu đêm: phân tích triệu chứng

. Sinh lý bệnh cơ bản có thể phụ thuộc vào một số vấn đề hoàn toàn là cơ học và đối với những vấn đề khác có thể liên quan đến các cơ chế nội tiết tố thần kinh phức tạp.

Thiếu máu trong bệnh mạn tính

Tình trạng giảm erythropoietin ít khi là nguyên nhân quan trọng gây sản xuất hồng cầu dưới mức từ trong suy thận, khi đó erythropoietin giảm là một quy luật.