Phân tích triệu chứng mất ngủ để chẩn đoán và điều trị

2022-12-10 10:40 AM

Mất ngủ nguyên phát không phổ biến và là do rối loạn nội tại của chu kỳ ngủ thức, chứng mất ngủ thứ phát phổ biến hơn nhiều.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Mất ngủ mãn tính là tình trạng khó bắt đầu hoặc duy trì giấc ngủ gây ra tình trạng suy giảm đáng kể vào ban ngày và đã xuất hiện ít nhất một tháng. Mất ngủ thứ phát là rối loạn giấc ngủ do rối loạn môi trường, y tế hoặc tâm thần tiềm ẩn gây ra.

Nguyên nhân

Mất ngủ nguyên phát không phổ biến và là do rối loạn nội tại của chu kỳ ngủ-thức. Chứng mất ngủ thứ phát phổ biến hơn nhiều. Đau mãn tính, sử dụng hoặc lạm dụng chất kích thích, hội chứng chân không yên, trầm cảm, rối loạn nhịp sinh học (tức là làm việc theo ca) và ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn là những nguyên nhân phổ biến gây mất ngủ thứ phát. Môi trường giấc ngủ kém, sử dụng rượu, caffein và nicotin cũng là những nguyên nhân phổ biến gây khó ngủ và giấc ngủ không sâu.

Từ 10% đến 30% dân số bị ảnh hưởng bởi chứng mất ngủ, nhưng chỉ 10% đến 15% những bệnh nhân này bị rối loạn giấc ngủ nội tại.

Đánh giá đặc điểm

Hỏi bệnh sử toàn diện nên tập trung vào việc xác định nguyên nhân và thời gian mất ngủ. Các sự kiện thúc đẩy chẳng hạn như chấn thương cảm xúc, bệnh tật, căng thẳng và sử dụng thuốc theo toa hoặc thuốc khác nên được khám phá với bệnh nhân và bạn cùng giường của họ.

Một cuộc thảo luận kỹ lưỡng về kiểu ngủ của bệnh nhân và kiểu ngủ của các thành viên khác trong gia đình nên bao gồm thời gian và nội dung của bữa ăn tối, môi trường phòng ngủ (nhiệt độ, tiếng ồn, sự thoải mái của giường), sự an toàn của khu phố bên ngoài, lịch làm việc, và lịch trình ngủ (bao gồm cả giấc ngủ ngắn ban ngày).

Việc xem xét các hệ thống nên được hướng đến các vấn đề tâm lý và y tế phổ biến có liên quan đến chứng mất ngủ.

Nhiều loại thuốc ảnh hưởng đến giấc ngủ bằng cách gây ra hoặc làm trầm trọng thêm hội chứng bồn chồn chân hoặc cử động chân tay định kỳ, mơ hoặc ác mộng hoặc làm gián đoạn cấu trúc giấc ngủ bình thường.

Việc kiểm tra thể chất nên tập trung vào các tình trạng y tế liên quan đến chứng mất ngủ. Trong chứng mất ngủ nguyên phát, khám thực thể có thể là bình thường.

Xét nghiệm chẩn đoán và xét nghiệm hiếm khi hữu ích trong chẩn đoán chứng mất ngủ nguyên phát. Nhật ký chi tiết về giấc ngủ do bệnh nhân lưu giữ hoặc bác sĩ thăm khám tại nhà có thể hữu ích trong việc xác định các yếu tố bên ngoài gây mất ngủ. Đa ký giấc ngủ có thể hỗ trợ chẩn đoán các bệnh kèm theo như ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, hội chứng chân không yên và rối loạn cử động chân tay định kỳ.

Mất ngủ có thể gây suy giảm chức năng đáng kể, khó khăn trong công việc hoặc học tập và các vấn đề về hôn nhân hoặc mối quan hệ. Mất ngủ mãn tính do mất ngủ không được điều trị có thể gây ra các tai nạn liên quan đến mệt mỏi, kém tập trung, giảm trí nhớ, nghỉ học hoặc nghỉ làm và có liên quan đến việc tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do rối loạn tim mạch và tâm thần.

Bài viết cùng chuyên mục

Mất điều hòa cơ thể: phân tích để chẩn đoán và điều trị

Mất điều hòa bao gồm tay vụng về, dáng đi bất thường hoặc không ổn định và rối loạn vận ngôn, nhiều bất thường vận động được thấy trong rối loạn chức năng tiểu não.

Đánh trống ngực hồi hộp

Mặc dù bệnh nhân mô tả bằng vô số cách, hướng dẫn bệnh nhân mô tả cẩn thận về đánh trống ngực của họ có thể chỉ ra một cơ chế và thu hẹp chẩn đoán phân biệt.

Đánh giá tình trạng dinh dưỡng qua tiền sử bệnh lý

Sau khi yêu cầu bệnh nhân mô tả các triệu chứng hoặc vấn đề y tế khiến họ phải tìm kiếm sự chăm sóc y tế, hãy bắt đầu khám phá mối quan hệ giữa chế độ ăn uống và bệnh có thể tồn tại.

Sốt: tầm soát nhiễm trùng bằng cận lâm sàng

Sự phối hợp lâm sàng với phân tích cận lâm sàng có thể phát hiện được các nguyên nhân không nhiễm trùng của sốt. Các bước tầm soát đầy đủ có thể là không cần thiết ở tất cả bệnh nhân, đặc biệt là với những bệnh nhân đã có tiêu điểm nhiễm trùng rõ ràng.

Ho ra máu: đánh giá các triệu chứng lâm sàng

Lượng máu chảy khó xác định chính xác trên lâm sàng nhưng có thể ước lượng thể tích và tỷ lệ máu mất bằng cách quan sát trực tiếp lượng máu ho ra với một vật chứa có chia độ. Nguy cơ chủ yếu là ngạt do ngập lụt phế nang hoặc tắc nghẽn đường thở.

Phát ban toàn thân cấp: đánh giá các triệu chứng lâm sàng

Nhập viện cho bất kỳ các bệnh nhân có tình trạng đỏ da nhiều, đánh giá và cần tiến hành hội chẩn da liễu ngay. Điều trị sau đó dựa vào chấn đoán chính xác và được hướng dẫn bởi đánh giá của chuyên gia da liễu.

Chảy máu sau mãn kinh: phân tích triệu chứng

Chảy máu âm đạo bất thường là một vấn đề ngoại trú phổ biến, xảy ra ở 10% phụ nữ trên 55 tuổi và chiếm 70% số lần khám phụ khoa trong những năm tiền mãn kinh và sau mãn kinh.

Đau

Thuốc dạng thuốc phiện được chỉ định cho đau nặng mà các tác nhân kém hiệu lực hơn không thể làm giảm nhẹ đau.

Khó thở mạn tính: thang điểm khó thở và nguyên nhân thường gặp

Khó thở mạn tính được định nghĩa khi tình trạng khó thở kéo dài hơn 2 tuần. Sử dụng thang điểm khó thở MRC (hội đồng nghiên cứu y tế - Medical Research Council) để đánh giá độ nặng của khó thở.

Nguy cơ té ngã: cách thực hiện đánh giá dáng đi

Sự an toàn và vững chắc chung; bất thường dáng đi một bên (đột quỵ, tổn thương thần kinh ngoại biên, bệnh khớp, đau); bước đi ngắn, lê chân (bệnh Parkinson, bệnh lý mạch máu não lan tỏa); dáng đi bước cao.

Bệnh học chứng khó tiêu

Điêu trị chứng khó tiêu hướng về nguyên nhân cơ bản, ở những bệnh nhân khó tiêu không do loét, cần xem xét:

Khó thở cấp ở những bệnh nhân bị COPD: những đánh giá bổ sung

Nếu như khò khè là chủ yếu và không có đặc điểm của nhiễm trùng, chẩn đoán có khả năng là đợt cấp COPD không do nhiễm trùng. Tìm kiếm yếu tố khởi phát, ví dụ chẹn beta, không dung nạp với khí dung/bầu hít, yếu tố khởi phát từ môi trường.

Vàng da: đánh giá bổ sung bệnh gan mạn tính

Đánh giá biến chứng ở tất cả những bệnh nhân xơ gan đã biết hoặc nghi ngờ. Lượng giá bệnh não gan và khám báng, phù, vàng da và suy dinh dưỡng. Đo albumin và PT để đánh giá chức năng tổng hợp của gan.

Đau ngực cấp: phân tích đặc điểm điện tâm đồ và các triệu chứng lâm sàng

Nếu có ST chênh lên nhưng không phù hợp những tiêu chuẩn, làm lại điện tâm đồ thường xuyên và xử trí như bệnh nhân nhồi máu cơ tim không ST chênh lên/ đau thắt ngực không ổn định.

Cương cứng kéo dài: phân tích triệu chứng

Hai loại cương cứng kéo dài, dòng chảy thấp hoặc tắc tĩnh mạch và hoặc dòng chảy cao động mạch, đã được mô tả dựa trên vấn đề cơ bản.

Nguy cơ tự tử: phân tích để chẩn đoán và điều trị

Tự tử thường được coi là một quyết định đạo đức mâu thuẫn với nhiều giá trị tôn giáo và xã hội, đối với nhiều cá nhân cố gắng hoặc tự tử, chất lượng cuộc sống đã trở nên cạn kiệt đến mức không còn lựa chọn nào khác.

Nốt phổi đơn độc: phân tích triệu chứng

Nốt phổi đơn độc được coi là một nốt mờ trên phim X quang đơn độc có hình cầu và giới hạn rõ, đường kính nhỏ hơn 3 cm, bao quanh bởi phổi và không kèm theo xẹp phổi, phì đại rốn phổi hoặc tràn dịch màng phổi.

Tiếng thổi tâm thu: phân tích triệu chứng khi nghe tim

Tiếng thổi tâm thu xảy ra trong giai đoạn co bóp của tim (tâm thu) xảy ra giữa S1, đóng van hai lá và van ba lá, và S2, đóng van động mạch chủ và động mạch phổi.

Rong kinh: phân tích triệu chứng

Rong kinh được định nghĩa là lượng máu kinh nguyệt bị mất nhiều hơn 80 ml, xảy ra đều đặn hoặc kéo dài ≥7 ngày. việc đánh giá lượng máu mất có tiện ích hạn chế.

Phosphatase kiềm tăng cao: phân tích triệu chứng

ALP huyết thanh chỉ nên được chỉ định nếu nghi ngờ có bệnh về xương hoặc gan. Kết quả ALP nên được so sánh với phạm vi bình thường phù hợp trên cơ sở tuổi tác và tiền sử lâm sàng.

Tràn dịch màng phổi: phân tích triệu chứng

Tràn dịch màng phổi do tăng áp suất thủy tĩnh trong tuần hoàn vi mạch, giảm áp suất keo trong tuần hoàn vi mạch như giảm albumin máu và tăng áp suất âm trong khoang màng phổi.

Dị cảm và loạn cảm: phân tích triệu chứng

Dị cảm và rối loạn cảm giác là do rối loạn chức năng của hệ thống thần kinh có thể xảy ra ở bất cứ đâu dọc theo con đường cảm giác giữa vỏ não và thụ thể cảm giác.

Hôn mê: phân tích để chẩn đoán và điều trị

Hôn mê là tình trạng bất tỉnh một khoảng thời gian kéo dài được phân biệt với giấc ngủ bởi không có khả năng đánh thức bệnh nhân.

Định hướng chẩn đoán tình trạng chóng mặt choáng váng

Đánh giá choáng váng nằm ở chỗ xác định bản chất chính xác các triệu chứng của bệnh nhân, thỉnh thoảng, thay đổi ý thức thoáng qua hay khiếm khuyết thần kinh khu trú được mô tả như là choáng váng.

Yếu chi một bên: đánh giá đặc điểm khởi phát lâm sàng

Trong tất cả các trường hợp, tham khảo lời khuyên của các chuyên gia thần kinh và tìm hiểu thêm bằng cách tiến hành chọc dịch não tủy ± MRI nếu CT không tìm ra nguyên nhân.