Hạt cơm: chẩn đoán và điều trị

Những điểm thiết yếu để chấn đoán

Xuất hiện các hạt cơm ở bất kỳ nơi nào trên da hoặc niêm mạc, thông thường chúng có đường kính không quá 0,5cm.

Có thời gian ủ bệnh kéo dài (trung bình là 2 - 18 tháng). Thường là chúng tự động khỏi (50%) nhưng các hạt cơm thường không đáp ứng với bất kỳ dạng điều trị nào.

Bệnh thường "tái phát" (xuất hiện các tổn thương mới).

Nhận định chung

Người ta đã định dạng được trên 40 loại khác nhau của các virus gây u nhú (Papillomavirus) ở người bàng các phương pháp xác định loại protein virus nhờ phương pháp huyết thanh học, lại ghép phân tử ADN của virus và phương pháp kháng thể đơn dòng, dùng cách nhuộm immunoperoxidase. Hầu hết các hạt cơm thông thuờng đều có liên quan tới loại virus này. Hơn nữa khoảng 25% kính phết Papanicolaou bất thường có liên kết với sự có mặt của các virus papilloma ở người và 80% các trường hợp ung thư cổ tử cung có sự liên quan tương tự. Điều này chỉ ra rằng các virus gây hạt cơm có thể quan trọng hơn các virus herpes simplex.

Hạt cơm cổ tử cung có thể truyền sang cho trẻ sơ sinh thông qua ống sinh sản bị nhiễm. Soi âm đạo và dùng acid acetic 3% với các thương trên cổ tử cung nghi ngờ có thể phát hiện các hạt cơm dẹt tiền ác tính. Một số trẻ em có hạt cơm thanh quản (typ 11 và 6) được điều trị bằng tia X đã phát triển ung thư tế bào gai ở thanh quản.

Lâm sàng

Thông thường không có triệu chứng. Có cảm giác mềm khi ép lên hạt cơm ở gan bàn chân. Mục cóc ở phần hậu môn sinh dục gây ngứa. Ít khi hạt cơm gây ra cản trở cơ học (ví dụ ở lỗ mũi, ống tai, niệu đạo). Các hạt cơm rất khác nhau về hình dạng, kích thước và diện mạo. Hầu hết các hạt cơm dẹt đều có thể thấy rõ dưới ánh sáng xiên. Các hạt cơm dưới móng có thể khô, nứt nẻ và tăng sừng và có thể giống như chỗ xước măng rô hoặc các thay đổi không đặc trưng khác. Các hạt cơm ở gan bàn chân giống như cục chai sần ở chân.

Chẩn đoán phân biệt

Các hạt cơm lớn mạn tính ở người già có thể phải sinh thiết để loại trừ khả năng có ung thư tế bào gai. Một số tổn thương giống hạt cơm ở các vùng da tiếp xúc ánh mặt trời thực tế lại là các ung thư tế bào gai và dày sừng quá sản do ánh nắng. Một số các thương tổn hạt cơm hoa liễu có thể là do giang mai thứ phát. Các thương tổn u mềm lây có thể bị nhầm lẫn là hạt cơm, đặc biệt khi chúng rất lớn ở những người có suy giảm miễn dịch. Chứng dày sừng da bã nhờn cũng có thể bị lẫn lộn với hạt cơm. Trong AIDS, các tổn thương giống hạt cơm cũng có thể do virus varicella-zoster gây ra.

Phòng tránh

Việc phòng tránh dựa vào tránh tiếp xúc với hạt cơm. Một người bị hạt cơm dẹt cần phải được giáo dục về phương thức nhiễm hạt cơm và phải được khuyên không nên cào xước hay gây tổn thương vùng bị bệnh. Dùng một lưỡi cạo điện có thể tránh được sự lan rộng của hạt cơm trong các vết cào của dao lam trong một số trường hợp. Các hạt cơm ở vùng hậu môn sinh dục có thể lây nhiễm qua con đường tình dục. Do đó dùng bao cao su có thể làm giảm nguy cơ truyền bệnh.

Điều trị

Điều trị nhằm mục đích tạo ra những khoảng thời gian "không có hạt cơm" càng lâu càng tốt mà không tạo sẹp bởi vì chưa có một cách điều trị nào có thể đảm bảo khỏi bệnh hay tránh được tái phát. Đối với các bệnh nhân suy giảm miễn dịch, mục đích của điều trị thậm chí còn khiêm tốn hơn, đó là kiểm soát được kích thuốc và số lượng của tổn thương.

Loại bỏ hạt cơm

Đối với các hạt cơm thông thường ở tay, bệnh nhân thường phải dùng nitrogen lỏng hoặc các tác nhân bong vảy. Nitrogen lỏng có thể tác dụng tốt đối với một vài bệnh nhân nhưng đòi hỏi phải đến bệnh viện và gây đau đớn. Các tác nhân bong vảy gây kích thích có hiệu quả và thường không đau nếu sử dụng đúng cách. Có thể dùng tại nhà nhưng bắt buộc phải dùng hàng ngày trong vòng 8 - 12 tuần để có hiệu quả tốt nhất.

Nitrogen lỏng áp dụng trong 5 - 15 giây với hai chu kỳ lạnh - bớt lạnh, có thể điều trị hai tuần một lần cho vài lần thăm bệnh. Nếu dùng không đúng cách hoặc để quá mức sẽ để lại sẹo. Ví dụ, mặt, lưng bàn tay, chân thì nhạy cảm hơn so với lòng ban tay. Làm không đúng cách dọc theo cạnh ngón tay đã cho thấy có thể gây phá hủy thần kinh và chứng dị cảm. Nitrogen lỏng có thể gây mất sắc tố đối với những người da màu. Cách này có hiệu quả với các mụn cơm khô ở dương vật và mụn cơm thành dải ở mặt và trên cơ thể. Trong khi nitrogen lỏng có thể dùng ở mu bàn chân thì việc dùng ở lòng bàn chân và các vùng chịu lực khác có thể dẫn tới đau đón và làm rộp da tạm thời. Có thể dùng nitrogen lỏng để chữa Condyloma nhưng chia nhỏ các tổn thương quanh hậu môn sau đốt điện có thể hiệu quả hơn.

Các tác nhân bong vảy. Bất cứ các sản phẩm nào của acid salicylic cũng có thể dùng để điều trị các mụn cơm thông thường hay các mụn cơm ở lòng bàn chân: Occlusal, Occlusal-HP, Trans-Ver-Sal, Duofilm, Duoplant, và Viranol. Các mụn cơm ở lòng bàn chân cò thể được điều trị bằng cách bôi acid salicylic 40% rồi băng lại sau khi cắt bớt mụn cơm. Có thể để băng trong 5 ngày rồi bỏ đi, tổn thương giảm đi rồi có thể tiếp tục làm như vậy. Mặc dù cách này có thể mất hàng tuần hay hàng tháng để trừ hẳn mụn cơm nhưng đây là một phương pháp an toàn và hiệu quả và hầu như không có tác dụng phụ.

Nhựa podophyllum. Đối với các mụn cơm ở vùng hậu môn sinh dục, trước tiên tốt nhất là điều trị bằng cách bôi nhựa podophyllum 25% (podophyllin) trong cồn benzoin lên đó hàng tuần, nếu chúng ẩm ướt thì băng bịt trên bề mặt da. Da bình thường có thể được bảo vệ bằng dầu hoả và rắc bột ngô hoặc bột talc lên vùng da điều trị. Các bệnh nhân có thai không được điều trị theo cách này. Gần đây, thành phần hoạt tính của nhựa đã được làm tinh sạch, podofilox, đã được áp dụng để dùng tại nhà hai lần một ngày, ba ngày một tuần theo chu kỳ 4 - 6 tuần. Cách này được chỉ định với mụn cơm ở vùng sinh dục không thuộc bề mặt niêm mạc. Sau một chu kỳ 4 tuần, 45% bệnh nhân hết mụn cơm; nhưng 60% trong số này bị tái phát sau 6 tuần. Như vậy việc điều trị nhiều đợt thường là cần thiết.

Phẫu thuật cắt bỏ mụn cơm. Các mụn cơm ở lòng bàn chân có thể được cắt bỏ bằng kỹ thuật loại bỏ bằng kim chuyên dụng. Tiêm thuốc gây tê tại chỗ ở gốc mụn cơm, sau đó cắt bỏ mụn bằng thìa nạo hoặc kéo hoặc dùng dao cạo cắt tại gốc hay bằng dao mổ. Có thể dùng tăm bông quấn chặt để bôi acid trichloroacetic hay dung dịch Monsel lên vết thương hoặc dùng dao điện. Việc cắt bỏ mụn cơm dù sao cũng có thể gây ra sẹo vĩnh viễn trên chân và khuyên không nên dùng.

Liệu pháp laser. Laser CO2 có thể đặc biệt có hiệu quả để điều trị mụn cơm tái phát, mụn cơm dưới móng, mụn cơm gan bàn chân và Condyloma mào gà. Dưới kính phóng đại có thể thấy mô mụn cơm có thể bốc hơi trong một quá trình không chảy máu mà không gây ảnh hưởng tới các vùng xung quanh và để lại một vết thương hở miệng cần phải được lấp đầy bằng mô hạt trong vòng 4 - 6 tuần. Chùm hơi bốc lên có thể cho thấy có chứa các hạt virus mụn cơm.

Các tác nhân khác. Có thể dùng Bleomycin pha loãng tới 0,1% nước muối sinh lý rồi chích vào dưới mụn cơm, không quá 0,1%ml mỗi lần chích; chích nhiều lần cho một tỷ lệ khỏi cao đối với các mụn cơm ở gan bàn chân và các mụn cơm thông thường. Nó có thể gây ra mất móng và các triệu chứng giống như các triệu chứng của hội chứng Raynaud ở các bệnh nhân phải điều trị ở ngón.

Interferon alfa-2a tiêm vào tổn thương có hiệu quả hơn placebo để làm sạch một Condyloma đơn khi dùng ba lần một tuần trong vòng ba tuần, nhưng các mụn cơm ở gan bàn chân không đáp ứng. Cách điều trị này gây quan tâm trong nghiên cứu nhưng không dùng trong điều trị hàng ngày các mụn cơm.

Liệu pháp miễn dịch

Dinitrochlorobenzen (DNCB) có thể có hiệu quả trong các trường hợp mụn cơm kháng thuốc nhưng nó rất khó sử dụng. Việc sử dụng kiên trì các thuốc bôi gây kích thích có thể chữa trị mụn cơm bằng cách tăng cường các kháng thể chống mụn cơm không đặc hiệu. Các kháng thể mụn cơm đặc hiệu (đặc biệt là IgG) đã được tìm thấy trong huyết thanh của những bệnh nhân có các mụn cơm thoái giảm.

Retinoid

Kem hoặc gel tretinoin (Retin-A) bôi hai lẩn mỗi ngày có thể có hiệu quả đối với các mụn cơm ở mặt hoặc các mụn cơm ở vùng râu. người ta đã ghi nhận các mụn cơm lan rộng có thể biến mất nếu cho uống etretinat trong 1 tháng. Isotretinoin qua đường uống có thể chữa được một số mụn cơm.

Tiên lượng

Có xu hướng tái phát đáng chú ý. Các mụn cơm có thể tự biến mất hoặc không đáp ứng với điều trị.