Tổ đỉa: chẩn đoán và điều trị

2016-06-18 10:39 AM

Các mụn nước trong, nhỏ, nằm rải rác ở hai bên của các ngón tay và ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Trông giống như hạt gạo tròn trong bột sắn. Các thương tổn này có thể rất ngứa.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Những điểm thiết yếu cho chẩn đoán

Mụn nước 1 - 2mm dạng "bột sắn" ở lòng bàn tay, bàn chân và cạnh các ngón tay, kết hợp với ngứa.

Các mụn nước có thể liên kết với nhau thành đám bọng nước.

Đóng vảy và nứt nẻ xuất hiện sau khi bọng nước khô.

Hay gặp ở những người lứa tuổi 30, và bệnh tái phát phát suốt cuộc đời.

Đánh giá chung

Chàm do rối loạn bài tiết mồ hôi "Dyshidrotic Eczema" là một thuật ngữ dùng sai, từ này gợi cho chúng ta nghĩ tới một bệnh liên quan tới bệnh của ống và tuyến mồ hôi. Đây là một bệnh rất hay gặp ở tay, tiếng Anh thường gọi là Pompholyx (nổi bong bóng) hoặc viêm da mụn nước ở lòng bàn tay và bàn chân. Bệnh nhân thường có một cơ địa bệnh dị ứng và bệnh thường phát ra khi có stress. Ở Scandinavia, phụ nữ thường phát bệnh tổ đỉa khi có dị ứng với nickel như tiếp xúc hoặc uống. Kiêng không dùng nickel cho ta những kết quả tốt. Trong một nghiên cứu người ta thấy 25% bệnh nhân tiến triển tốt khi dùng disulfiram, và uống thuốc cromolyn sodium cũng đưa kết quả có giá trị. Một vài bệnh nhân khi điều trị bằng thuốc uống Urushiol, là một loại kháng nguyên của cây thường xuân và cây sồi, để gây dung nạp cũng bị các thương tổn giống tổ đỉa. Vì vậy, điều này gợi cho ta thấy bệnh tổ đìa là biểu hiện của một thể nào đó của bệnh quá nhạy cảm hoặc dị ứng.

Lâm sàng

Các mụn nước trong, nhỏ, nằm rải rác ở hai bên của các ngón tay và ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Trông giống như hạt gạo tròn trong bột sắn. Các thương tổn này có thể rất ngứa. Giai đoạn cuối, các mụn nước khô và trở thành vảy và nứt nẻ.

Chẩn đoán phân biệt

Cạo nấm ở nền của các mụn nước không còn nóc và sẽ thấy các sợi nấm trong trường hợp mụn nước do nấm. Rất hiếm khi thấy các mụn nước lan ra mu bàn tay, vì đây là biểu hiện thực sự của một viêm da tiếp xúc dị ứng, và tác nhân gây bệnh cần phải được tìm ra bằng tiền sử bệnh và test áp. Bệnh nhân bị nấm ở tay có thể có mụn nước ban nấm da ở lòng bàn tay, nhưng điều này thường ít xảy ra. Rất hiếm bệnh nhân nhiễm HIV lại có thương tổn herpes simplex ở lòng bàn tay mà những thương tổn này có thể nhầm với từng đám mụn nước của tổ đỉa.

Phòng bệnh

Người ta không biết làm thế nào để phòng được bệnh.

Điều trị

Tổ đỉa thường ít nhạy cảm với steroid, mặc dù vậy, thuốc corticosteroid bôi và dạng uống cũng đã có tác dụng ở một số bệnh nhân, vì đây là một bệnh mạn tính, corticosteroid toàn thân thường không phải là thuốc điều trị duy nhất. Dùng thuốc bôi steroid loại mạnh ở giai đoạn sớm của bệnh có thể có giá trị làm giảm phát triển và cải thiện được triệu chứng ngứa. Thuốc bôi steroid cũng có tác dụng lớn trong điều trị thương tổn vảy và nứt nẻ là những thương tổn sau thương tổn mụn nước. Điều cần thiết là bệnh nhân cần tránh tất cả những cái gì mà gây kích thích da, bệnh nhân nên đi găng bằng vải bông phía trong rồi mới đi găng ni lông hoặc nhựa khi làm các việc vặt hay khi rửa bát, dùng các loại bàn chải có cán dài thay thế các mút, phải bôi kem sau khi làm xong các việc đó. Nếu trong tiền sử có dị ứng với niken (phát ban khi dùng các đồ nữ trang giả hoặc khi đeo đồng hồ), có thể điều trị bằng disulfiram ở những bệnh nhân không dị ứng với thiurams, và dùng thuốc uống croniolyn. Ăn kiêng nickel nên được áp dụng và là phương kế điều trị cuối cùng. Bệnh nhân có thể đáp ứng điều trị với PUVA, dùng, psoralen bôi và chiếu UVA hoặc UVA đơn thuần chiếu vào tay và chân.

Tiên lượng

Đối với hầu hết bệnh nhân, đây là một bệnh gây phiền hà. Thậm chí cả thể trung bình và cả thể nặng, cần tránh phát bệnh bằng cách chăm sóc thận trọng và tỉ mì. Đối với một số bệnh nhân có thể không còn khả năng chữa trị.

Bài viết cùng chuyên mục

Nhiễm nấm ở da

Nói chung, chỉ điều trị sau khi đã có chẩn đoán xác định bằng xét nghiệm soi tươi hoặc nuôi cấy nấm, đặc biệt khi dùng thuốc chống nấm toàn thân.

Hồng ban ly tâm mãn tính

Ở trung tâm thương tổn nơi bị cắn thì lành, để lại một viền đỏ, nó cũng có thể nổi lên, tạo mụn nước hoặc hoại tử.

Bệnh Bowen và bệnh Paget

Bệnh tiến triển lành tính, nhưng khi những thương tổn này phát triển thành ung thư tế bào gai xâm lấn, thì cắt bỏ hoặc chỉ định phương pháp điều trị khác.

Nấm tóc: chẩn đoán và điều trị

Hầu hết các trường hợp nhiễm nấm đều không có triệu chứng. Các thương tổn giống chốc và kerion có thể nổi bật bằng sự đau đớn. Cần khám tất cả các trương hợp có vảy mà không có viêm.

Vảy phấn hồng Gibert

Các thương tổn cổ điển của vảy phấn hồng Gibert không có biểu hiện như vậy. Lang ben, phát ban do virus, và dị ứng thuốc có thể giống vảy phấn hồng Gibert.

Rụng tóc hói: chẩn đoán và điều trị

Rụng tóc do sẹo thường là rụng tóc vĩnh viễn và không thay đổi được. Không có thuốc nào có thể chữa được trừ khi phẫu thuật cấy tóc.

Bệnh dày sừng do ánh nắng

Phương pháp điều trị nhanh và có hiệu qủa là dùng nitơ lỏng. Thương tổn bị đông lạnh sau vài giây khi dùng tăm bông nhúng trong nitơ lỏng hoặc bằng phương pháp phun.

Viêm da tiết bã nhờn và bệnh gàu

Có thể có ngứa nhưng không tồn tại hằng định. Các vùng da đầu, mặt, ngực, lưng, rốn, các nếp của da có thể nhờn hoặc khô với vảy khô hoặc vảy vàng nhờn. Bờ mi cũng có thể có tổn thương.

Chốc: thương tổn ướt có vảy

Ngứa là triệu chứng duy nhất. Thương tổn lâm sàng là các dát, mụn nước, bọng nước, mụn mủ, và vảy tiết màu vàng sáp ong dính. Khi cậy bỏ vảy sẽ để lại vết trợt màu đỏ.

Bệnh mày đay và phù mạch

Bệnh mày đay có thể được gây nên bởi rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Cơ chế bệnh sinh có thể do cơ chế miễn dịch hoặc không do cơ chế miễn dịch.

Viêm da thần kinh: liken thường mạn tính

Cách giải thích cổ điển về viêm da thần kinh là biểu hiện một chu kỳ ngứa gãi tự hết, nhưng không có bằng chứng cho rằng đây là nguyên nhân duy nhất gây nên do thói quen của bệnh nhân.

Bớt bẩm sinh, bớt loạn sản, bớt xanh

Một lần nữa, ta cần nhấn mạnh mục tiêu của các bác sĩ không chuyên khoa là xác định được các bớt không bình thường chứ không cần thiết phải xác định đây là loại bớt gì.

Loét da do tỳ đè

Nếu vết loét lan rộng rất nhanh có thể là loét của viêm da mủ hoại tử kết hợp với bệnh viêm đường ruột.

Các thương tổn sắc tố da

Những bớt nghi ngờ là những bớt có bờ không đều, không đối xứng hoặc bờ có tua là nơi mà sắc tố thường phát triển lan ra cả phần da bình thường quanh nó.

Một số bệnh da có bọng nước

Các bọng nước xuất hiện đầu tiên ở vùng quanh rốn và có thể có các mảng hoặc các nốt đỏ, mụn nước và bọng nước lớn.

Nấm kẽ: chẩn đoán và điều trị

Thương tổn nấm kẽ khu trú hạn chế ở bẹn và kẽ mông và thông thường thương tổn tiến triển âm ỉ hơn nấm thân và nấm hình vòng. Bình thường ít thương tổn.

Ngứa: chẩn đoán và điều trị

Có nguyên nhân thông thường nhất của bệnh ngứa liên kết với bệnh toàn thân là tăng ure huyết liên quan đến bệnh tán máu.

Hồng ban đa dạng

Hồng ban đa dạng là một bệnh da cấp tính đa hình thái do nhiều nguyên nhân gây nên hoặc do một nguyên nhân không xác định.

Ung thư tế bào gai

Cần phải khám da và dùng các liệu pháp điều trị như đối với bệnh ung thư tế bào đáy. Cắt bỏ là cách điều trị được dùng nhiều đối với ung thư tế bào đáy.

Các thương tổn ở da do động vật chân đốt

Trong các kẽ hở của giường và đồ gỗ, các vết cắn có xu hướng theo đường thẳng hoặc thành đám. Mày đay sẩn là một tổn thương đặc trưng cho các vết cắn của rệp.

Bệnh chấy rận

Nhiễm rận ở mu rất ít thấy, đặc biệt dễ gặp ở những người lông rậm; thậm chí có thể tìm thấy rận ở lông mi và ở da đầu.

Chàm thể tạng: bệnh da có vảy

Chàm thể tạng có hình thái và tỉ lệ khác nhau ở lứa tuổi khác nhau, vì hầu hết bệnh nhân chàm thể tạng có da khô và bong vảy ở một vài thời điểm nên bệnh này được thảo luận ở bệnh da có vảy.

Viêm kẽ: chẩn đoán và điều trị

Điều trị bằng cách luôn giữ cho vùng kẽ đó sạch, khô, và đắp các dung dịch mang lại hiệu quả cao. Nếu tìm thấy bào tử nấm hoặc vi khuẩn, thì phải bôi imidazol chống nấm dạng dung dịch, hoặc bột.

Viêm nang lông

Viêm nang lông do vi khuẩn gram âm, bệnh thường phát triển ở những người đang điều trị trứng cá bằng kháng sinh, có thể bệnh biểu hiện như một đợt bột phát của trứng cá mủ và trứng cá nốt.

Tàn nhang và nốt ruồi, dày sừng da mỡ

Những thương tổn này thường tăng số lượng tế bào sắc tố, và chúng không bị nhạt màu đi khi không còn tiếp xúc với ánh nắng, chúng được coi như tất cả các thường tổn sắc tố khác.