Tổ đỉa: chẩn đoán và điều trị

2016-06-18 10:39 AM

Các mụn nước trong, nhỏ, nằm rải rác ở hai bên của các ngón tay và ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Trông giống như hạt gạo tròn trong bột sắn. Các thương tổn này có thể rất ngứa.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Những điểm thiết yếu cho chẩn đoán

Mụn nước 1 - 2mm dạng "bột sắn" ở lòng bàn tay, bàn chân và cạnh các ngón tay, kết hợp với ngứa.

Các mụn nước có thể liên kết với nhau thành đám bọng nước.

Đóng vảy và nứt nẻ xuất hiện sau khi bọng nước khô.

Hay gặp ở những người lứa tuổi 30, và bệnh tái phát phát suốt cuộc đời.

Đánh giá chung

Chàm do rối loạn bài tiết mồ hôi "Dyshidrotic Eczema" là một thuật ngữ dùng sai, từ này gợi cho chúng ta nghĩ tới một bệnh liên quan tới bệnh của ống và tuyến mồ hôi. Đây là một bệnh rất hay gặp ở tay, tiếng Anh thường gọi là Pompholyx (nổi bong bóng) hoặc viêm da mụn nước ở lòng bàn tay và bàn chân. Bệnh nhân thường có một cơ địa bệnh dị ứng và bệnh thường phát ra khi có stress. Ở Scandinavia, phụ nữ thường phát bệnh tổ đỉa khi có dị ứng với nickel như tiếp xúc hoặc uống. Kiêng không dùng nickel cho ta những kết quả tốt. Trong một nghiên cứu người ta thấy 25% bệnh nhân tiến triển tốt khi dùng disulfiram, và uống thuốc cromolyn sodium cũng đưa kết quả có giá trị. Một vài bệnh nhân khi điều trị bằng thuốc uống Urushiol, là một loại kháng nguyên của cây thường xuân và cây sồi, để gây dung nạp cũng bị các thương tổn giống tổ đỉa. Vì vậy, điều này gợi cho ta thấy bệnh tổ đìa là biểu hiện của một thể nào đó của bệnh quá nhạy cảm hoặc dị ứng.

Lâm sàng

Các mụn nước trong, nhỏ, nằm rải rác ở hai bên của các ngón tay và ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Trông giống như hạt gạo tròn trong bột sắn. Các thương tổn này có thể rất ngứa. Giai đoạn cuối, các mụn nước khô và trở thành vảy và nứt nẻ.

Chẩn đoán phân biệt

Cạo nấm ở nền của các mụn nước không còn nóc và sẽ thấy các sợi nấm trong trường hợp mụn nước do nấm. Rất hiếm khi thấy các mụn nước lan ra mu bàn tay, vì đây là biểu hiện thực sự của một viêm da tiếp xúc dị ứng, và tác nhân gây bệnh cần phải được tìm ra bằng tiền sử bệnh và test áp. Bệnh nhân bị nấm ở tay có thể có mụn nước ban nấm da ở lòng bàn tay, nhưng điều này thường ít xảy ra. Rất hiếm bệnh nhân nhiễm HIV lại có thương tổn herpes simplex ở lòng bàn tay mà những thương tổn này có thể nhầm với từng đám mụn nước của tổ đỉa.

Phòng bệnh

Người ta không biết làm thế nào để phòng được bệnh.

Điều trị

Tổ đỉa thường ít nhạy cảm với steroid, mặc dù vậy, thuốc corticosteroid bôi và dạng uống cũng đã có tác dụng ở một số bệnh nhân, vì đây là một bệnh mạn tính, corticosteroid toàn thân thường không phải là thuốc điều trị duy nhất. Dùng thuốc bôi steroid loại mạnh ở giai đoạn sớm của bệnh có thể có giá trị làm giảm phát triển và cải thiện được triệu chứng ngứa. Thuốc bôi steroid cũng có tác dụng lớn trong điều trị thương tổn vảy và nứt nẻ là những thương tổn sau thương tổn mụn nước. Điều cần thiết là bệnh nhân cần tránh tất cả những cái gì mà gây kích thích da, bệnh nhân nên đi găng bằng vải bông phía trong rồi mới đi găng ni lông hoặc nhựa khi làm các việc vặt hay khi rửa bát, dùng các loại bàn chải có cán dài thay thế các mút, phải bôi kem sau khi làm xong các việc đó. Nếu trong tiền sử có dị ứng với niken (phát ban khi dùng các đồ nữ trang giả hoặc khi đeo đồng hồ), có thể điều trị bằng disulfiram ở những bệnh nhân không dị ứng với thiurams, và dùng thuốc uống croniolyn. Ăn kiêng nickel nên được áp dụng và là phương kế điều trị cuối cùng. Bệnh nhân có thể đáp ứng điều trị với PUVA, dùng, psoralen bôi và chiếu UVA hoặc UVA đơn thuần chiếu vào tay và chân.

Tiên lượng

Đối với hầu hết bệnh nhân, đây là một bệnh gây phiền hà. Thậm chí cả thể trung bình và cả thể nặng, cần tránh phát bệnh bằng cách chăm sóc thận trọng và tỉ mì. Đối với một số bệnh nhân có thể không còn khả năng chữa trị.

Bài viết cùng chuyên mục

Liken phẳng: chẩn đoán và điều trị

Một dạng đặc biệt của liken phẳng là các dạng trợt. Trên lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân nó có thể làm mất khả năng hoạt động.

Bệnh Zona: chẩn đoán và điều trị

Bệnh zona là một bệnh da có bọng nước cấp tính do virus mà virus có hình thái giống như virus thủy đậu. Bệnh thường gặp ở người lớn. Hầu hết bệnh nhân chỉ bị zona một lần.

Viêm nang lông

Viêm nang lông do vi khuẩn gram âm, bệnh thường phát triển ở những người đang điều trị trứng cá bằng kháng sinh, có thể bệnh biểu hiện như một đợt bột phát của trứng cá mủ và trứng cá nốt.

Chẩn đoán các bệnh lý da

Tiền sử cũng rất quan trọng trong việc đánh giá sự thất bại trong điều trị. Đối với chuyên khoa ngoài da, trong phần tiền sử này cần có chi tiết cụ thể về cách bệnh nhân đã sử dụng các thuốc bôi như thế nào.

Viêm da bong vảy: chứng đỏ da tróc vảy

Các triệu chứng có thể gồm ngứa, mệt, ớn lạnh, sốt và sút cân. Rét run có thể nổi bật. Bong vảy da có thể toàn thân hoặc rộng và đôi khi cả rụng lông tóc và móng.

Nấm kẽ: chẩn đoán và điều trị

Thương tổn nấm kẽ khu trú hạn chế ở bẹn và kẽ mông và thông thường thương tổn tiến triển âm ỉ hơn nấm thân và nấm hình vòng. Bình thường ít thương tổn.

Viêm da dị ứng tiếp xúc

Giai đoạn cấp tính thương tổn đặc trưng bởi các mụn nước nhỏ li ti, chảy nước và đóng vảy, khi thương tổn xẹp hoặc thương tổn mạn tính sẽ biểu hiện bằng các vảy da, đỏ da và có thể có dày da.

Viêm da thần kinh: liken thường mạn tính

Cách giải thích cổ điển về viêm da thần kinh là biểu hiện một chu kỳ ngứa gãi tự hết, nhưng không có bằng chứng cho rằng đây là nguyên nhân duy nhất gây nên do thói quen của bệnh nhân.

Rối loạn sắc tố da

Trước hết cần xác định thế nào là tăng sắc tố và giảm sắc tố. Mỗi loại có thể là tiên phát hay thứ phát sau một bệnh khác.

Những hình thái bất thường của móng

Điều quan trọng là phải, phân biệt được giữa rối loạn móng do bẩm sinh, hay di truyền với bệnh móng do sang chấn, và môi trường.

Lang ben: chẩn đoán và điều trị

Dát nhạt màu cần chẩn đoán phân biệt với bạch biến, dựa vào sự xuất hiện các thương tổn. Bạch biến thường khu trú ở vùng quanh hốc tự nhiên và đầu ngón tay.

Một số bệnh da có bọng nước

Các bọng nước xuất hiện đầu tiên ở vùng quanh rốn và có thể có các mảng hoặc các nốt đỏ, mụn nước và bọng nước lớn.

Nhọt và nhọt độc

Có nổi bật lên cảm giác đau và nhậy cảm, và với nhọt độc thì dữ dội hơn nhọt thường. Áp xe nang lông hoặc là tròn hoặc là hình nón.

Herpes simplex: vết loét do lạnh và do sốt

Triệu chứng cơ bản của herpes simplex là đau rát. Đau dây thần kinh có thể có trước hoặc có đồng thời với các triệu chứng khởi phát.

Bệnh chấy rận

Nhiễm rận ở mu rất ít thấy, đặc biệt dễ gặp ở những người lông rậm; thậm chí có thể tìm thấy rận ở lông mi và ở da đầu.

Chai chân: chẩn đoán và điều trị

Điều trị bao gồm sửa lại cho đúng các bất thường cơ học gây ra ma xát và tỳ đè. Phải đi giày vừa và điều chỉnh lại các biến dạng chỉnh hình.

Trứng cá đỏ

Không có một yếu tố đơn độc nào giải thích đúng căn nguyên và sinh bệnh học của bệnh trứng cá đỏ. Một thống kê cho thấy có sự kết hợp giữa đau nửa đầu với bệnh trứng cá đỏ.

Chàm thể tạng: bệnh da có vảy

Chàm thể tạng có hình thái và tỉ lệ khác nhau ở lứa tuổi khác nhau, vì hầu hết bệnh nhân chàm thể tạng có da khô và bong vảy ở một vài thời điểm nên bệnh này được thảo luận ở bệnh da có vảy.

Ngứa: chẩn đoán và điều trị

Có nguyên nhân thông thường nhất của bệnh ngứa liên kết với bệnh toàn thân là tăng ure huyết liên quan đến bệnh tán máu.

Viêm da dạng herpes

Bệnh nhân có viêm ruột nhạy cảm với gluten, nhưng đôi với phần lớn bệnh nhân không có biểu hiện lâm sàng.

Bệnh nấm móng

Bệnh nấm móng thường khó điều trị vì đòi hỏi thời gian điều trị dài và bệnh hay tái phát. Nấm móng tay đáp ứng điều trị tốt hơn nấm móng chân.

Ung thư tế bào đáy

Một số ít tổn thương có thể loét và gây một sự phá hủy lớn, cuối cùng xâm nhập các cấu trúc sống và hiếm khi xâm nhập vào não, gây tử vong.

Vảy phấn hồng Gibert

Các thương tổn cổ điển của vảy phấn hồng Gibert không có biểu hiện như vậy. Lang ben, phát ban do virus, và dị ứng thuốc có thể giống vảy phấn hồng Gibert.

Bệnh vảy nến

Bệnh vảy nến là một bệnh viêm da cấp hoặc mạn, hay gặp, lành tính, có tính chất di truyền. Có một số yếu tố trung gian gây bệnh như polyamine, protease, CAMP, các yếu tố phát triển như TGFa và leukotrien.

Ghẻ: chẩn đoán và điều trị

Các tổn thương đặc trưng có thể gặp ở núm vú phụ nữ và như là các mụn nước có thể thấy ở mông. Viêm da mủ thường là dấu hiệu biểu hiện của bệnh.