Tổ đỉa: chẩn đoán và điều trị

2016-06-18 10:39 AM

Các mụn nước trong, nhỏ, nằm rải rác ở hai bên của các ngón tay và ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Trông giống như hạt gạo tròn trong bột sắn. Các thương tổn này có thể rất ngứa.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Những điểm thiết yếu cho chẩn đoán

Mụn nước 1 - 2mm dạng "bột sắn" ở lòng bàn tay, bàn chân và cạnh các ngón tay, kết hợp với ngứa.

Các mụn nước có thể liên kết với nhau thành đám bọng nước.

Đóng vảy và nứt nẻ xuất hiện sau khi bọng nước khô.

Hay gặp ở những người lứa tuổi 30, và bệnh tái phát phát suốt cuộc đời.

Đánh giá chung

Chàm do rối loạn bài tiết mồ hôi "Dyshidrotic Eczema" là một thuật ngữ dùng sai, từ này gợi cho chúng ta nghĩ tới một bệnh liên quan tới bệnh của ống và tuyến mồ hôi. Đây là một bệnh rất hay gặp ở tay, tiếng Anh thường gọi là Pompholyx (nổi bong bóng) hoặc viêm da mụn nước ở lòng bàn tay và bàn chân. Bệnh nhân thường có một cơ địa bệnh dị ứng và bệnh thường phát ra khi có stress. Ở Scandinavia, phụ nữ thường phát bệnh tổ đỉa khi có dị ứng với nickel như tiếp xúc hoặc uống. Kiêng không dùng nickel cho ta những kết quả tốt. Trong một nghiên cứu người ta thấy 25% bệnh nhân tiến triển tốt khi dùng disulfiram, và uống thuốc cromolyn sodium cũng đưa kết quả có giá trị. Một vài bệnh nhân khi điều trị bằng thuốc uống Urushiol, là một loại kháng nguyên của cây thường xuân và cây sồi, để gây dung nạp cũng bị các thương tổn giống tổ đỉa. Vì vậy, điều này gợi cho ta thấy bệnh tổ đìa là biểu hiện của một thể nào đó của bệnh quá nhạy cảm hoặc dị ứng.

Lâm sàng

Các mụn nước trong, nhỏ, nằm rải rác ở hai bên của các ngón tay và ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Trông giống như hạt gạo tròn trong bột sắn. Các thương tổn này có thể rất ngứa. Giai đoạn cuối, các mụn nước khô và trở thành vảy và nứt nẻ.

Chẩn đoán phân biệt

Cạo nấm ở nền của các mụn nước không còn nóc và sẽ thấy các sợi nấm trong trường hợp mụn nước do nấm. Rất hiếm khi thấy các mụn nước lan ra mu bàn tay, vì đây là biểu hiện thực sự của một viêm da tiếp xúc dị ứng, và tác nhân gây bệnh cần phải được tìm ra bằng tiền sử bệnh và test áp. Bệnh nhân bị nấm ở tay có thể có mụn nước ban nấm da ở lòng bàn tay, nhưng điều này thường ít xảy ra. Rất hiếm bệnh nhân nhiễm HIV lại có thương tổn herpes simplex ở lòng bàn tay mà những thương tổn này có thể nhầm với từng đám mụn nước của tổ đỉa.

Phòng bệnh

Người ta không biết làm thế nào để phòng được bệnh.

Điều trị

Tổ đỉa thường ít nhạy cảm với steroid, mặc dù vậy, thuốc corticosteroid bôi và dạng uống cũng đã có tác dụng ở một số bệnh nhân, vì đây là một bệnh mạn tính, corticosteroid toàn thân thường không phải là thuốc điều trị duy nhất. Dùng thuốc bôi steroid loại mạnh ở giai đoạn sớm của bệnh có thể có giá trị làm giảm phát triển và cải thiện được triệu chứng ngứa. Thuốc bôi steroid cũng có tác dụng lớn trong điều trị thương tổn vảy và nứt nẻ là những thương tổn sau thương tổn mụn nước. Điều cần thiết là bệnh nhân cần tránh tất cả những cái gì mà gây kích thích da, bệnh nhân nên đi găng bằng vải bông phía trong rồi mới đi găng ni lông hoặc nhựa khi làm các việc vặt hay khi rửa bát, dùng các loại bàn chải có cán dài thay thế các mút, phải bôi kem sau khi làm xong các việc đó. Nếu trong tiền sử có dị ứng với niken (phát ban khi dùng các đồ nữ trang giả hoặc khi đeo đồng hồ), có thể điều trị bằng disulfiram ở những bệnh nhân không dị ứng với thiurams, và dùng thuốc uống croniolyn. Ăn kiêng nickel nên được áp dụng và là phương kế điều trị cuối cùng. Bệnh nhân có thể đáp ứng điều trị với PUVA, dùng, psoralen bôi và chiếu UVA hoặc UVA đơn thuần chiếu vào tay và chân.

Tiên lượng

Đối với hầu hết bệnh nhân, đây là một bệnh gây phiền hà. Thậm chí cả thể trung bình và cả thể nặng, cần tránh phát bệnh bằng cách chăm sóc thận trọng và tỉ mì. Đối với một số bệnh nhân có thể không còn khả năng chữa trị.

Bài viết cùng chuyên mục

Nhiễm nấm ở da

Nói chung, chỉ điều trị sau khi đã có chẩn đoán xác định bằng xét nghiệm soi tươi hoặc nuôi cấy nấm, đặc biệt khi dùng thuốc chống nấm toàn thân.

Nhọt và nhọt độc

Có nổi bật lên cảm giác đau và nhậy cảm, và với nhọt độc thì dữ dội hơn nhọt thường. Áp xe nang lông hoặc là tròn hoặc là hình nón.

Rụng tóc hói: chẩn đoán và điều trị

Rụng tóc do sẹo thường là rụng tóc vĩnh viễn và không thay đổi được. Không có thuốc nào có thể chữa được trừ khi phẫu thuật cấy tóc.

Ung thư tế bào đáy

Một số ít tổn thương có thể loét và gây một sự phá hủy lớn, cuối cùng xâm nhập các cấu trúc sống và hiếm khi xâm nhập vào não, gây tử vong.

Nấm thân hoặc nấm hình vòng

Xét nghiệm nấm dương tính đã phân biệt được bệnh nấm thân với các thương tổn có hình tròn khác như vảy nến, luput đỏ, giang mai, họng ban đa dạng và vảy phấn hồng Gibert.

Bệnh mày đay và phù mạch

Bệnh mày đay có thể được gây nên bởi rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Cơ chế bệnh sinh có thể do cơ chế miễn dịch hoặc không do cơ chế miễn dịch.

Liken phẳng: chẩn đoán và điều trị

Một dạng đặc biệt của liken phẳng là các dạng trợt. Trên lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân nó có thể làm mất khả năng hoạt động.

Viêm nang lông

Viêm nang lông do vi khuẩn gram âm, bệnh thường phát triển ở những người đang điều trị trứng cá bằng kháng sinh, có thể bệnh biểu hiện như một đợt bột phát của trứng cá mủ và trứng cá nốt.

Nấm tay và chân

Nấm ở chân là loại bệnh da cấp hoặc mạn tính hay gặp. Một số cá thể hay bị bệnh hơn người khác. Hầu hết các trưồng hơn đều do Trichophyton và Epidemophyton gây nên.

Nguyên tắc điều trị bệnh ngoài da

Các thuốc bôi kháng sinh, neomycin là loại thuốc có khả năng gây cảm ứng lớn nhất. Dephenhydramin, Benzocain và Ethylenediamin là những chất có trong thành phần của của thuốc bôi cũng dễ gây dị ứng.

Viêm da do ánh nắng

Phản ứng viêm da cấp tính, nếu đủ nặng thường kèm theo đau, triệu chứng đường ruột, khó chịu và thậm chí kiệt sức, điều này ít xẩy ra.

Hồng ban ly tâm mãn tính

Ở trung tâm thương tổn nơi bị cắn thì lành, để lại một viền đỏ, nó cũng có thể nổi lên, tạo mụn nước hoặc hoại tử.

Chốc: thương tổn ướt có vảy

Ngứa là triệu chứng duy nhất. Thương tổn lâm sàng là các dát, mụn nước, bọng nước, mụn mủ, và vảy tiết màu vàng sáp ong dính. Khi cậy bỏ vảy sẽ để lại vết trợt màu đỏ.

Bệnh nấm móng

Bệnh nấm móng thường khó điều trị vì đòi hỏi thời gian điều trị dài và bệnh hay tái phát. Nấm móng tay đáp ứng điều trị tốt hơn nấm móng chân.

Những hình thái bất thường của móng

Điều quan trọng là phải, phân biệt được giữa rối loạn móng do bẩm sinh, hay di truyền với bệnh móng do sang chấn, và môi trường.

Viêm da bong vảy: chứng đỏ da tróc vảy

Các triệu chứng có thể gồm ngứa, mệt, ớn lạnh, sốt và sút cân. Rét run có thể nổi bật. Bong vảy da có thể toàn thân hoặc rộng và đôi khi cả rụng lông tóc và móng.

Ung thư sắc tố

Tử vong do ung thư sắc tố đang tăng với tỉ lệ nhanh hơn so với tỉ lệ tử vong do các loại ung thư khác, trừ ung thư phổi. Tuổi trung bình chết do ung thư sắc tố ít hơn do các loại ung thư da khác.

Bệnh dày sừng do ánh nắng

Phương pháp điều trị nhanh và có hiệu qủa là dùng nitơ lỏng. Thương tổn bị đông lạnh sau vài giây khi dùng tăm bông nhúng trong nitơ lỏng hoặc bằng phương pháp phun.

Bệnh nấm candida da và niêm mạc

Cần chẩn đoán phân biệt với viêm kẽ, viêm da đầu, nấm kẽ, vảy nến thể đảo ngược và bệnh nấm Corynebacterium minutissimum.

Lang ben: chẩn đoán và điều trị

Dát nhạt màu cần chẩn đoán phân biệt với bạch biến, dựa vào sự xuất hiện các thương tổn. Bạch biến thường khu trú ở vùng quanh hốc tự nhiên và đầu ngón tay.

Viêm quầng: chẩn đoán và điều trị

Thương tổn không bao giờ hóa mủ và hoại tử và khi khỏi không để lại sẹo. Bệnh có thể biến chứng gây rách da tạo cơ hội cho vi khuẩn xâm nhập.

Bệnh vảy nến

Bệnh vảy nến là một bệnh viêm da cấp hoặc mạn, hay gặp, lành tính, có tính chất di truyền. Có một số yếu tố trung gian gây bệnh như polyamine, protease, CAMP, các yếu tố phát triển như TGFa và leukotrien.

Bớt bẩm sinh, bớt loạn sản, bớt xanh

Một lần nữa, ta cần nhấn mạnh mục tiêu của các bác sĩ không chuyên khoa là xác định được các bớt không bình thường chứ không cần thiết phải xác định đây là loại bớt gì.

Bệnh Zona: chẩn đoán và điều trị

Bệnh zona là một bệnh da có bọng nước cấp tính do virus mà virus có hình thái giống như virus thủy đậu. Bệnh thường gặp ở người lớn. Hầu hết bệnh nhân chỉ bị zona một lần.

Ngứa: chẩn đoán và điều trị

Có nguyên nhân thông thường nhất của bệnh ngứa liên kết với bệnh toàn thân là tăng ure huyết liên quan đến bệnh tán máu.