Viêm cấp và mạn tuyến nước bọt do loạn sản

2016-09-09 05:09 PM

Sinh bệnh học là sự tắc nghẽn các ống tuyến thường gây ra bởi sự cô đặc dịch nhầy gây bít tắc, tiếp theo sau là ứ nước bọt và nhiễm khuẩn thứ phát.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Các tuyến nước bột gồm hai tuyến mang tai lớn, hai tuyến dưới hàm, một vài tuyến ở dưới lưỡi và có 600 - 1000 tuyến nước bọt nhỏ nằm rải rác ở phần trên của đường tiêu hóa - hô hấp.

Viêm cấp do loạn sản tuyến nước bọt

Viêm tuyến nước bọt

Nhiễm khuẩn cấp tuyến nước bọt của người lớn phần lớn ở tuyến mang tai và tuyến dưới hàm.

Thể hiện điển hình bằng sưng cấp tính của tuyến, đau tăng và sưng tăng lên khi ăn. Có thể cảm giác đau và ban đỏ ở lỗ mở ống dẫn, mủ thường có thể ra từ ống khi xoa bóp. Viêm tuyến nước bọt thường xuất hiện trong bệnh cảnh mất nước hoặc kết hợp với đau ốm kéo dài. Hội chứng Sjogren về cơ bản cũng có ảnh hưởng rõ như vậy.

Sinh bệnh học là sự tắc nghẽn các ống tuyến thường gây ra bởi sự cô đặc dịch nhầy gây bít tắc, tiếp theo sau là ứ nước bọt và nhiễm khuẩn thứ phát. Vi khuẩn thường gặp trong mủ tuyến nước bọt là tụ cầu vàng. Việc điều trị bao gồm tiêm kháng sinh tĩnh mạch, có thể dùng nafcillin (1g tiêm tĩnh mạch mỗi 4 - 6 giờ một lần) và cũng lưu ý tới việc làm tăng tiết nước bọt bao gồm bù nước, đắp gạc ấm và tăng tiết nước bọt (như nhỏ giọt nước chanh), xoa bóp vùng tuyến. Điều trị thất bại trong các trường hợp có dấu hiệu nghi ngờ áp xe, chít hẹp ống, sỏi hoặc khối u gây nên sự tắc nghẽn. Siêu âm hoặc CT scan có thể giúp xác định chuẩn đoán. Tốt nhất nên tránh chụp X quang tuyến nước bọt trong trường hợp cấp tính.

Sỏi tuyến nước bột

Sỏi thường tạo nên ở ống Wharton (dẫn lưu tuyến dưới hàm) nhiều hơn là ở ống Stensen (dẫn lưu tuyến mang tai). Trên lâm sàng bệnh nhân có the thấy đau và sưng khu trú, thương có tiền sử viêm tuyến nưốc bọt cấp tái phát, sỏi ở ống Wharton thường lớn và cản quang, trong khi đó sỏi ở ống Stensen thường không cản quang và nhỏ hơn. sỏi rất gần với chỗ đổ ra của ống Wharton, có thể sờ thấy ở phía trước sàn miệng và được lấy bỏ theo đường trong miệng bằng nong hoặc rạch đầu trong của ống. Sỏi ở đầu ngoài của ống phải được kẹp tạm thời để giữ cho sỏi không trở lại tuyến dưới hàm khi thao tác lấy ra. Những viên sỏi cách ống trên 1,5cm sẽ quá gần với dây lưỡi khó lấy ra an toàn bằng phưong pháp này.

Tương tự, nong ống Stensen vị trí ở niêm mạc má đối diện với răng hàm thứ hai, có thể làm mất thắt hẹp ở đầu trong hoặc cho phép sỏi nhỏ đi qua. Vị trí của dây thần kinh mặt làm cho việc lấy sỏi bằng đường miệng của tuyến mang tai không an toàn.

Sự tái phát của các giai đoạn viêm tuyến nước bọt dẫn tới thắt hẹp và nhiễm khuẩn mạn tính. Nếu sự tắc nghẽn không thể giải quyết bằng lấy bỏ hoặc nong thì có thể cần cắt bỏ tuyến.

Một số có thể thành công trường hợp chọn lọc tán sỏi bằng áp điện shock.

Viêm mạn tính và các rối loạn thâm nhiễm của tuyến nước bọt

Các rối loạn thâm nhiễm có thể gây to tuyến mang tai một bên hoặc hai bên. Bệnh Sjogren và bệnh sarcoid là những ví dụ của bệnh tổ chức hạt và bệnh của tổ chức lympho biểu mô. Các rối loạn chuyển hóa gồm những người uống rượu, đái tháo đường và thiếu vitamin có thể gây tuyến to lan tỏa. Một số thuốc làm tuyến mang tai to ra gồm thioureas, iot và thuốc tác dụng lên tiết acetylcholin (như phenothiazin) làm kích thích chảy nước bọt và làm cho nước bọt nhày hơn.

Bài viết cùng chuyên mục

Các khối u lành tính trong mũi

Ù nhú đảo ngược là u lành tính thường xuất phát ở thành bên của mũi, biểu hiện bằng tắc mũi một bên, đôi khi chảy máu.

Viêm xoang cấp

Viêm xoang xảy ra khi không dẫn lưu được mủ ứ đọng trong xoang. Các bệnh làm phù nề niêm mạc như viêm mũi do virus, viêm mũi dị ứng là những nguyên nhân thường gặp.

Viêm lưỡi và đau lưỡi

Đôi khi không tìm được nguyên nhân gây đau lưỡi. Bệnh quanh răng không phải là yếu tố gây đau lưỡi.

Viêm họng và viêm amidan

Những căn nguyên phổ biến khác ngoài nhóm liên cầu β tan huyết nhóm A cần chuẩn đoán phân biệt đau họng do virus, Neisseria gonorrhoeae, Mycoplasma và Chlamydia Trachomatis.

Bệnh lý tai giữa

Các loại vi khuẩn hay gặp ở cả người lớn và trẻ em là Streptococcus Pneumonia, Hemophilus Influenzae và S. pyogenes.

Các bệnh biểu hiện có khối ở vùng cổ

Các chuỗi hạch cổ bình thường không thể sờ thấy. Các nhiễm khuẩn vùng họng, tuyến nước bọt và da vùng đầu thường gây hạch vùng cổ to và đau.

Các bệnh của hệ thống thính giác và tiền đình trung ương

Chóng mặt do tổn thương trung ương có xu hướng thành mạn tính và nhẹ hơn là chóng mặt gặp trong các bệnh mê nhĩ.

Nghe kém tiếp nhận: bệnh lý tai trong

Những chất gây nhiễm độc tai có thể tác dụng lên cả hệ thính giác và tiền đình. Những thuốc gây nhiễm độc tai hay gặp nhất là salycylat, aminoglycosid, thuốc lợi tiểu.

Bệnh lý ống tai

Dị vật ống tai thường gặp ở trẻ em hơn ở người lớn. Những chất rắn có thể được lấy bằng vòng hoặc móc ráy, cần cẩn thận để tránh đẩy dị vật vào trong.

Bệnh lý vòi nhĩ: vòi eustachi

Trường hợp mở vòi nhĩ quá mức hiếm gặp và khó điều trị. Bệnh nhân thường phàn nàn là cảm giác đầy trong tai và tự thính, bệnh nhân nghe thấy mình thở hoặc nói.

Tổn thương loét trong miệng

Viêm lợi miệng do herpes là thường gặp, bệnh nhẹ, diễn biến trong thời gian ngắn và không cần can thiệp gì ở hầu hết bệnh nhân là người lớn.

Các khối u ác tính vùng mũi họng và xoang

Ung thư biểu mô lát hay gặp nhất ở vùng giải phẫu này, đặc biệt hay gặp ở vùng mũi họng, ở đây nó thường hay gây tắc vòi nhĩ và viêm tai tiết dịch.

U thanh quản

Việc điều trị đòi hỏi thay đổi thói quen về nói và được coi là phương pháp điều trị giọng nói. Với các hạt không hồi phục có thể đòi hỏi phải phẫu thuật lấy bỏ.

Viêm mũi dị ứng

Dùng steroid trong viêm mũi có vai trò với dị ứng theo mùa, có polip mũi, thường làm giảm các chỉ định phẫu thuật.

Bệnh u hạt Wegener, bệnh tăng tế bào lưới đa hình thái, bệnh sarcoid

Bệnh sarcoid cũng thường biểu hiện ở xoang và triệu chứng lâm sàng cũng tương tự. Sinh thiết thấy tổ chức hạt không hoại tử.

Bạch sản, hồng sản và ung thư miệng

Bất cứ là hồng sản hoặc bạch sản lan rộng, các bác sĩ đều nên rạch sinh thiết hoặc làm tế bào tróc vì cần phải điều trị cho bệnh nhân.

U tuyến nước bọt

Hầu hết u của tuyến mang tai thể hiện như một khối không có triệu chứng ở phần ngoài của tuyến. Khối u có thể được bệnh nhân nhận thấy trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Các rối loạn thanh quản hay gặp

Nếu người lớn bị viêm thanh thiệt được phát hiện sớm có thể tránh được đặt ống nội khí quản, trong những trường hợp này theo dõi nồng độ bão hòa oxy huyết cầu tố bằng máy đo oxy.

Chấn thương mũi

Nghĩ tới gãy xương khi sờ thấy lạo xạo hoặc thấy những mảnh xương di động. Chảy máu và đau thường gặp, cũng như những tụ máu ở phần mềm (dấu hiệu mắt đen).

Áp xe quanh amidan và viêm mô tế bào

Trong một vài trường hợp có đề nghị chấp nhận cắt amidan ngay cùng với dẫn lưu áp xe và tránh sự tái phát. Cả hai cách đều hợp lý và được ủng hộ trong y văn.

Các nhiễm khuẩn vùng cổ sâu

Nền tảng của điều trị bao gồm bảo đảm thông suốt đường thở, tiêm truyền kháng sinh và chích rạch dẫn lưu đường thở có thể được bảo đảm bằng phương pháp đặt nội khí quản hoặc mở khí quản.

Biểu hiện của nhiễm HIV tai mũi họng

Sự tăng lên của u carcinom tế bào vẩy cũng thấy ở nhóm người đồng tính luyến ái, có lẽ cũng liên quan đến nhiễm HIV.

Khàn tiếng và thở rít: bệnh lý thanh quản

Giọng thô ráp khi sự xáo động tạo nên do sự bất thường của dây thanh âm như viêm thanh quản hoặc khối u dây thanh âm.

Đau tai: chẩn đoán và điều trị

Đau tai dữ dội mà không tương ứng với phát hiện thực thể có thể do virus zona ở tai, đặc biệt khi có những phổng nước ở ống tai hoặc hố thuyền.

Viêm mũi do virus: cảm cúm

Thuốc xịt mũi như oxymetazolin hoặc phenylephrin có tác dụng nhanh chóng, không nên dùng các thuốc này kéo dài vì sẽ gây nên xung huyết trở lại mà thường là nặng hơn lúc đầu.