Ngộ độc cóc

Đại cương

Cóc thuộc họ Bufonidae phổ biến ở Việt Nam là loại Bufomelanosticus. Dưới da cóc xù xì có nhiều tuyến chứa nọc độc (bufotoxin) rất mạnh, gồm các độc tố chính: bufotalin, bufbtonin, bufotenin và một số hợp chất hữu cơ khác.

Nọc cóc được sử dụng trong y học (tây y) để cầm máu, kích thích thần kinh, trợ tim mạch. Hiện nay không còn thông dụng.

Trong đông y, nọc cóc được dùng ngoài da để chông viêm  nhiễm (chiết xuất dưối dạng cao).

Gằn cóc, trứng cóc cũng chứa bufbtoxin nhưng ít hơn nhiều so với da cóc: thịt cóc có tỷ lệ đạm rất cao và không chứa nọc độc.

Trên thực nghiệm bufotaxin truyền tĩnh mạch làm huyết áp cao vọt, nhịp tim nhanh sau đó xuất hiện các rối loạn và kích thích rối loạn hô hấp và ngừng thở.

Triệu chứng ngộ độc cấp

Xuất hiện 1 - 2 giờ sau khi ăn.

Rối loạn tiêu hoá

Đau bụng, buồn nôn, nôn mửa.

Rối loạn tim mạch

Mới đầu huyết áp cao, nhịp tim nhanh, có thể do bufotonin. Sau đó rối loạn tính kích thích ngoại tâm thu thất, cơn nhịp nhanh thất, fluter thất, rung thất. Đôi khi có bloc nhĩ thất nhịp nút dẫn đến truỵ mạch. Các rối loạn nhịp có thể do bufbtalin.

Rối loạn thần kinh và tâm thần: bufotenin có thể gây ảo giác, ảo tưởng, rối loạn nhân cách. Với liều cao hơn nữa, có thể gây ức chế trung tâm hô hấp, cuối cùng gây ngừng thở.

Gây tổn thương thận, vô niệu, viêm ống thận cấp

Xử trí

Chủ yếu chông rối loạn tim mạch, thần kinh và thận.

Thải trừ chất độc

Rửa dạ dày bằng dung dịch thuốc tím 1/5000, uống tanin 4g lợi tiểu: furosemid.

Chống loạn nhịp tim

Nhịp nhanh: propranolon.

Nhịp chậm: isoproterenon.

Tốt nhất là đặt máy tạo nhịp tim có xông điện cực buồng tim (đồng thời truyền propranolon nếu nhịp nhanh).

Chống tăng huyết áp: adalat ngậm.

Chống rối loạn thần kinh và tâm thần: diazepam phenobarbital.

Chống rối loạn hô hấp: thở máy, thở oxy.

Chống suy thận cấp: lọc ngoài thận (thận nhân tạo hoặc lọc màng bụng).