Giải phẫu bệnh tinh hoàn

2012-12-01 10:01 AM

Tinh hoàn có các nang lao hoặc có phản ứng tế bào với thấm nhập bạch cầu đa nhân, tương bào, tế bào thượng mô tróc, tế bào đơn nhân, đại bào nhiều nhân và vi trùng lao.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Dị tật bẩm sinh

Tinh hoàn lạc chỗ

Tinh hoàn không ở trên dường di chuyển xuống bình thường của nó trong quá trình hình thành phôi. Tinh hoàn có thể ở vùng mu dương vật, đùi, cơ thẳng ngang, hội âm, bẹn.

Tinh hoàn ẩn

Tinh hoàn dừng lại trên đường di chuyển xuống bình thường, không xuống tới bìu tinh hoàn. Dị tật này thường gặp ở trẻ nhỏ vài tháng tuổi, và chiếm tỉ lệ 4% trẻ em dưới 15 tuổi.

Trước tuổi dậy thì, tinh hoàn ẩn giống như tinh hoàn bình thường. Sau dậy thì, tinh hoàn ẩn nhỏ hơn, giảm sinh tinh, màng đáy các ống sinh tinh dầy và thoái hoá trong, các nguyên tinh bào và tinh bào bị thoái hoá, lòng ống bị bít, các tế bào Leydig giảm hoặc tăng.

Viêm

Viêm cấp tính

Thường xảy ra sau viêm niệu đạo, viêm bàng quang, viêm túi tinh. Bệnh cũng có thể là biến chứng của bệnh quai bị, bệnh đậu mùa, sởi, bạch hầu, cúm, thương hàn, sốt xuất huyết, viêm phổi, sốt rét...Tác nhân gây viêm đến tinh hoàn bằng đường máu, đường limphô, hoặc qua ống dẫn tinh và mào tinh.

Đại thể:

Tinh hoàn sưng to, cứng chắc. Trong viêm do lậu cầu trùng thường có áp xe tinh hoàn.

Vi thể:

Tinh hoàn thấm nhập nhiều bạch cầu đa nhân trung tính, limphô bào, tương bào.

Viêm mạn tính

Do viêm cấp chuyển thành. Viêm có thể xảy ra ở một hoặc cả hai tinh hoàn, khu trú hoặc lan toả.

Tinh hoàn bị xơ hoá, ống sinh tinh teo đét, màng đáy dày.

Viêm do bệnh quai bị

Chiếm tỷ lệ 20-30% bệnh nhân quai bị, thường gặp ở người lớn, hiếm gặp ở trẻ em.

Tinh hoàn bị sưng to, trắng với những đốm xuất huyết.

Vi thể:

Tinh hoàn thấm nhập bạch cầu đa nhân trung tính, limphô bào, mô bào. Các mầm bào bị thoái hoá hoại tử và có thể bị mất sinh tinh. Khi viêm thành mạn tính, tinh hoàn teo nhỏ, các ống sinh tinh có màng đáy dầy và chỉ còn ít tế bào Sertoli.

Viêm lao

Thường ở một tinh hoàn, kèm theo lao niệu dục hoặc/và lao phổi. Ổ lao nguyên phát thường ở tuyến tiền liệt hoặc túi tinh.

Vi thể:

Viêm giang mai

Có thể bẩm sinh hoặc mắc phải.

Tổn thương thường có ở cả 2 tinh hoàn. Có 2 dạng: viêm lan toả mô kẽ kèm xơ hoá, và gôm giang mai.

Đại thể:

Tinh hoàn lớn, nhẵn, có các gôm vàng hoặc trắng xám phồng lên trên diện cắt. Khi các gôm lan tới vỏ bao, tinh hoàn dính vào bìu. Nếu xơ hoá, tinh hoàn bị teo nhỏ và cứng.

Vi thể:

Gôm giang mai gồm một vùng hoại tử trung tâm, chung quanh là mô sợi phù nề, thấm nhập limphô bào, tương bào, đôi khi có đại bào. Các ống sinh tinh có màng đáy dầy và giảm sinh tinh. Về sau, các ống sinh tinh bị xơ hoá chung quanh, bị teo đét, hoại tử tế bào.

U tinh hoàn

Ung thư tinh hoàn chiếm không tới 1% ung thư và khoảng 4% ung thư sinh dục nam. Xuất độ ác tính trên tinh hoàn lạc chỗ cao hơn 14 lần so với trên tinh hoàn bình thường (theo AFIP), 48 lần hơn bình thường (theo Gilbert và Hamilton).

Mặc dù hiếm gặp, ung thư tinh hoàn là nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ 4 trong các ung thư ở đàn ông trẻ.

93% ung thư tinh hoàn nguyên phát là u mầm bào với 5 dạng mô học: u tinh bào, carcinom phôi, carcinom phôi ở trẻ con, u quái và carcinom đệm nuôi.

6% u tinh hoàn là u mô đệm dục với các u Sertoli-Leydig, u hạt vỏ bào. Các tế bào của nhóm u này có thể tiết ra các nội tiết tố.

U xuất phát từ các ống, mô đệm sợi-mạch máu và từ vỏ bao chiếm khoảng 1% u tinh hoàn.

U mầm bào tinh hoàn

U mầm bào hiếm gặp ở Phi châu và Á châu. U thường gây đau nhức và phì đại tinh hoàn hoặc hiếm hơn, u gây nặng bụng hay đau vùng bẹn và vùng bìu.

U tinh bào

U tinh bào chiếm 35-71% u mầm bào. U thường gặp ở người lớn tuổi, từ 40-50 tuổi.

U tinh bào là u mầm bào có các tế bào lớn, đều nhau, bào tương sáng giống như mầm bào nguyên thủy và có mô đệm ngấm nhiều limphô bào. U ác tính thấp, nhạy với tia xạ.

Tinh hoàn to hơn bình thường và trong 10% các bệnh nhân khi đến khám lần đầu đã cho di căn.

Điều trị bằng phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn kèm xạ trị và hoá trị. Tiên lượng khá tốt nếu u khu trú ở tinh hoàn.

Có 3 dạng u tinh bào:

U tinh bào điển hình:

U làm tinh hoàn lớn hơn bình thường, có khi lớn gấp 10 lần và không xâm nhập vỏ bao. Mặt cắt u phồng, trắng xám nhạt, đồng nhất, bóng, mềm hay chắc. U có thể có vùng xuất huyết, hoại tử nếu khối u lớn.

Vi thể:

U có một loại tế bào. Tế bào u lớn, đa diện hay tròn. Bào tương sáng hoặc có hạt, có giới hạn rõ. Nhân tròn, đậm màu, ở giữa tế bào, chiếm 1/3 đến 1/2 đường kính tế bào, có một hay hai hạt nhân rõ, ái kiềm. Các tế bào kích thước đều nhau, và có ít hình ảnh phân bào. Các tế bào hợp thành đám hay dãy. U có thể có đại bào.

Mô đệm có 2 đặc điểm là ngấm tế bào viêm và có phản ứng viêm hạt. Hầu hết các u tinh bào có nhiều limphô bào nhỏ, trưởng thành, nằm trong mô đệm. 50% các u tinh bào có phản ứng viêm hạt với nhiều đại bào ăn vật lạ, nguyên bào sợi và mô bào.

U tinh bào nghịch sản:

10% u tinh bào có các tế bào rất dị dạng, hình dạng và kích thước khác nhau, nhân tế bào to hơn trong dạng u tinh bào điển hình. U có rất nhiều hình ảnh phân bào, hơn 30 phân bào cho một quang trường lớn. U có dạng thùy, với một ít limphô bào trong mô đệm.

Tiên lượng xấu hơn trong dạng u điển hình, u tinh bào nghịch sản hay cho di căn và tỷ lệ sống còn sau 10 năm là 70% so với 93% trong u tinh bào điển hình.

Đại thể:

U giống như trong u điển hình.

U tinh bào sinh tinh:

9% u tinh bào là dạng sinh tinh. U thường gặp ở nam trên 40 tuổi. U tiến triển chậm hơn và có tiên lượng tốt hơn các dạng khác.

Đại thể:

U màu vàng, mềm, nhầy và lớn. U có vùng xốp hay bọng và ít hoại tử xuất huyết.

Vi thể:

U có 3 loại tế bào. Chiếm đa số là tế bào kích thước trung bình, bào tương nhiều, ưa eosin và nhân tròn. Lẫn trong biển tế bào này là các tế bào tương tự như tinh bào bậc ll và các đại bào đơn nhân.

Tế bào nhỏ có nhân tròn, ái kiềm, trong, ở giữa tế bào, bào tương ưa eosin ít, bờ rõ. Đại bào có nhân tròn hay bầu dục, nhiều bào tương ưa eosin và không có chứa glycogen. U có ít hay nhiều phân bào. Mô đệm rất ít, không ngấm limphô bào và không có phản ứng viêm hạt. U xếp thành dải, có các vùng to, nhỏ, tích tụ dịch ưa eosin và mảnh vụn tế bào. Trong các u mầm bào, u tinh bào có tiên lượng tốt hơn cả (91% còn sống sau 10 năm).

Carcinom phôi

Carcinom phôi chiếm khoảng 20% và đứng hàng thứ 3 trong các ung thư mầm bào. U thường gặp ở lứa tuổi 30, làm tinh hoàn sưng to từ từ, không đau nhức. 1/3 bệnh nhân khi đi khám đã có di căn của u. Carcinom phôi là một u mầm bào với các tế bào có dạng tế bào thượng mô nghịch sản và phôi thai, có cấu trúc dạng nang, ống, nhú, đặc hay lưới.

Carcinom phôi có 3 dạng:

Carcinom phôi dạng trưởng thành, gặp ở người lớn, có một trong những cấu trúc nêu trên. U ác tính cao, ít nhạy với tia xạ.

Carcinom phôi dạng đa phôi, với các đĩa phôi kèm với carcinom phôi dạng trưởng thành và u quái.

Carcinom phôi ở trẻ em, thường gặp ở trẻ nhỏ, có độ ác tính thấp.

Điều trị u bằng cắt bỏ tinh hoàn, nạo hạch sau phúc mạc hoặc xạ trị hoặc hoá trị.

Đại thể:

U thường có kích thước nhỏ nhất trong các loại u mầm bào, thường làm biến dạng tinh hoàn do xâm nhập vỏ bao. Mặt cắt u không đồng dạng, trắng xám, lợn cợn hoặc trơn láng, phồng với nhiều vùng xuất huyết hoại tử.

Vi thể:

Tế bào u tương tự như tế bào thượng mô phôi thai và ác tính. Kích thước và hình dạng tế bào rất thay đổi. Tế bào lớn, bờ không rõ, bào tương có không bào, nhân bầu dục hoặc tròn, không đều, màng nhân thô, có một hay nhiều hạt nhân. Tế bào u xếp thành dạng dải, hoặc nang hoặc ống tuyến hoặc nhú và có nhiều phân bào. Mô đệm ít hoặc giàu tế bào với nhiều vùng xuất huyết hoại tử.

U thường cho di căn bằng đường limphô vào các mạch limphô cạnh động mạch chủ và hạch bẹn, di căn gan, phổi, xương...

Một số carcinom phôi có các cấu trúc tương tự như đĩa phôi ở bào thai 1 hay 2 tuần lễ.

Carcinom đệm nuôi

U rất hiếm gặp, chỉ chiếm 0,3% các u tinh hoàn. Bệnh nhân thường ở lứa tuổi 20-30. Tinh hoàn lớn ít, ít đau và các triệu chứng thường do di căn gây ra.

Đại thể:

Tinh hoàn nhỏ, có hay không có khối u. U có dạng một khối xuất huyết với một ít mô trắng xám ở rìa ổ xuất huyết...

Vi thể:

U gồm các đám tế bào nuôi và hợp bào nuôi. Hợp bào nuôi là các tế bào lớn, nhiều nhân, nhân dị dạng, đậm màu, bào tương ưa eosin và thường có không bào. Tế bào nuôi đều nhau, bào tương sáng với một nhân bọng, kích thước vừa phải.

U không nhạy với xạ trị, nhạy với hoá trị. Tiên lượng xấu, bệnh nhân chết trong vòng một năm.

U quái

U quái chiếm 4-9% u tinh hoàn.

U xảy ra ở mọi lứa tuổi, thường gặp trong 30 năm đầu. U làm tinh hoàn phì đại, có kèm hay không kèm đau nhức.

U quái là một loại u phức tạp với các thành phần của 2 hoặc 3 lá phôi và có khuynh hướng sắp xếp thành tạng.

Đại thể:

Tinh hoàn thường lớn hơn bình thường và biến dạng, xẻ đôi có nhiều bọc chứa dịch trong hoặc dịch nhầy, có nơi có sụn hay xương. U màu trắng xám, hiếm xuất huyết hoại tử.

Vi thể:

U gồm nhiều loại mô trưởng thành và phôi thai từ 3 lá phôi. Hay gặp nhất là các bọc thượng bì chứa chất keratohyaline, mô sụn, mô cơ trơn, tuyến nhầy, mô hô hấp, mô tiêu hoá và mô thần kinh.

U được chia thành u quái trưởng thành và không trưởng thành. U với đĩa phôi được xếp loại riêng.

Thường u gồm cả các mô trưởng thành lẫn không trưởng thành.

U quái ở trẻ con thường là dạng không trưởng thành và có khuynh hướng xếp thành tạng.

Điều trị bằng cắt bỏ tinh hoàn, và nạo hạch ở người lớn, có hoặc không có xạ trị.

U ác tính thấp, tỷ lệ chết sau 5 năm là 29%.

Một dạng rất hiếm gặp của u quái là u bọc dạng bì: U chứa tóc, mô tuyến bã, răng, sụn, xương. Vách bọc được lót bởi một lớp thượng mô lát tầng sừng hoá và có các phần phụ của da. U bọc dạng bì lành tính và không cho di căn.

U phối hợp nhiều loại u

40% u tinh hoàn có phối hợp nhiều loại u.

Thường gặp nhất là u quái với carcinom phôi, chiếm 24% u tinh hoàn, kế đến là u quái, carcinom phôi và u tinh bào (6,4%), carcinom phôi và u tinh bào (5%), u quái và u tinh bào (2%), u quái, carcinom phôi và carcinom đệm nuôi (1%).

U quái phối hợp với carcinom phôi: thường gặp ở lứa tuổi 30. Lúc được phát hiện, loại u này thường có kích thước lớn nhất so với các loại u mầm bào khác. Mặt cắt u có những vùng bọc và vùng đặc, đôi khi có xuất huyết hoại tử.

Vi thể

U có hình ảnh của cả 2 thành phần trên. U di căn theo đường limphô và đường máu. U quái phối hợp với carcinom phôi có tỷ lệ chết sau 5 năm là 50%.

Di căn của u mầm bào

Trên các số liệu tử thiết, u tinh bào di căn rộng rãi theo đường limphô. carcinom đệm nuôi di căn chủ yếu theo đường máu, carcinom phôi và u quái di căn theo cả đường limphô lẫn đường máu.

Ổ di căn thường có cấu trúc tương tự như u nguyên phát.

Các hạch bị di căn thường là hạch chậu, hạch cạnh động mạch chủ, hạch trung thất và hạch thượng đòn.

Di căn xảy ra theo đường máu đến các tạng như phổi, gan và thận.

Xét nghiệm sinh hoá

Máu và nước tiểu của bệnh nhân bị u quái có HCG và có thể có lượng FSH cao. Do đó, nên đo lượng HCG ở mọi bệnh nhân nghi bị u tinh hoàn. Nếu trước và sau mổ, bệnh nhân có HCG dương tính, tiên lượng xấu vì có thể còn các ổ di căn.

U mô đệm dục

Các u tế bào Leydig, u tế bào Sertoli, u hạt bào, u vỏ bào có chung một nguồn gốc từ mô đệm tuyến sinh dục nguyên thủy.

U có dạng biệt hoá rõ hoặc có dạng phối hợp 2 hay nhiều loại hoặc có dạng biệt hoá kém với các tế bào hình thoi tương tự như vỏ bào.

U tế bào Leydig

U gồm các tế bào Leydig, với các triệu chứng nội tiết như dậy thì sớm ở trẻ em, nữ hoá hoặc không có triệu chứng gì ở người lớn.

U chiếm 3% u tinh hoàn. U làm tinh hoàn lớn lên hoặc có một u trong tinh hoàn. Bé trai có bộ phận sinh dục ngoài phát triển lớn hơn bình thường, dương vật to, có lông trên vùng xương mu, giọng trầm và mọc râu, mọc tóc. Hệ xương và cơ phát triển sớm, trứng cá xuất hiện ở mặt. Bé quan tâm nhiều đến nữ giới. Nếu không điều trị ngay, bé lùn do đầu sụn mất sớm.

Ở người lớn, thường bị bệnh nữ nhũ, do u Leydig sản xuất ra androstenedion. Chất này bị phân hoá ra estrogen và kích thích mô vú.

Đại thể:

5-9% u ở 2 tinh hoàn. U có thể kèm biến dạng tinh hoàn, hoặc có dạng nốt. U thường mềm, có vỏ bao, mặt cắt vàng hay nâu và phồng. U có thể có vùng thoái hoá hyalin hay hoá vôi, nhưng ít gây hoại tử xuất huyết.

Vi thể:

U gồm các tế bào đa diện, giới hạn không rõ, bào tương ưa eosin hoặc có không bào, nhân tròn, bọng, đều nhau. Đôi khi có các tế bào lớn 2 nhân hay nhiều nhân đều nhau.

Tế bào u sắp xếp thành dạng dải, hay cụm tế bào. Mô đệm ít, có thể thoái hoá hyalin hoặc hoá vôi. Có thể có các tinh thể Reinke dạng xì gà trong bào tương tế bào Leydig. Tinh thể Reinke ít thấy khi nhuộm H.E nhưng thấy được trong 40% u khi nhuộm Masson trichrome hay PTAH.

U còn có loại tế bào lớn, có không bào lớn hay nhỏ và chứa lipid. Một số u khác có tế bào nhỏ, chất nhiễm sắc kết cục, đậm màu, một số khác có tế bào hình thoi với bào tương ưa eosin.

10% u ác tính với nhiều hình ảnh phân bào, u xâm nhập ra vỏ bao và các phần phụ thuộc và u xâm nhập vào mạch máu.

Tiêu chuẩn chính xác nhất để chẩn đoán u ác tính là chứng minh u đã cho di căn.

U mô đệm dục nguyên thủy

U chiếm 29% u tinh hoàn. Bệnh nhân thường trẻ, 1/5 u gặp trong 10 năm đầu, 1/3 u gặp ở 29-39 tuổi và 1/5 ở 40-60 tuổi.

U gồm tế bào Sertoli đơn thuần, tế bào hạt đơn thuần nguyên bào sợi đơn thuần hoặc có 2-3 loại phối hợp, có hoặc không có các ổ tế bào Leydig.

U làm phì đại tinh hoàn, 1/3 bệnh nhân có tuyến vú nữ hoá.

Đại thể:

U thường ở một tinh hoàn, chắc, có thùy, có vỏ bao, màu trắng xám hay vàng. U hiếm có xuất huyết hay hoại tử.

Vi thể:

Các u Sertoli biệt hoá rõ dễ nhận ra. Tế bào thượng mô đa giác hay trụ cao. Nhân tròn, lớn, bọng. Bào tương ít hoặc nhiều với các không bào lớn, sáng, đôi khi chứa lipid. U rất hiếm hình ảnh phân bào hay các đại bào.

Các tế bào Sertoli thường sắp xếp thành dạng ống tương tự như ống sinh tinh. Đôi khi các tế bào nhỏ hơn, hình khối vuông sắp xếp dạng nang như bọc nang trứng.

Trong 1/3 các khối u, có tế bào có nhiều bào tương ưa eosin, giống như tế bào hoàng thể và sắp xếp thành dạng ống.

Giữa các ống tuyến là các dải tế bào hình thoi, bào tương ưa eosin. Thỉnh thoảng có hình ảnh phân bào hoặc có đại bào.

U lớn chậm, 10-15% u ác tính.

U nguyên bào dục

U phối hợp tế bào mầm bất thường, tế bào hạt với tế bào Sertoli. U có thể có thêm tế bào Leydig, vỏ bào hay tế bào dạng hoàng thể.

U thường gặp ở trên tuyến sinh dục bất thường và ở người có các cơ quan sinh dục ngoài bất thường.

U ở cả 2 tinh hoàn trong 1/3 các trường hợp.

Đại thể:

U có kích thước thay đổi, từ nhỏ đến 8 cm đường kính, có các ổ hoá vôi.

Vi thể:

U gồm các cụm mầm bào xen lẫn với các tế bào Sertoli và hạt bào. Mầm bào tương tự như trong u tinh bào và có nhiều phân bào. Các tế bào Sertoli-hạt bào thường có 3 dạng sắp xếp:

Bao quanh các mầm bào, tương tự như nang noãn.

Bao quanh các khoảng trống, tương tự như thể Call-Exner.

Ở bờ ngoài các đám hay các dải mầm bào.

U thường có nhiều vùng hoá hyalin và hoá vôi. Hoá vôi thường bắt đầu ở những khoảng tương tự như thể Call-Exner và có dạng các thể vôi tròn hay dạng thể cát.

Rải rác trong u có các tế bào Leydig và các ổ u tinh bào.

Thành phần mầm bào trong u có thể ác tính và cho di căn.

Bài viết cùng chuyên mục

Giải phẫu bệnh u lành cổ tử cung

Các khe tuyến tăng sản nhiều, sâu và đều, có nơi dãn nở thành nang, mô đệm tăng sản dạng pôlíp.

Giải phẫu bệnh u hỗn hợp trung bì tử cung

U Muller hỗn hợp là loại sarcom tử cung thường gặp nhất dù chỉ chiếm 1,5% u ác tử cung và là u có độ ác tính cao

Giải phẫu bệnh bệnh thực quản

Thực quản có lớp niêm mạc là thượng mô lát tầng không sừng hoá, đoạn gần tâm vị có tuyến giống tuyến tâm vị. Lớp cơ thực quản có 2 loại: cơ vân ở 1/3 trên và cơ trơn 2/3 dưới.

Giải phẫu bệnh một số tổn thương đại tràng

Đại tràng có nhiều túi thừa, đặc biệt ở phần đại tràng sigma và trực tràng. Càng lớn tuổi, xuất độ bệnh càng cao và hiếm gặp ở người dưới 30 tuổi. Bệnh do lớp niêm mạc và lớp dưới niêm mạc ruột lồi ra ngoài qua những điểm yếu của lớp cơ.

Giải phẫu bệnh tinh hoàn

Dị tật bẩm sinh

Viêm

U tinh hoàn

U mầm bào tinh hoàn

U mô đệm dục

U nguyên bào dục

Bài viết cùng chuyên mục

Giải phẫu bệnh u lành cổ tử cung

Giải phẫu bệnh u hỗn hợp trung bì tử cung

Giải phẫu bệnh bệnh thực quản

Giải phẫu bệnh một số tổn thương đại tràng

Giải phẫu bệnh ung thư di căn đến não

Giải phẫu bệnh ung thư gan

Giải phẫu bệnh của tuyến vú

Giải phẫu bệnh viêm giang mai

Giải phẫu bệnh khối u

Giải phẫu bệnh nội mạc tử cung và thuốc

Giải phẫu bệnh nội mạc tử cung và vòng tránh thai

Giải phẫu bệnh bệnh hệ thần kinh

Phân tích biểu đồ trong suy tim cấp và mạn còn bù

Giải phẫu bệnh u phúc mạc

Giải phẫu bệnh khớp xương

Giải phẫu bệnh dị tật bẩm sinh dạ dày

Giải phẫu bệnh viêm dạ dày

Nội dung nghiên cứu và nhiệm vụ giải phẫu bệnh

Giải phẫu bệnh viêm phong (cùi, hủi)

Giải phẫu bệnh bệnh buồng trứng

Giải phẫu bệnh u lành phần mềm

Giải phẫu bệnh tuyến giáp

Tổn thương cơ bản của tế bào và mô

Giải phẫu bệnh ruột non

Giải phẫu bệnh ung thư