Giải phẫu bệnh bệnh của tế bào nuôi

2012-11-26 08:27 PM

Về hoá mô miễn dịch, các tế bào nuôi không tiết ra nội tiết tố, các nội tiết tố như HCG và HPL

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, có 4 bệnh tế bào nuôi:

Nhau nước: Toàn phần (kinh điển) và bán phần.

Nhau nước xâm nhập.

Carcinom đệm nuôi.

U tế bào nuôi ở nơi bám nhau.

Nhau nước và carcinom đệm nuôi thường xảy ra ở lứa tuổi sinh đẻ nhất là nhóm phụ nữ ngoài 40 tuổi và dưới 20 tuổi.

Xuất độ bệnh cao nhất ở châu Phi, châu Á, Nam Mỹ, thấp ở châu Âu, châu Uêc, Bắc Mỹ. Xuất độ mắc nhau nước là 1/1000-1/2000 phụ nữ mang thai ở Mỹ và châu Âu, và 1/500 ở châu Á. Xuất độ mắc carcinom đệm nuôi là 1/20000 đến 1/40000 phụ nữ mang thai ở Mỹ và châu Âu và 1/500-1/1000 ở châu Á và châu Phi.

2-3% trường hợp nhau nước trở thành carcinom đệm nuôi. Các bệnh nhân có tiền căn sẩy thai hay nhau nước dễ bị nhau nước hơn.

Về di truyền học, nhau nước toàn phần có nhiễm thể đồ là 46 XX, nhưng 2X của cha do nhân đôi của nhiễm thể đồ đơn bội của tinh trùng trong một noãn rỗng, không có DNA của mẹ. 3-13% nhau nước toàn phần có nhiễm thể đồ 46 XY, do thụ tinh của 2 tinh trùng 1X, 1Y vào một noãn rỗng. Nhiễm thể đồ của nhau nước bán phần thường là tam bội với 69 nhiễm sắc thể, 46 từ cha và 23 từ mẹ.

Về hoá mô miễn dịch, các tế bào nuôi không tiết ra nội tiết tố, các nội tiết tố như HCG và HPL (human placental lactogen) được tiết ra bởi hợp bào nuôi và tế bào nuôi trung gian.

Nhau nước toàn phần

Đây là bệnh của tế bào nuôi thường gặp nhất. Nhau nước thường phát triển giữa tuần lễ 11 và 25 của thai kỳ. Bệnh nhân thường xuất huyết âm đạo và có tử cung lớn hơn tuổi thai. 1/4 bệnh nhân có triệu chứng tiền sản giật, hoặc nghén nặng. HCG trong máu và nước tiểu tăng cao. Siêu âm thấy hình ảnh bão tuyết trong tử cung, đặc thù của nhau nước.

Đại thể:

Các lông nhau phì đại, phù nề có dạng như chùm nho. Các nhau nước này có kích thước từ vài mm đến 1,5cm.

Vi thể:

Các lông nhau phì đại và phù nề mạnh. Các gai nhau không có mạch máu, ở giữa là một xoang chứa dịch. Các tế bào nuôi tăng sản quanh các gai nhau, gồm tế bào nuôi, tế bào nuôi trung gian và hợp bào nuôi. Tế bào nuôi có thể dị dạng.

Nhau nước bán phần

Nhau nước bán phần chiếm 25-43% nhau nước, thường xảy ra từ tuần 9-34 của bào thai.

Triệu chứng lâm sàng giống như trong nhau nước toàn phần nhưng tử cung thường nhỏ so với tuổi thai và HCG tăng ít hay không tăng.

Đại thể:

Mô nhau ít, thường khoảng 100 hay 200 ml. Các lông nhau phì đại lớn kèm các mảnh mô nhau bình thường, thai hay các màng thai.

Vi thể:

Có lẫn lộn các lông nhau phì đại thoái hoá nước và lông nhau bình thường. Tế bào nuôi tăng sản ít hơn trong nhau nước bình thường, khu trú và ít dị dạng.

Chẩn đoán phân biệt nhau nước toàn phần và bán phần còn dựa trên lượng HCG và PLAP (human placental alkaline phosphatase). Ở nhau nước toàn phần, HCG cao nhiều so với PLAP, ở nhau nước bán phần thì ngược lại. Nếu không điều trị, nhau nước sẽ xảy vào tuần lễ 16-18 với nhau nước toàn phần và tuần lễ 18-20 với nhau nước bán phần. Nguy cơ lớn nhất của nhau nước là chuyển sang nhau nước xâm nhập hoặc carcinom đệm nuôi. Khoảng 8-30% bệnh nhân nhau nước cần được điều trị hoá chất bồ sung sau hút nạo nhau nước. Một số nghiên cứu bệnh học về mối liên hệ giữa tiên lượng của nhau nước và tăng sản và dị dạng tế bào nuôi đã cho thấy rằng phân loại dựa trên mức độ tăng sản tế bào nuôi không có giá trị tiên lượng nào cả.

Nhiều nhau nước với ít tăng sản tế bào và hợp bào nuôi cần phải điều trị tiếp vì chuyển sang bệnh lý nhau khác. Trái lại, nhiều nhau nước với tăng sản tế bào nuôi và hợp bào nuôi, có kèm dị dạng tế bào nuôi lại tự khỏi sau nạo hút mà không cần hoá trị bổ túc.

Thông thường điều trị dựa trên theo dõi định kỳ nồng độ HCG.

0,6-1,5% bệnh nhân có nhau nước có nguy cơ có lại nhau nước sau này.

Nhau nước xâm nhập

Nhau nước gọi là xâm nhập khi có các lông nhau nước xâm nhập vào lớp cơ và thường chẩn đoán chỉ được xác định trên mẩu tử cung đã được phẫu tích kỹ. Bệnh này thường cho di căn vào phổi, âm đạo, âm hộ, dây chằng rộng.

Đại thể:

Nhau nước xâm nhập có dạng một tổn thương loét xuất huyết từ buồng tử cung lan đến lớp cơ tử cung, có thể xâm nhập nông ở lớp cơ hay làm thủng tử cung và di căn vào dây chằng rộng.

Vi thể:

Các lông nhau nước có đường kính từ 4-5 mm, với tế bào nuôi, tế bào nuôi trung gian và hợp bào nuôi tăng sản dị dạng, xâm nhập vào lớp cơ, mạch máu tử cung hay các cơ quan lân cận.

Di căn xa xảy ra trong 24-40% các trường hợp và thường gặp nhất ở phổi. Hiếm khi cho di căn xuống âm đạo, âm hộ, hay dây chằng rộng.

Carcinom đệm nuôi

Carcinom đệm nuôi là ung thư tế bào nuôi ác tính cao, thường xảy ra sau nhau nước. U gồm các tế bào nuôi, tế bào nuôi trung gian và hợp bào nuôi tăng sản dị dạng và không có hình thành lông nhau.

Hertig và Mansell nhận thấy 50% carcinom đệm nuôi có tiền căn nhau nước, 25% có tiền căn sẩy thai, 22,5% có thai thường và 2,5% có thai ngoài tử cung.

U thường gây xuất huyết âm đạo bất thường. Khi có di căn phổi bệnh nhân có thể ho ra máu.

Đại thể:

U có dạng một khối xuất huyết đỏ sậm với bề mặt lùi sùi. U có thể nhỏ hay rất to và hoại tử.

Vi thể:

U gồm các đốm hay dải tế bào nuôi, tế bào nuôi trung gian, hợp bào nuôi, xâm nhập vào các mô xung quanh và chui vào lòng các mạch. Thường thường, mô u thường gặp ở rìa vùng hoại tử và xuất huyết.

U thường cho di căn xa, 90% di căn phổi, 20-60% di căn gan và não. U cũng có thể di căn đến bất cứ nơi nào như thận, bụng, ống tiêu hoá, âm hộ, âm đạo...

Trước khi có hoá trị liệu, tiên lượng bệnh nhân bị carcinom đệm nuôi rất xấu, chỉ 32% bệnh nhân sống thêm 5 năm sau cắt bỏ tử cung. Hiện nay, với hoá trị liệu, tỉ lệ này là 71-81%. Bệnh nhân thường chết do xuất huyết hay sưng phổi.

U tế bào nuôi nơi bám nhau

Đây là dạng u tế bào nuôi hiếm gặp nhất.

U gồm các tế bào nuôi trung gian, thường lành tính nhưng cũng có thể rất ác tính. U chỉ có một dạng tế bào, khác với carcinom đệm nuôi có 2 dạng tế bào. U không có lông nhau và có tế bào giống như tế bào nuôi xâm nhập vào lớp nội mạc và lớp cơ tử cung ở nơi bám nhau.

U thường gặp ở phụ nữ, ở lứa tuổi sinh đẻ, thường gây mất kinh và hay xuất huyết bất thường, tử cung thường lớn hơn bình thường.

Đại thể:

U có kích thước rất khác nhau, dạng cục, trong lớp cơ tử cung. U giới hạn rõ, mặt cắt mềm, màu nâu đỏ, rải rác có các ổ xuất huyết hoại tử. U có thể xâm nhập ra thanh mạc của tử cung và đôi khi di căn đến phần phụ.

Vi thể:

U gồm đa số là tế bào nuôi trung gian tròn hay bầu dục, bào tương nhiều, ưa eosin, nhân to nhỏ không đều, có chất nhiễm sắc kết cục. Các tế bào này sắp xếp thành đám hay dải, xâm nhập và tách các tế bào cơ trơn nhưng không hủy mô cơ nhiều. Các tế bào này cũng thường xâm nhập vào màng rụng, vào trong các mạch máu. Cần phân biệt tế bào này với các tế bào khác: Bào tương tế bào nuôi trung gian nhiều, khác với tế bào nuôi, thường ít bào tương hơn, bào tương sáng hay có hạt. Tế bào nuôi trung gian thường chỉ có một nhân, trong khi hợp bào nuôi nhiều nhân, bào tương ái toan đậm, có nhiều không bào trong bào tương.

U thường khu trú, nhưng cũng có thể hoá ác, di căn vào dây chằng rộng và vào buồng trứng. U ít nhạy với hoá trị. Về sinh hoá, u tiết ra HCG và nhiều HPL, do đó, dễ phân biệt với sarcom cơ trơn dạng thượng mô hay với carcinom kém biệt hoá không tiết ra các chất trên.

Giải phẫu bệnh bệnh của tế bào nuôi

Nhau nước toàn phần

Nhau nước bán phần

Nhau nước xâm nhập

Carcinom đệm nuôi

U tế bào nuôi nơi bám nhau

Bài viết cùng chuyên mục

Giải phẫu bệnh các yếu tố và giai đoạn của viêm

Giải phẫu bệnh bệnh tim và mạch máu

Các kỹ thuật của giải phẫu bệnh

Giải phẫu bệnh tuyến giáp

Giải phẫu bệnh u và tổn thương dạng u xương

Giải phẫu bệnh bệnh của miệng và xương hàm

Giải phẫu bệnh tổn thương huyết khối

Giải phẫu bệnh dị tật bẩm sinh đại tràng

Giải phẫu bệnh của tuyến vú

Giải phẫu bệnh viêm cổ tử cung

Giải phẫu bệnh ung thư

Một số tổn thương giải phẫu bệnh dạ dày

Giải phẫu bệnh tổn thương dạng u phần mềm

Giải phẫu bệnh tụy tạng

Mối quan hệ giữa giải phẫu bệnh và lâm sàng

Giải phẫu bệnh Carcinom vú

Giải phẫu bệnh u đường mật ngoài gan

Giải phẫu bệnh viêm phong (cùi, hủi)

Sarcom cơ trơn tử cung

Giải phẫu bệnh u hỗn hợp trung bì tử cung

Giải phẫu bệnh khớp xương

Giải phẫu bệnh u mô đệm dây giới bào (u mô đệm dục) buồng trứng

Giải phẫu bệnh bệnh hệ thần kinh

Giải phẫu bệnh hội chứng Asherman

Giải phẫu bệnh ruột non