Giải phẫu bệnh viêm cổ tử cung

2012-11-27 04:17 PM

Viêm do vi khuẩn quan trọng vì có thể đi kèm với nhiễm khuẩn lên nội mạc tử cung, vòi trứng và phúc mạc chậu, hoặc lây qua nhau và thai hay bé sơ sinh.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Viêm cổ tử cung không do vi khuẩn

Hầu hết viêm xảy ra do tác nhân cơ học hay hoá học và gây một phản ứng viêm không đặc hiệu. Các tác nhân có thể là những chất trong thuốc rửa âm đạo hay các chất lạ như băng vệ sinh đặt trong âm đạo, vòng pessaire hay vòng tránh thai đặt trong tử cung.

Viêm cấp cổ tử cung có sung huyết, phù nề mô đệm và xâm nhập bạch cầu đa nhân trong mô đệm và trong thượng mô.

Lâm sàng, cổ tử cung sưng đỏ, phù nề, có thể có huyết trắng.

Viêm mạn tính cổ tử cung có xâm nhập nhiều limphô bào. tương bào và mô bào. Mô đệm xơ hoá hay có dạng mô hạt.

Đôi khi có các nang limphô ở sát dưới lớp thượng mô.

Viêm cổ tử cung do nhiễm khuẩn

Các tác nhân có thể

Tạp khuẩn, kỵ khí hay ái khí có sẵn trong âm đạo.

Chlamydia trachomatis.

Lậu cầu khuẩn.

Mycoplasma hominis.

Liên cầu khuẩn nhóm B.

Ureaplasma ureolyticum.

Gardenerella vaginalis.

Actinomyces israeli.

Mycobacterium tuberculosis.

Treponema pallidum.

Các virus có thể

Human papilloma virus (HPV).

Herpes simplex virus (HSV).

Cytomegolovirus (CMV).

Nấm gây nhiễm khuẩn cổ tử cung có thể

Candida albicans.

Aspergillus.

Các ký sinh trùng và nguyên sinh động vật có thể

Trichomonas vaginalis.

Amíp.

Schistosoma.

Viêm do vi khuẩn

Viêm do vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến nhất.

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến viêm cổ tử cung như độc tính của vi khuẩn, thượng mô nguyên vẹn hay không và độ pH âm đạo.

Nhiều trường hợp nhiễm khuẩn do các tạp khuẩn cơ hội ái khí hay kỵ khí có sẵn trong âm đạo và nhiễm khuẩn xảy ra khi có teo đét thượng mô, chấn thương, loét, thay đổi pH âm đạo hay ứ đọng tiết dịch.

Viêm do Chlamydia và lậu cầu khuẩn là bệnh hoa liễu lây lan qua đường sinh dục.

Viêm mạn tính cổ tử cung thường là điểm khởi đầu trong bệnh sinh của bệnh viêm phúc mạc vùng chậu, nó cũng là nguồn gốc của viêm nội mạc tử cung sau sẩy thai hay sau sanh.

Nhiễm khuẩn cổ tử cung có thể dẫn đến sẩy thai tự nhiên, sanh non, viêm màng ối, thai chết lưu hay viêm phổi và nhiễm khuẩn huyết ở trẻ sơ sinh.

Nhiễm Chlamydia trachomatis: Đứng hàng đầu ở phương tây: viêm thường kèm các thể vùi trong bào tương tế bào thượng mô và có hình ảnh viêm cổ tử cung có nang limphô. Vi khuẩn thường tấn công thượng mô trụ, do đó âm đạo rất ít khi bị viêm.

Phụ nữ nhiễm Chlamydia có huyết trắng xanh, vàng như mủ, chảy ra từ cổ trong tử cung và có hơn 10 bạch cầu trên quang trường x 100, trên phết huyết trắng.

Viêm cổ tử cung thường kèm với viêm niệu đạo và viêm trực tràng do Chlamydia.

Chẩn đoán viên do Chlamydia dựa trên cấy miễn dịch huỳnh quang hay kháng thể đơn dòng với Chlamydia trachomatis bằng kỹ thuật miễn dịch men.

Viêm cổ tử cung do Chlamydia trong 40% trường hợp có kèm với viêm nội mạc tử cung và trong 11% trường hợp có kèm với viêm vòi trứng.

Di chứng của bệnh viêm này là viêm phúc mạc vùng chậu, vô sinh do nghẹt vòi trứng, và bệnh viêm phổi ở bé sơ sinh.

Nhiễm Actinomyces israeli: Thường gặp ở người có vòng tránh thai hay có nạo thai dụng cụ.

Tổn thương viêm có dạng lấm tấm màu vàng, được gọi là các hạt sulfur. Các hạt này gồm các sợi gram dương tính chia nhánh. Các Actinomyces được thấy ở giữa các ổ áp xe lớn hay trong mô hạt viêm, gây xơ hóa nhiều ở cổ tử cung.

Nhiễm lao ở cổ tử cung: Thường thứ phát, sau lao vòi trứng và lao nội mạc tử cung và thường đi kèm với lao phổi.

Xuất độ lao tử cung ở nhóm bệnh nhân lao đường sinh dục chiếm từ 2-60%.

Đại thể:

Cổ tử cung bình thường hay viêm hay sùi như trong ung thư xâm nhập ở cổ tử cung.

Vi thể: tổn thương gồm các nang lao với hoại tử bã đậu ở trung tâm, thoái bào và đại bào Langhans, vòng ngoài nang lao là các limphô bào.

Cần chẩn đoán phân biệt nang lao với các bệnh có dạng viêm hạt như mô hạt viêm với đại bào ăn dị vật, viêm hạch liễu (lymphogranuloma venereum), nhiễm Schistosoma, hay bệnh sarcoid.

Viêm do virus

Trái ngược với viêm do vi khuẩn, viêm do virus thường tấn công thượng mô lát tầng cổ tử cung.

Nhiễm virus Herpes: Ít hay không có triệu chứng lâm sàng nên xuất độ bệnh ở cổ tử cung khó xác định rõ ràng, từ 9-22% bệnh nhân đi khám phụ khoa nhiễm bệnh.

Tác nhân gây bệnh là HSV típ 2 và đôi khi HSV típ 1.

HSV1 chủ yếu gặp ở vùng miệng hầu (Herpes buccalis).

Nhiễm HSV2 thường qua giao hợp ở phụ nữ trẻ. 3-7 ngày sau khi bị nhiễm, bệnh nhân có các triệu chứng, vì thường ở âm hộ, âm đạo vùng hội âm và cổ tử cung có những ổ loét nông, rất đau. Nếu có loét ở âm hộ, bệnh nhân đau nhức âm hộ, đi tiểu đau, có nhiều huyết trắng như nước.

Bệnh ở cổ tử cung có thể được chẩn đoán bằng cấy virus, huyết thanh trung hòa kháng thể và các phết tế bào âm đạo, cổ tử cung. Trên phết tế bào, có nhiều tế bào lớn, nhiều nhân, với các thể vùi virus trong nhân.

Nếu sinh thiết một bọc nước, ta thấy bọc nước ở trên lớp đáy thượng mô, trong có các tế bào thượng mô thoái hoá, đại bào nhiều nhân với thể vùi trong nhân màu đỏ eosin.

Chẩn đoán bằng tế bào học hay bằng phân lập virus hữu hiệu nhất trong vòng 2-3 ngày sau khi có triệu chứng lâm sàng.

Nhiễm Herpes virus có 2 di chứng, một là gây sẩy thai tự nhiên, tử vong và bệnh tật ở thai nhi. Hai là có vai trò trong bệnh sinh của carcinom cổ tử cung. Virus HSV 2 có thể có vai trò cộng hưởng với HPV trong bệnh sinh của carcinom cổ tử cung.

Viêm do virus HPV: Đóng vai trò quan trọng trong hình thành tân sinh trong thượng mô cổ tử cung (CIN).

90% condylom cổ tử cung do HPV là condylom phẳng. U giới hạn rõ, hơi cao hơn thượng mô xung quanh, có màu trắng sau khi được chấm acid acêtic 5%. Condylom phẳng thường gặp ở nhiều nơi, trên lớp thượng mô lát tầng cổ ngoài hay trên vùng biến đổi, với thượng mô gai chuyển sản.

U có thể kèm với condylom ở âm đạo, âm hộ. Nếu có condylom âm hộ, hơn 70% có kèm condylom âm đạo hay condylom cổ tử cung.

Condylom sùi thường gặp hơn ở thượng mô hội âm và âm hộ. U thường gặp ở phụ nữ trẻ và lây lan qua đường sinh dục. Khi mang thai, u thường tăng trưởng và phát triển ở nhiều nơi. U có thể gây bệnh đa u nhú thanh quản ở các bé sơ sinh đẻ ra từ mẹ mang condylom đường sinh dục.

Nhiễm HPV thể hiện qua các thay đổi tế bào đặc thù là tế bào rỗng và các đặc điểm khác như tế bào bề mặt và trung gian to nhỏ không đều, nhân vón, chất nhiễm sắc đậm màu, tế bào 2 nhân, tế bào nghịch sừng.

Tế bào rỗng là những tế bào trung gian hay bề mặt có kích thước lớn, với bờ bào tương không đều, quanh nhân có một vùng lớn, sáng, bờ rõ, bào tương đậm đặc và ở sát màng bào. Tế bào rỗng thường có 2 nhân, nhân vón, tỷ lệ nhân trên bào tương tăng. Tế bào rỗng là hậu quả của virus xâm nhập làm chết tế bào sớm, và thường gặp trong 1/3 trên của thượng mô gai.

Về mô học, dưới độ phóng đại nhỏ, có nhiều nhân to bất thường nằm rải rác trong lớp màng của thượng mô gai. Lớp Malpighi tăng sản và có thể có dạng nhú. Các tế bào gai hoá sừng bất thường và được gọi là tế bào nghịch sừng. Bề mặt lớp thượng mô gai sừng hoá hoặc cận sừng hoá.

60% condylom tự thoái triển, 30% tồn tại và 10% có thể hoá ung thư.

HPV típ 6 và 11 thường gặp trong các condylom lành tính, còn các HPV típ 16, 18, 31, 32, 36 được phát hiện trong CIN và trong carcinom xâm nhập.

Viêm do CMV (cytomegalovirus) thường hiếm gặp.

Viêm do nấm

Viêm cổ tử cung do nấm Candida albicans thường đi kèm với viêm âm đạo và viêm âm hộ.

Viêm nấm thường gặp ở phụ nữ có pH âm đạo hoá kiềm, có sử dụng trụ sinh nhiều, hoặc bị tiểu đường không được điều trị đúng mức.

Huyết trắng do nhiễm nấm thường nhớt có những mảng trắng và rất ngứa.

Viêm cổ tử cung do nấm, phết tế bào âm đạo cổ tử cung thường thấy các sợi tơ nấm và men nấm.

Aspergillus hiếm gặp, thường ở người có suy giảm miễn dịch.

Viêm do ký sinh trùng và nguyên sinh động vật

Viêm âm đạo cổ tử cung do Trichomonas vaginalis khá phổ biến. Huyết trắng màu vàng xanh, có bọt như xà phòng. Viêm cổ tử cung cấp do Trichomonas thường gây viêm nặng với các tế bào gai tróc và trụ bất thường do hiện tượng tu bổ. Các tế bào tróc có nhân to hơn bình thường, đậm màu, có vòng sáng quanh nhân, bào tương ưa eosin. Có thể thấy nhiều Trichomonas hình bầu dục hay quả lê, kích thước cỡ tế bào cận đáy, nhân nhỏ, nằm lệch, bắt màu lợt. Ít khi thấy được roi của nguyên sinh động vật này.

Viêm loét, hoại tử ở cổ tử cung do amíp hiếm gặp.

Viêm do nhiễm Schistosoma haematobium. Hiếm hơn do Schistosoma mansoni thì lại rất phổ biến ở Phi châu (Ai cập), Nam Mỹ, Puerto Rico và nhiều nước Á châu.

Triệu chứng viêm không đặc hiệu với ra huyết trắng, ra huyết, đau bụng và thường gây vô sinh.

Vi thể:

Mô hạt viêm với trứng Schistosoma ở giữa, bao quanh là các đại bào nhiều nhân, và thường có ở vùng tiếp giáp gai-trụ. Trứng có thể hoá vôi.

Viêm cổ tử cung do Schistosoma thường kèm với nhiễm Schistosoma ở đường tiết niệu.

Nếu không điều trị, bệnh có thể sinh ung, loại carcinom cổ tử cung.

Bài viết cùng chuyên mục

Giải phẫu bệnh tụy tạng

Tụy của người trưởng thành dài khoảng 15 cm, nặng 60-100g, gồm đầu tụy, thân tụy và đuôi tụy. Ở đầu tụy có ống Wirsung dẫn dịch ngoại tiết vào tá tràng.

Giải phẫu bệnh tổn thương huyết khối

Khi có tổn thương nội mạc, tiểu cầu có điều kiện tiếp cận với chất nền ngoài tế bào (ECM) ở vách mạch

Mối quan hệ giữa giải phẫu bệnh và lâm sàng

Các lĩnh vực như sinh học phân tử, hóa mô miễn dịch, và di truyền học đã được áp dụng trong nghiên cứu các bệnh ung thư và trong thực tiển điều trị căn bệnh này.

Giải phẫu bệnh khớp xương

Thường do sự lan rộng của lao xương. Bệnh xảy ra chủ yếu ở trẻ em, hay gặp nhất ở khớp háng. Màng khớp rất dày với mô hạt viêm lao. Mặt khớp bị ăn mòn.

Giải phẫu bệnh Carcinom vú

Phụ nữ có tiền căn ung thư vú, ung thư buồng trứng hoặc ung thư nội mạc tử cung (ở phụ nữ có tiền căn ung thư cổ tử cung thì xuất độ ung thư vú ít hơn).

Giải phẫu bệnh ruột non

Lớp thượng mô lót bởi các hốc khác với lớp thượng mô của nhung mao. Có 4 loại tế bào thượng mô của hốc: tế bào Paneth, tế bào không biệt hoá, tế bào đài và tế bào nội tiết.

Giải phẫu bệnh hội chứng Asherman

Mô nạo có ít mô nội mạc. Các vùng dính trong buồng tử cung là tổ chức sợi hay cơ trơn, với phản ứng viêm nhẹ.

Giải phẫu bệnh u thượng mô thông thường buồng trứng

Thượng mô nẩy chồi là hậu quả sự tăng sản thượng mô nhiều so với tăng sản mô đệm, thượng mô xếp dạng nhú, dạng chồi.

Giải phẫu bệnh dị tật bẩm sinh tử cung

Nếu teo đét ở một ống Mller, sẽ chỉ có loa vòi và một khối cơ ở thành chậu bên, hoặc có dạng tử cung hai sừng một cổ với một sừng thô sơ.

Giải phẫu bệnh u và tổn thương dạng u xương

Có nhiều tổn thương phối hợp trong cùng một u. Bên cạnh chủ mô u, có thể thấy mô phản ứng, mô tái tạo tu bổ sau hoại tử, xuất huyết, phẫu thuật hoặc gãy xương bệnh lý.

Giải phẫu bệnh u mô đệm nội mạc tử cung

Đôi khi u hoá bọc, nhưng ít hoại tử xuất huyết. U thường nằm trong lớp cơ hay dưới thanh mạc nhưng không xâm nhập.

Giải phẫu bệnh của tuyến nước bọt

Nước bọt có nhiều nước, mucin, glycoprotein giúp làm trơn thức ăn, làm dễ nuốt. Nước bọt có tính sát khuẩn và là một chất đệm tốt. Trong nước bọt cũng có enzym amylase (ptyalin) có khả năng biến đổi tinh bột thành maltose và phân giải glycogen, và nhiều loại enzym khác.

Giải phẫu bệnh thiếu nước và sung huyết

Thiếu hụt nước sẽ gây tăng natrium máu làm tăng trương lực của dịch ngoài tế bào kèm thiếu nước trong tế bào. Ngược lại, thiếu hụt natrium hoặc hạ natrium sẽ cản trở việc chế tiết hormon chống lợi niệu làm nước thoát ra ngoài kèm nước nhập vào trong tế bào.

Giải phẫu bệnh u đường mật ngoài gan

Một số các tác nhân được xem như có liên quan đến sự hình thành loại ung thư này. Quan trọng nhất là sỏi mật và viêm, có trong 75-90% các carcinom túi mật.

Giải phẫu bệnh nội mạc tử cung và vòng tránh thai

Vòng có chất đồng ít gây ra viêm hơn. Bạch cầu thường chỉ tập trung trong lòng các ống tuyến, có xuất tiết ở bề mặt nội mạc tử cung còn mô đệm nội mạc bình thường.

Giải phẫu bệnh u đại tràng

Bệnh có ở mọi tuổi, nhưng thường được chẩn đoán ở bệnh nhân 60 đến 70 tuổi, nhân lúc bệnh nhân được khám bằng soi đại tràng sigma

Giải phẫu bệnh u lành cổ tử cung

Các khe tuyến tăng sản nhiều, sâu và đều, có nơi dãn nở thành nang, mô đệm tăng sản dạng pôlíp.

Giải phẫu bệnh hạch lympho

Bệnh Hodgkin được mô tả lần đầu tiên do Thomas Hodgkin, bởi sự quan sát đại thể hạch lymphô; Thuật ngữ bệnh Hodgkin được Wilks áp dụng (vào năm 1865).

Giải phẫu bệnh nguyên nhân gây phù viêm

Khoảng 65% tổng số tế bào trong máu lưu thông là bạch cầu, 5 - 10% là bạch cầu nhân đơn, tỷ lệ còn lại là những loại tế bào khác. Bạch cầu chỉ di chuyển trong máu trong khoảng thời gian 6 giờ rồi bị hủy hoại ở lách.

Giải phẫu bệnh hoạt động đại thực bào

Đại bào có kích thước lớn và chứa tới hàng chục nhân, được hình thành do nhiều đại thực bào kết dính với nhau hoặc do đại thực bào có nhân chia nhưng bào tương không phân chia. Có thể phân biệt 2 dạng đại bào:

Các kỹ thuật của giải phẫu bệnh

Các bệnh lý đặc trưng, nhà giải phẫu bệnh có kinh nghiệm có thể diễn giải chẩn đoán một cách chính xác ngay từ cái nhìn đầu tiên.

Giải phẫu bệnh một số tổn thương đại tràng

Đại tràng có nhiều túi thừa, đặc biệt ở phần đại tràng sigma và trực tràng. Càng lớn tuổi, xuất độ bệnh càng cao và hiếm gặp ở người dưới 30 tuổi. Bệnh do lớp niêm mạc và lớp dưới niêm mạc ruột lồi ra ngoài qua những điểm yếu của lớp cơ.