Những nguyên tắc cơ bản trong điều trị bệnh khớp mạn tính

Giáo dục bệnh nhân và các yếu tố tinh thần

Những bệnh khớp mạn tính như viêm khớp dạng thấp, dễ làm cho người bệnh tin rằng họ phải điều trị trong suốt cuộc đời của họ. Cảm giác không có lợi này có thể làm cho người bệnh trở nên tàn phế hơn chính căn bệnh gây ra. Thầy thuốc nên giải thích cho bệnh nhân về căn bệnh của họ, mô tả tính chất không ổn định của bệnh và nên nói với họ là cần phải quyết định điều trị như thế nào. Nhiều bệnh nhân vẫn cho rằng điều trị có nghĩa là một đợt dùng thuốc ngắn và sau đó là một thời kì hồi phục. Cũng cần giải thích với người bệnh về khái niệm khống chế căn bệnh mạn tính và việc điều trị theo kinh nghiệm bằng các loại thuốc khác nhau để họ tin vào thầy thuốc. Ngoài ra cũng nên cho người bệnh biết tiên lượng của bệnh, điều đó giúp họ giảm bớt lo lắng vì nhiều bệnh nhân thường bi quan quá mức về nhưng gì xảy ra với họ. Giáo dục gia đình và những người thân là một nguồn động viên về tinh thần, giúp người bệnh về lâu dài cảm thấy yên tâm hơn.

Các phương pháp vật lý và phục hồi chức năng

Các thày thuốc vật lý trị liệu và phục hồi chức năng biết được những phương pháp điều trị bệnh khớp không dùng thuốc (sẽ mô tả dưới đây) và có thể hướng dẫn người bệnh. Hầu hết bệnh nhân rất đều muốn có thông tin thực tế về cách điều trị này. Những điều trị viên có thể xây dựng một chương trình giúp người bệnh áp dụng ngay tại nhà với sự theo dõi định kì.

Nghỉ ngơi hoàn toàn

Mức độ nghỉ ngơi phụ thuộc vào sự có mặt và mức độ viêm. Những bệnh nhân đang có viêm khớp và những triệu chứng toàn thân nặng như trong bệnh viêm khớp dạng thấp, luput ban đỏ hệ thống hoặc viêm khớp vảy nến, nên nghỉ ngơi tại giường hoan toàn. Với những bệnh nhân mà tình trạng viêm nhẹ, nghỉ ngơi 2 giờ mỗi ngày là đủ. Nhìn chung việc nghỉ ngơi nên tiếp tục ít nhất 2 tuần sau khi các triệu chứng được cải thiện, sau đó chương trình có thể được tự do hóa. Song, việc tăng cường các hoạt động thể lực cũng phải tăng dần và với sự trợ giúp thích hợp đối với những khớp phải chịu tải đang bị bệnh.

Bất động khớp

Bất động khớp có thể góp phần làm giảm tình trạng viêm. Có thể cho bệnh nhân nằm sấp khoảng 15 phút, vài lần mỗi ngày để làm thư giãn và duỗi các cơ quanh khớp háng và khớp gối, tránh sự co cứng khớp ở tư thế gấp. Ngồi lâu ở tư thế gấp chân là một hình thức bất động khớp không hợp lí. Một số dụng cụ hố trợ có thể giúp cho khớp nghỉ ngơi, giảm co cứng, giảm sự biến dạng khớp, giảm sự co cứng của phần mềm và bảo vệ các dây chằng. Những dụng cụ này phải có thể tháo ra được, cho phép cử động và tập luyện hàng ngày những chi bị bệnh. Khi bệnh nhân bắt đầu đi lại được nên chú ý tránh cho những khớp bị bệnh phải chịu tải nặng dễ làm tăng sự biến dạng ở tư thể gấp, bằng cách dùng nạng hay gậy.

Tập luyện

Tập luyện nhằm duy trì chức nâng vận động của khớp, tăng cường sự dẻo dai và sức mạnh của cơ. Trước hết với những bệnh khớp có viêm, vận động thụ động và tập luyện đẳng trường là thích hợp nhất (chẳng hạn giơ cao chân duỗi thẳng). Ngâm mình trong nước cho phép luyện tập đẳng trương và đẳng trường, ít gây kính thích cho những hình thức tập luyện chủ động. Tuy lý tưởng đối với những bệnh nhân khớp song do chi phí còn cao nên việc áp dụng phương pháp này còn hạn chế. Khi bệnh đã thuyên giảm và đã có thể tập luyện, cần có những hình thức tập luyện thích hợp để ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Bệnh nhân cần phải tuân thủ một nguyên tắc là tránh bất kì mọi hình thức tập luyện nào gây tăng đau đớn sau 1 giờ tập luyện.

Nhiệt và lạnh

Những phương pháp này trước hết có tác dụng giãn cơ và giảm đau. Sử dụng nguồn nhiệt chiếu sáng hoặc nước nóng nói chung là thích hợp nhất. Những bệnh nhân đi lại được sẽ thấy rằng những bồn tắm nước ấm rất thích hợp. Đắp parafin vào bàn tay là một phương pháp rẻ tiền và giúp cho bệnh nhân giảm hiện tượng cứng khớp buổi sáng. Khi tiếp xúc với nhiệt, việc tập luyện có thể tiến hành tốt hơn. Một số bệnh nhân thấy đỡ đau khớp khi áp lạnh tại chỗ.

Những thiết bị hỗ trợ

Bệnh nhân bị viêm khóp gối hoặc khớp háng nặng có thể thấy dễ chịu hơn khi có một chỗ đi vệ sinh được kê cao, dụng cụ có chỗ vịn tay, hoặc có một cái gậy để chống. Bệnh nhân cầm gậy trong tay phía bên kia của khớp háng hoặc khớp gối bị bệnh, do đó tránh phải tỳ người vào chân bị bệnh. Với những bệnh nhân nặng hơn có thể dùng nạng hoặc có người dìu.

Dùng nẹp

Sử dụng nẹp có thể giúp cho việc bất động khớp, giảm đau, ngăn chặn sự co cứng chi, nhưng cần phải tuân thủ một số nguyên tắc sau đây:

Ở chi trên: dùng nẹp bàn tay hoặc cổ tay hoặc cả hai vào ban đêm để giữ chi ở tư thể cơ năng tốt nhất. Khớp khủyu và vai thường bị mất khả năng vận động rất nhanh cho nên các phương pháp điều trị tại chỗ khác hoặc tiêm corticosteroid thường thích hợp hơn dùng nẹp.

Ở chi dưới: Cách bất động tốt nhất cho khớp háng là tư thế cho nằm sấp vài giờ mỗi ngày trên giường cứng. Với khớp gối việc nằm sấp có thể cũng là đủ, sóng đôi khi vẫn cần phải nẹp để duỗi ở tối đa. Nẹp khớp cổ chân cần có hình gấp góc đơn giản.

Nẹp nên duy trì trong một thời gian cần thiết ngắn nhất và nên làm bằng những vật liệu nhẹ và có thể tháo ra dễ dàng để tập cử động khớp một hai lần mỗi ngày để tránh cứng khớp.

Cần sử dụng các nẹp hợp lí, chẳng hạn nẹp chống co gấp đối với khớp gối, với sự hướng dẫn của những thày thuốc đã quen với công việc này.

Cần nhớ rằng việc dùng nẹp sẽ ít cần thiết nếu tránh được tình trạng ngồi quá lâu hoặc kê đệm dưới khớp gối.

Giảm cân nặng

Với những bệnh nhân quá béo, cần cố gắng giảm tới cân nặng lý tưởng để làm giảm áp lực và sự tổn thương trên những khớp viêm ở chi dưới.