Xơ tủy

Những yếu tố cần thiết cho chấn đoán

Hồng cầu biến dạng hình giọt nước ở kính phết ngoại biên.

Hình ảnh máu có bạch - hồng cầu non, tiểu cầu khổng lồ bất thường.

Tủy xương có tế bào tăng quá mức kèm xơ hóa mạng reticulin hay mạng collagen

Nhận định chung

Xơ tủy (xơ tủy với dị sản tủy, dị sản tủy không rõ nguyên nhân) là một rối loạn tăng sinh tủy xương được đặc trưng bởi xơ hóa tuý xương, lách to và hình ảnh bạch, hồng cầu non hình giọt nước ở máu ngoại vi. Thường phổ biến tình trạng xơ hóa găp trong đáp ứng với sự bài tiết tăng yếu tố tăng trưởng (PGBF) từ tiểu cầu. Để đáp ứng với sự xơ hóa tủy xương, tình trạng tạo huyết ở ngoài tủy (phát triển tế bào tạo huyết ở ngoài tủy) xảy ra ở gan, lách và các hạch bạch huyết. Ở những vị trí này, các tế bào trung mô chịu trách nhiệm tạo máu ở thai nhi có thể được tái hoạt động.

Triệu chứng vă dấu hiệu

Xơ tủy phát triển ở những người lớn trên 50 tuổi và thường bát đầu âm thầm. Bệnh nhân rất hay thấy yếu mệt do thiếu máu hay cảm giác đầy bụng do lách to. Biểu hiện ít gặp là chảy máu và đau xương. Thăm khám thường bao giờ cũng có lách to và nhiều khi khá to. Trong quá nửa trường hợp có gan to.

Trong quá trình tiến triển về sau của bệnh, tổn thương tủy xương dần dần làm cho ngày càng bị xơ hóa. Thiếu máu ngày càng nặng và trở nên cần thiết phải truyền máu. Thiếu tiểu cầu dần dần gây chảy máu. Lách tiếp tục to ra sớm dẫn đến to quá mức. Có thể có những đợt đau do nhồi máu lách. Trong diễn biến sau này, bệnh nhân bị suy kiệt và bị đau xương nhiều nhất là ở chi dưới. Việc tạo huyết trong gan dẫn đến tăng áp lực tĩnh mạch cửa với cổ trướng, dãn tĩnh mạch thực quản và tất nhiên sẽ bị suy gan.

Xét nghiệm

Bao gịờ bệnh nhân cũng có thiếu máu. Số lượng bạch cầu thay đổi, hoặc thấp, bình thường hoặc tăng và có thể tăng đến 50.000/µl. Số lượng tiểu cầu cũng thay đổi. Trên kính phết máu ngoại biên đặc hiệu gồm những thay đổi hình dạng có ý nghĩa với những dạng hình giọt nước.

Có những dạng hồng cầu, bạch cầu non (hình ảnh bạch - hồng cầu non trong máu). Có nhiều hồng cầu có nhân. Dòng tủy thường thay đổi không rõ rệt với các thể non bao gồm một tỷ lệ nhỏ tiền nguyên tủy bào hay nguyên tủy bào. Hình thái tiểu cầu rất kỳ lạ, và có thể có những thể tiểu cầu khổng lồ mất nhân (các mảnh megakaryocyt). Tam chứng: thay đổi hình dạng giọt nước, máu có bạch - hồng cầu non, tiểu cầu khổng lồ mất hạt là đủ để chấn đoán xơ tủy.

Thường không hút được tủy xương (tủy xương khô), nhưng trong quá trình sớm của bệnh, tủy giầu tế bào với tăng rõ rệt các tế bào nhân khổng lồ. Hiện tượng xơ ở giai đoạn này chỉ có thể phát hiện được bằng nhuộm bạc, cho thấy tăng cảc sợi reticulin. Về sau, sinh thiết cho thấy tình trạng xơ nặng hơn nhiều, sợi collagen thay thế các tiền thân tạo huyết. Không có những bất thường nhiễm sắc thể đặc hiệu.

Chẩn đoán phân biệt

Hình ảnh máu có bạch - hồng cầu non có thể thấy trong những nguyên nhân khác như đáp ứng với nhiễm khuẩn nặng hay viêm nhiễm. Tuy nhiên biến dạng hồng câu hình giọt nước và tiểu cầu bất thường sẽ không có trong tình trạng viêm nhiễm. Xơ tủy có thể gặp trong các bệnh Hodgkin, carcinoma và bệnh bạch cầu tế bào tóc. Những bệnh này được chẩn đoán bằng hình thái học tổ chức đặc hiệu.

Xơ tủy được phân biệt với các bệnh tăng sinh tủy xương khác bằng nhiều triệu chứng. Bệnh bạch cầu mạn thể tủy được chẩn đoán khi có tăng nhiều số lượng bạch cầu, phosphotase kiềm bạch cầu thấp, hình thái hồng cầu bình thường và có nhiễm sắc thể Philadelphia. Bệnh nhân bị đa hồng cầu tiên phát đặc trưng bằng tăng hematocrit. Bệnh nhân bị tăng tiểu cầu không có nguyên nhân thường có hồng cầu bình thường.

Điều trị

Không có điều trị đặc hiệu cho bệnh này. Bệnh nhân bị thiếu máu được trợ giúp bằng truyền hồng cầu. Các androgen như oxymetholon hay testoteron giúp giảm đi những đòi hỏi truyền máu trong 1/3 số trường hợp nhưng phụ nữ dung nập kém. Trong một số ít trường hợp, erythropoietin (epbetin alpha) đã được báo cáo là có giá trị. Cắt lách không được tiến hành một cách thường quy nhưng có thể chỉ định trong các trường hợp lách to quá có thể gây các cơn đau tái phát, giảm tiểu cầu nặng hay đòi hỏi quá mức truyền hồng cầu. Alpha interferon có thể cải thiện chủ quan và khách quan trong một số ca.

Diễn biến và tiên lượng

Thường khó xác định lúc bắt đầu xơ tủy, nhưng đời sống thêm trung bình từ lúc chẩn đoán là khoảng 5 năm. Giai đoạn cuối xơ tủy bệnh nhân trở thành ốm yếu đặc trưng bằng suy nhược toàn thân, suy gan và chảy máu do thiếu tiểu cầu. Một số trường hợp kết thúc bằng bệnh bạch cầu.