Tình trạng tăng đông máu

2016-11-18 10:42 AM

Ung thư thường có nguy cơ tăng của cả huyết khối động mạch và tĩnh mạch. Trong một vài trường hợp, đông máu rải rác nội mạch mức độ thấp hình như cũng có trách nhiệm.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Trong nhiều trường hợp, huyết khối liên quan đến những yếu tố tại chổ gây ứ trệ dòng máu hay tổn thương của một mạch máu nhỏ. Thí dụ thường gặp nhất là huyết khối tĩnh mạch sâu ở chân sau một nằm ngồi kéo dài trong một tư thế và huyết khối ở tĩnh mạch dài và chậu sau một phẫu thuật ở hông. Tuy nhiên, trong các trường hợp khác, một bệnh hệ thống làm tăng tổng quát nguy cơ bị huyết khối.

Những nguyên nhân của tình trạng tăng đông

Mắc phải

Ung thư

Rối loạn viêm nhiễm: viêm loét dại tràng.

Các rối loạn tăng sinh tủy.

Sau mổ.

Estrogen, mang thai.

Yếu tổ chống đông do luput.

Giảm tiểu cầu do heparin.

Kháng thể kháng cardiolipin

Bẩm sinh

Thiếu antithrombin III.

Yếu tố VIII Leyden.

Thiếu protein C.

Thiếu protein S.

Rối loạn fibrinogen máu.

Plasmlnogen bất thường.

Ung thư thường có nguy cơ tăng của cả huyết khối động mạch và tĩnh mạch. Trong một vài trường hợp, đông máu rải rác nội mạch mức độ thấp hình như cũng có trách nhiệm. Trong những trường hợp hiếm hoi, một yếu tố tiền đông do ung thư kích thích hệ thống đông máu. Rối loạn bệnh tăng sinh tủy xương như bệng đa hồng càu tiên phát, tăng tiểu cầu tiên phát, đái huyết sắc tố kịch phát về đêm có một tần suất cao bị huyết khối gây ra bởi những bất thường về chất lượng tiểu cầu. Đối với những bệnh đa hồng cầu tiên phát và tăng tiểu cầu tiên phát, huyết khối là nguyên nhân chính của tỉ lệ mắc bệnh và tử vong. Huyết khối tĩnh mạch có thể xẩy ra ở những vị trí bất thường như hệ thống tĩnh mạch mạc treo, gan hay lách. Huyết khối động mạch cũng xẩy ra và có thể biểu hiện như tắc nghẽn mạch máu lớn (đột quỵ, nhồi máu cơ tim) hay mạch máu nhỏ với đau rát ở tay và chân.

Heparin là một nguyên không thường gặp nhưng quan trọng của tình trạng tăng đông. Heparin thường hay gây giảm tiểu cầu trong 10% các quá trình điều trị. Thường là giảm tiểu cầu nhẹ và tự khỏi một cách tự phát. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp có giảm tiểu cầu nặng. Trong những trường hợp này huyết khối động mạch rất hay xẩy ra như một biến chứng. Động mạch bị tắc thường là động mạch lớn như động mạch chậu hoặc có khi cả động mạch chủ. Trong hoàn cảnh này, bắt buộc phải ngừng dùng heparin vì tiếp tục dùng thuốc bao giờ cũng dẫn đến một hậu quả tàn khốc.

Một số những sai sót hóa sinh bẩm sinh cũng có thể có tình trạng tăng đông. Thường là có tiền sử gia đình. Huyết khối thường đa số ở tĩnh mạch và có thể ở các tĩnh mạch lớn ở bụng. Huyết khối thường xẩy ra ở những người trưởng thành trẻ hơn là trẻ em và thường tăng lên do những yếu tố như chấn thương háy thai nghén. Thiếu antithrombin III là rất hay thấy trong các rối loạn này. Chẩn đoán có được bằng cách chứng minh trị giá các yếu tố trong huyết tương bị giảm. Rối loạn fibrinogen máu được chẩn đoán bằng thời giah reptilase kéo dài.

Hội chứng hoại tử da do warfarin có thể xẩy ra ở những bệnh nhân thiếu protein C không được chẩn đoán. Protein C là phụ thuộc vitamin K và có nửa đời sống ngắn hơn các protein đông máu. Warfarin, do tạo ra tình trạng phụ thuộc vitamin K, sẽ nhất thời làm suy giảm protein C trước khi dẫn đến hiện tượng chống đông. Suốt trong qúa trình tăng đông, do tình trạng thiếu protein C không được chống đỡ, huyết khối các mạch máu ở da có thể dẫn đến nhồi máu và hoại tử. Hội chứng có thể được dự phòng bằng sử dụng heparin trong 5 - 7 ngày cho đến khi warfarin gây được chống đông.

Điều trị

Nếu một bệnh nhân được thừa nhận là có tăng nguy cơ huyết khối, việc điều trị dự phòng có hiệu lực thường là có giá trị. Trước khi phẫu thuật, heparin liều nhỏ 500 đơn vị mỗi 8 - 12 giờ có thể giúp ích để giảm nguy cơ huyết khối quanh giai đoạn phẫu thuật. Tình trạng tăng đông trong ung thư có thể có lợi khi điều trị bằng heparin 10.000 đơn vị tiêm dưới da mỗi 12 giờ. Heparin trọng lượng phân tử thấp là chất có nhiều tiện lợi hơn mà hiệu quả tương đương, ít đòi hỏi các theo dõi labô hơn. Warfarin, thường không có hiệu quả trong dự phòng huyết khối trong trường hợp này, có vẻ như do hiện tượng đông máu rải rác nội mạch ở mức độ thấp. Ở những bệnh nhân bị bệnh tăng sinh tủy xương mà có triệu chứng huyết khối, điều trị chống tiểu cầu có thể tốt. Tuy nhiên, việc điều trị như vậy không được áp dụng bừa bãi vì những bệnh nhân này thường có tăng nguy cơ chảy máu. Đối với những bệnh nhân bị chứng đau đỏ đầu chi (erythromelalgia) (đau đỏ và bỏng rát ở cánh tay) dùng aspirin 325 mg hàng ngày thường luôn có hiệu quả.

Đối với những bệnh nhân có những thiếu sót hóa sinh bẩm sinh như thiếu antithrombin III hay thiếu các protein C và S phụ thuộc vitamin K thì dùng warfarin có hiệu quả và có thể phải cho suốt đời. Những thành viên trong gia đình phải được sàng lọc về sự hiện diện của những thiếu sót như vậy để ghi nhận được và kịp thời hành động đối với những nguy cơ huyết khối tăng lên.

Bài viết cùng chuyên mục

Các thể bệnh Thalassemia

Hội chứng α thalassemia thường gặp, trước hết ở những người từ Đông Nam chẩu Ấ, Trung Quốc, ít gặp hơn ở những người da đen bình thường.

Ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối

Ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối là một hội chứng ít gặp đặc trưng bởi bộ năm triệu chứng của thiếu máu huyết tán bệnh động mạch nhỏ, giảm tiểu cầu, những bất thường về thần kinh, sốt và những bất thường của thận.

Bệnh bạch cầu thể tủy mạn tính

Bệnh tiến triển thường có sốt mà không có nhiễm khuẩn, đau xương, lách to. Trong các cơn tăng nguyên bào, bệnh nhân có thể bị chẩy máu và nhiễm khuẩn do suy tủy xương.

Bệnh đa hồng cầu tiên phát

Nếu khối hồng cầu tăng, phải xác định tăng này là tiên phát hay thứ phát. Đa hồng cầu tiên phát là một rối loạn của tủy xương đặc trưng bằng sự sản xuất quá mức tự thân của các tế bào dòng hồng cầu.

Macroglobin máu Waldenstrom

Bệnh biểu hiện một cách âm thầm ở những bệnh nhân ở tuổi 60 - 70. Bệnh nhân thường bị mệt do thiếu máu. Tăng quánh của huyết thanh có thể biểu hiện trên một số mặt.

Bệnh bạch cầu tế bào tóc

Đa số bệnh nhân bị tăng dần mệt nhọc. Một số khác thường phàn nàn vì triệu chửng có liên quan đến lách to nhiều và một số khác thì được chú ý vì nhiễm khuẩn.

Bệnh lý đông máu trong bệnh gan

Bệnh lý đông máu do bệnh gan gây ra những bất thường rõ rệt hơn về thời gian prothrombin và thời gian thromboplastin một phần. Rất sớm trong tiến trình bệnh gan, chỉ có thời gian prothrombin bị tổn thương.

Đái huyết sắc tố kịch phát về đêm

Thiếu máu ở những mức độ nặng khác nhau và có thể có hoặc không có tăng hồng cầu lưới. Những bất thường của kính phết máu không giúp cho chẩn đoán và có thể thấy các hồng cầu hình thoi to.

Xơ tủy

Xơ tủy phát triển ở những người lớn trên 50 tuổi và thường bát đầu âm thầm. Bệnh nhân rất hay thấy yếu mệt do thiếu máu hay cảm giác đầy bụng do lách to. Biểu hiện ít gặp là chảy máu và đau xương.

Một số rối loạn đông máu bẩm sinh

Trong rối loạn hiếm gặp này, fibrinogen không có và cả thời gian prothrombin lẫn thời gian thromboplastin một phần đều kéo dài rõ rệt. Những bệnh nhân này có thể bị rối loạn chảy máu nặng giống như hemophilia.

Thiếu vitamin K

Những yếu tố tham gia gây thiếu vitamin K, gồm chế độ dinh dưỡng nghèo nàn, kém hấp thu và những kháng sinh phổ rộng làm mất các khuẩn lạc

Kháng thể yếu tố VIII mắc phải

Điều trị chọn lọc là cyclophosphamid thường phối hợp với prednison. Trong thời gian quá độ, việc thay đổi yếu tố VIII tái phạm có thể là cần thiết. Thay huyết tương để làm giảm trị giá chất ức chế có thể có ích.

Bệnh Von Willebrand

Yếu tố von Willebrand được tổng hợp trong mẫu tiểu cầu và các tế bào nội mô lưu hành trong huyết tương như những đa chuỗi cỡ khố khác nhau. Chỉ những dạng đa chuỗi dài có chức năng trong việc trung gian dính bám tiểu cầu.

Thiếu máu huyết tán vi mạch và huyết tán liên quan nhiễm khuẩn

Thiếu máu huyết tán vi mạch là một nhóm bệnh trong đó xẩy ra sự phân mảnh hồng cầu. Thiếu máu ở nội mạch, gây hemoglobin huyết, hemoglobin niệu và trong những trường hợp nặng methalbumin huyết.

Hội chứng tán huyết tăng ure huyết

Bệnh nhân đến với thiếu máu, chảy máu hay suy thận. Suy thận có thể có hoặc không có thiểu niệu. Trái với xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối, không có những biểu hiện thần kinh nào ngoài những biểu hiện do tình trạng urê huyết cao.

Chất chống đông do Luput

Một cách trái khoáy, yếu tố chống đông do luput thường có liên quan với nguy cơ tăng bị huyết khối và sẩy thai tự phát liên tiếp.

Bệnh đa u tủy

U tủy là một bệnh của người lớn tuổi (tuổi trung bình lúc bị bệnh là 60). Đa số phàn nàn vì những triệu chứng liên quan đến thiếu máu, đau xương và nhiễm khuẩn. Phần nhiều là đau xương sống, xương sườn.

Giảm bạch cầu trung tính

Trường hợp hội chứng Felty dẫn đến nhiễm khuẩn liên tiếp thì cắt lách thường làm giảm loét chân và làm giảm tỉ lệ nhiễm khuẩn nhưng bất cứ điều trị thế nào thì đều không tăng số lượng bạch cầu trung tính.

Hội chứng loạn sản tủy

Loạn sản tủy bao gồm nhiều hội chứng không thuần nhất, Những loạn sản tủy không có tăng nguyên bào trong tủy được gọi là thiếu máu kháng điều trị có hoặc không có hồng cầu non chứa sắt

Thiếu máu huyết tán tự miễn dịch

Gần một nửa các trường hợp thiếu máu huyết tán tự miễn dịch không rõ nguyên nhân. Bệnh có thể cũng gặp phối hợp với luput ban đỏ hệ thống, bệnh bạch cầu mạn tính thể lympho hay khối u lympho toàn thân.

Thiếu máu hồng cầu non chứa sắt không Hemoglobin

Khi nhiễm độc chì là nguyên nhân, có thể điều trị bằng liệu pháp chelat hóa. Đôi khi bệnh giảm với những liều folat hoặc pyridoxin 200 mg/ngày, nhưng đa số không đáp ứng với điều trị.

Thiếu máu hồng cầu hình liềm và các hội chứng liên quan

Mức độ hóa liềm chịu ảnh hưởng của một số những yếu tố, quan trọng hơn cả là nồng độ hemoglobin S trong từng hồng cầu. Hồng cầu bị mất nước làm cho nó nhanh chóng dễ bị tổn thương dẫn đến liềm hóa.

Bệnh bạch cầu cấp

Thăm khám thấy bệnh nhân xanh xao, xuất huyết dưới da, ban xuất huyết, và nhiều dấu hiệu khác của nhiễm khuẩn, viêm miệng, và phì đại lợi có thể thấy ở những bệnh nhân bị bệnh bạch cầu thế bạch cầu đơn nhân.

Bệnh bạch cầu và các rối loạn tăng sinh tủy

Tuy nhiên, những rối loạn này được xếp nhóm cùng nhau vì bệnh có thể tiến triển từ thể này thành thể khác và vì những bệnh lai tạo được xem xét một cách chung

Bất sản hồng cầu thuần túy

Bất sản hồng cầu thuần tuý mắc phải ở người trưởng thành là cực kỳ hiếm. Đây có vẻ như là một bệnh tự miễn dịch trong đó một kháng thể IgG đặc biệt đánh vào những tiền thân dòng hồng cầu.