- Trang chủ
- Sách y học
- Triệu chứng học nội khoa
- Phản xạ ho: tại sao và cơ chế hình thành
Phản xạ ho: tại sao và cơ chế hình thành
Bất kì kích thích nào, từ viêm, nhiễm trùng hay viêm mạn ở COPD đến những kích thích trực tiếp từ dị vật ngoại lai đều được cảm thụ và khởi động chuỗi phản xạ ho.
Biên tập viên: Trần Tiến Phong
Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương
Sự tống không khí ra ngoài nhanh, mạnh, ngắn.
Hình. Phản xạ ho
Nguyên nhân
Cấp tính (< 3-4 tuần).
Thường gặp:
Nhiễm khuẩn hô hấp trên.
Cảm cúm.
Hen.
Hít phải những phân tử.
Hít phải dị vật.
Viêm phế quản.
Tự ý.
Viêm phổi.
Đợt cấp suy tim sung huyết.
Đợt cấp COPD.
Viêm tiểu phế quản-ở trẻ em.
Viêm thanh khí phế quản cấp tính-ở trẻ em( bệnh Croup).
Tắc mạch phổi.
Ít gặp:
Ho gà.
Nhuyễn khí quản.
Viêm mạch máu.
Mạn tính (>8 tuần)
Chảy dịch mũi sau.
Giãn phế quản.
Viêm phế quản.
COPD.
Hen.
Trào ngược dạ dày-thực quản (GORD).
Tác dụng phụ của thuốc ức chế chuyển dạng angiotensin (ACE).
Bệnh phổi kẽ.
Loại ho |
Cơ chế |
Ho ông ổng hoặc như chó sủa |
Bệnh Croup, nhuyễn khí quản, cảm cúm |
Ho như tiếng ngỗng |
Tâm lý |
Ho khù khụ |
Ho gà và cận ho gà |
Ho tắc tiếng |
Chlamydia ở trẻ sơ sinh |
Ho gây ra nôn |
Viêm phế quản chất dẻo/Hen |
Ho có đờm mạn tính chỉ vào buổi sáng |
Bệnh phổi có mưng mủ |
Bảng. Những kiểu ho cổ điển
Cơ chế
Phản xạ ho có thể chia thành các giai đoạn: cảm thụ, thở vào,nén và thở ra.
Để khởi động ho, receptor dây X ở phổi (gồm những receptor thích ứng nhanh, receptor thích ứng chậm, C-fibres và nhiều receptor khác) cảm thụ những kích thích cơ học hay hóa học ở đường dẫn khí rồi truyền tín hiệu về thân não và vỏ não, khởi động phản xạ ho-đây là giai đoạn cảm thụ. Bất kì kích thích nào, từ viêm, nhiễm trùng hay viêm mạn ở COPD đến những kích thích trực tiếp từ dị vật ngoại lai đều được cảm thụ và khởi động chuỗi phản xạ ho.
Trong giai đoạn thở vào, cơ thể tạo một hơi hít vào rất sâu để làm giãn căng những cơ hô hấp và tạo ra áp lực dương lồng ngực lớn hơn. Điều này cho phép cơ thể có thế đẩy không khí ra nhiều hơn, mạnh hơn và nhanh hơn.
Ở giai đoạn nén, thanh môn đóng lại sau thì thở vào để duy trì dung tích phổi trong khi áp lực lồng ngực tăng lên.
Cuối cùng, trong giai đoạn thở ra, thanh môn mở ra và không khí được đẩy ra ngoài do áp lực dương lớn trong lồng ngực.
Ý nghĩa
Vì ho là một triệu chứng thường gặp nên nó cần phải được đặt vào bệnh cảnh lâm sàng xác định thì mới có giá trị. Nếu được vậy, triệu chứng ho có thể góp phần giúp chẩn đoán được tình trạng bệnh nhân.
Ho ra đờm có màu có nhiều khả năng là do nhiễm khuẩn có kèm theo hoặc không kèm theo bệnh phổi.
Ho khan hoặc ho rất ít đờm kéo dài nhiều tháng, với tiền sử nền là hút thuốc lá nhiều, có thể khiến bác sĩ nghĩ đến những nguyên nhân tiềm năng như ung thư phổi hoặc COPD.
Ho trong bệnh cảnh có tập luyện thể thao hoặc có thở rít vào ban đêm có thể gợi ý đến tăng nhạy cảm đường dẫn khí và hen.
Ở bệnh cảnh của một bệnh đặc biệt nào đó, sự xuất hiện ho cũng có thể gợi ý loại bệnh:
Ho trong ung thư phổi thường liên quan đến những thương tổn ở trung tâm trong đường dẫn khí chỗ có receptor ho (vd: tế bào vảy và tế bào ung thư phổi nhỏ). Nên chú ý rằng, dù ho xuất hiện ở hơn 65% bệnh nhân được chẩn đoán ung thư phổi thì chỉ có ít hơn 2% ho mạn tính có nguyên nhân ung thư thôi.
Ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch, nếu có ho thì nên nghi ngờ có nhiễm trùng cơ hội hoặc một nhiễm trùng không đặc trưng.
Đặc điểm của ho
Đặc điểm cổ điển của ho, đặc biệt ở trẻ em, đã được mô tả từ lâu bởi các nhà lâm sàng (như ở Bảng) để giúp cho chẩn đoán. Trong khi những mô tả này có thể giúp khu trú chẩn đoán thì dữ liệu về độ nhạy, độ đặc hiệu của những đặc điểm này vẫn còn hạn chế.