Nốt phổi đơn độc

2016-10-10 01:20 PM

Các thử nghiệm da và huyết thanh chẩn đoán tìm nấm không giúp gì cho chẩn đoán. Xét nghiệm đờm tìm tế bào phải làm để đánh giá nốt phổi lớn khu trú ở trung tâm.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Nhận định chung

Nốt phổi đơn độc là một tổn thương phổi có bờ sắc nét, hình tròn hay hình bầu dục (đường kính tới 5 cm, các tổn thương rộng hơn gọi là các "khối") bao quanh bởi mô phổi lành. Có thể tạo hang ở giữa, vôi hóa hay có các tổn thương bao quanh ("vệ tinh"). Chụp X quang để lọc loại ung thư trong cộng đồng không nhằm phát hiện nốt phổi đơn độc nhưng khi phát hiện được thì có giá trị quan trọng. Chừng 25% các trường hợp carcinoma phế quản, biểu thị như các nốt phổi đơn độc, tỷ lệ sống 5 năm của carcinoma phế quản, phát hiện dưới dạng này đạt 50% cao hơn tỷ lệ sống 5 năm của ung thư phổi nói chung tới 10 - 15%.

Trong các loạt phẫu thuật, chừng 60% các nốt phổi đơn độc là các tổn thương lành tính, 40% là ác tính. Các u hạt nhiễm khuẩn chiếm hầu hết các tổn thương lành tính trong khi ung thư phổi tiên phát chiếm hơn 3/4 các nốt phổi đơn độc ác tính. Các nốt phổi đơn độc đôi khi là biểu hiện di căn của các u tiên phát khác. Xác định tổn thương là lành hay ác tính trưóc mổ quan trọng hơn là nguyên nhân chính xác của chúng.

Một tổn thương hầu như chắc chắn là lành tính nếu thời gian nhân đôi dưới 30 ngày hay trên 500 ngày hay nếu tổn thương vôi hóa (loại trung tâm, "đám" hay phiến calci). Các yếu tố để chẩn đoán lành tính là tuổi trẻ, không có triệu chứng, kích thước nhỏ (đường kính < 2 cm), bờ mỏng khi chụp CT. Có các tổn thương vệ tinh nhưng các tiêu chuẩn đã nói trên phải đánh giá đúng. Các nốt phổi đơn độc ác tính đôi khi có triệu chứng, khuynh hướng này ở người trên 45 tuổi, thường nốt rộng hơn 2 cm, thường có bờ không xác định, hiếm khi vôi hóa. Dạng điển hình của các di căn phổi đơn độc là các bờ nhẵn hay có múi, ở ngoại vi, ở thùy dưới và không có các tổn thương vệ tinh.

Các thử nghiệm da và huyết thanh chẩn đoán tìm nấm không giúp gì cho chẩn đoán. Xét nghiệm đờm tìm tế bào phải làm để đánh giá nốt phổi lớn khu trú ở trung tâm. Nếu kết qủa dương tính phải soi phế quản hay sinh thiết bằng kim. Tìm tế bào trong đờm hiếm khi chẩn đoán được ác tính khi các nốt nhỏ hay ở ngoại vi phổi. Xét nghiệm X quang, so sánh với các phim cũ vô cùng quan trọng. CT đặc biệt giúp ích. CT cắt lớp mỏng là phương pháp được ưa thích để phát hiện vôi hóa trong nốt. Nếu không có các triệu chứng bất thường, các dấu hiệu bất thường, các xét nghiệm đơn giản (đếm hồng bạch cầu, tỷ lệ bạch cầu, phân tích nước tiểu) gợi đến một ung thư ngoài phổi thì không cần tìm kiếm ung thư tiên phát trong cơ thể. Không cần chọc hút bằng kim qua da mọi nốt phổi đơn độc, ít khi nó thay đổi phương cách trị liệu sau đó và thường cho âm tính giả. Ngoài ra nếu tiền sử bệnh, khám thực thể và các xét nghiệm, điện quang cho thấy bệnh nhân cần phẫu thuật thì soi phế quản ống mềm trước khi mổ với mục đích định giai đoạn là không cần thiết.

Điều trị

Các bước quan trọng trong việc xử trí nốt phổi đơn độc như sau: (1) Xem lại kỹ X quang phổi; (2) So sánh với phim X quang trước đó; (3) Nắm chắc tiền sử bệnh và hoàn tất khám thực thể; (4) Hoàn tất các khám nghiệm X quang bổ sung như CT nếu cần; (5) Thông báo cho bệnh nhân các phát hiện và với sự tham gia của bệnh nhân, chọn lựa giải pháp tốt nhất trong 4 giải pháp sau: "chờ đợí với sự cảnh giác", soi phế quản ống mềm, hút bằng kim qua da và cắt bỏ. Về nguyên tắc chung mà nói mọi nốt phổi đơn độc ở bệnh nhân trên 35 tuổi phải coi là có khả năng ác tính và nên cắt bỏ trừ phi tổn thương lành tính vôi hóa điển hình hay ổn định trên phim X quang trong 2 năm chờ đánh giá sau này ("chờ đợi với sự cảnh giác") nói chung không phù hợp nếu tổn thương không vôi hóa hay tổn thương không ổn định.

Các dấu hiệu chỉ thị rõ ràng là chẩn đoán lành tính hoặc có chống chỉ định mổ sẽ ủng họ cho điều trị bảo tồn. Mở lồng ngực thăm dò hay trong một số trường hợp soi lồng ngực nên làm càng sớm càng tốt sau khi phát hiện được nốt phổi đơn độc. Soi lồng ngực có video trở nên ngày càng phổ thông là một phương cách chính xác và an toàn nên làm trước khi mở lồng ngực, cắt bỏ các hốt phổi đơn độc. Các biến chứng và tử vong của thủ thuật này ít hơn so với của mở lồng ngực.

Bài viết cùng chuyên mục

Hội chứng tăng thông khí

Tăng thông khí là sự tâng thông khi phế nang gây ra nhược thán. Nó có thể do nhiều nguyên nhân như thiếu oxy máu, các bệnh phổi thâm nhiễm và tắc nghẽn, nhiễm khuẩn, rối loạn chức náng gan, sốt và đau.

Bệnh do mycobacteria không phải lao

Các chế độ hóa trị liệu truyền thống dùng 5 hay 6 loại thuốc nhưng có những tác dụng phụ do thuốc và không có sự cộng tác của bệnh nhân.

Các bệnh phổi kẽ

Các bệnh phổi kẽ có các biểu hiện X quang, sinh lý, lâm sàng chung. Khó thở khi gắng sức và ho khan lúc đầu âm ì là các triệu chứng biểu hiện thường gặp.

Ung thư phổi thứ phát

Carcìnoma mạch bạch huyết biểu thị sự lan rộng của ung thư phổi thứ phát vào lưới bạch huyết phổi, có lẽ do sự lan rộng của khối u từ mạch máu vào mạch bạch huyết.

Các khối u lành tính của phổi

Hầu hết bệnh nhân cần mở lồng ngực để chẩn đoán xác định vì nghi carcinoma phế quản. Bệnh nhân ít có khả năng mổ có thể chụp phim lồng ngực hàng loạt để theo dõỉ sự tiến triển.

Lao phổi: chẩn đoán và điều trị

Các chủng trực khuẩn lao kháng với một hay nhiều thuốc chống lao chủ yếu gặp thấy với tần số tăng đến mức báo động, đặc biệt ở cư dân các đô thị.

Bệnh huyết khối tắc mạch phổi

Các phát hiện lâm sàng trong huyết khối tác nghẽn mạch phổi phụ thuộc vào kích thước cục tắc và trạng thái tim phổi trước đó. Trong nghẽn mạch phổi lớn, thất phải bị suy, huyết áp hệ thống hạ.

Ung thư trung biểu mô màng phổi

Tuổi trung bình khởi phát các triệu chứng ung thư trung biểu mô màng phổi ác tính khoảng 60 tuổi: Thời gian tiềm tàng từ khi tiếp xúc đến khi có các triệu chứng từ 20 đến 40 năm.

Các bệnh phổi nghề nghiệp

Các bệnh phổi nghề nghiệp có biểu hiện rối loạn đường hô hấp tắc nghẽn gồm có hen nghề nghiệp, viêm phế quản công nghiệp và bệnh bụi bông.

Bệnh xơ nang phổi

Các biểu hiện của phổi xảy ra ở mọi bệnh nhân thoát qua được tuổi niên thiếu gồm có viêm phế quản cấp và mạn, giãn phế quản, viêm phổi, xẹp phổi, tổn thương nhu mô và vùng quánh phế quản.

Hội chứng giảm thông khí béo phì: hội chứng Pickwick

Điều trị hội chứng giảm thông khí béo phl chủ yếu là giảm cân, điều đó sẽ cải thiện tình trạng ưu thán và thiếu oxy cũng như các đáp ứng thông khí đối với thiếu oxy và ưu thán.

Viêm khí phế quản cấp

Các dấu hiệu thực thể rất ít hay không có. Sau khi ho ra nhiều đờm, nghe phổi có thể mất tiếng ran ngáy nhưng khò khè vẫn còn. Các dấu hiệu đông đặc phổi không có.

Viêm phế nang xơ nguồn gốc ẩn

Điều trị gồm các biện pháp hỗ trợ, thở thêm oxy và corticosteroid. Corticosteroid thường chỉ định cho các bệnh nhân có các triệu chứng tăng dần hay chức năng phổi suy giảm.

Giãn phế quản

Giãn phế quản là rối loạn bẩm sinh hay mắc phải của phế quản lớn đặc trưng bởi có giãn và hủy hoại bất thường, hằng định thành phế quản. Bệnh có thể do viêm hay nhiễm khuẩn đường hô hấp tái đi tái lại.

Tràn khí màng phổi tự phát

Tràn khí màng phổi thứ phát xảy ra như một biến chứng của COPD, hen, xơ nang, lao và cac bệnh phổi thâm nhiễm các loại gồm cả viêm phổi pneumocystis.

Tăng áp lực động mạch phổi

Tăng áp lực động mạch phổi thứ phát thì khó nhận biết về mặt lâm sàng trong các giai đoạn sớm, khi các triệu chứng và các dấu hiệu của bệnh gây ra nó còn sơ khởi.

Các rối loạn thở liên quan đến ngủ

Cần thực hiện sự sàng lọc, dùng phương pháp đo oxy ban đêm, tại nhà có giá trị tiên đoán âm tính cao, để loại trừ ngừng thở khi ngủ quan trọng.

Các u carcinoid phế quản: ung thư phổi

Các u carcinoid phế quản mọc chậm, ít khi di căn. Biến chứng của nó là chảy máu, làm tắc đường hô hấp hơn là xâm lấn, di căn. Cắt bỏ bằng ngoại khoa một số trường hợp là cần thiết.

Các thâm nhiễm phổi ở người suy giảm miễn dịch

Để chẩn đoán, nên cấy máu, xét nghiệm và cấy đờm, dịch màng phổi nếu có, xét nghiệm đờm khạc ra tìm vi khuẩn, nấm, trực khuẩn lao, Legionella và P. carinii lá quan trọng.

Các khối u trung thất

CT giúp ích cho xử trí, nếu nghi đến thực quản thì chụp X quang thực quản với baryt. Siêu âm Doppler hoặc chụp tĩnh mạch cánh tay đầu, tĩnh mạch chủ trên, chụp động mạch.

Bệnh nấm aspergillus phổi phế quản dị ứng

Tiêu chuẩn chẩn đoán thứ đến là phân lập được aspergillus trong đờm, tiền sử có đờm lốm đốm máu, phản ứng bì muộn với kháng nguyên aspergillus.

Thở không khí ô nhiễm

Hậu qủa của tổn thương phổi khi hít thở không khí nhiễm bẩn tùy thuộc vào độ nặng nề và cách thức tiếp xúc với không khí này cũng như tinh trạng phổi của người bệnh trước đó.

Viêm phổi mắc phải ở cộng đồng

Làm sạch các thâm nhiễm phổi ở bệnh nhân viêm phổi mắc phải ở cộng đồng phải mất 6 tuần hay lâu hơn: ở người trẻ thời gian này nhanh hơn hoặc đó là người không hút thuốc hay chỉ tổn thương một thùy.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD

Viêm phế quản mạn tính có đặc điểm là tăng tiết niêm dịch phế quản biểu thị bằng ho có đờm từ 3 tháng trở lên trong ít nhất 2 năm liền mà không phải do bất kỳ bệnh nào khác gây nên.

Tắc đường hô hấp

Tắc mạn tính đường hô hấp trên có thể do carcinom hầu họng hay thanh quản, chít hẹp thanh quản hay dưới nắp thanh quản, u hạt thanh quản hay dây thanh hoặc liệt dây thanh âm hai bên.