Giải phẫu bệnh Carcinom nội mạc tử cung

2012-11-26 08:20 PM

Carcinom nội mạc tử cung có xuất độ cao nhất trong các ung thư đường sinh dục nữ ở Mỹ, với 39.000 trường hợp mới hàng năm (1984). Xuất độ carcinom nội mạc cao ở Canada và Âu Châu, thấp ở Á Châu, Phi Châu và Nam Mỹ.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Có 2 dạng carcinom nội mạc, một chịu ảnh hưởng của estrogen, thường xảy ra ờ phụ nữ da trắng ở lứa tuổi trước và trong mãn kinh, thường là dạng biệt hoá rõ và thường đi kèm với tăng sản nội mạc. Dạng thứ hai không chịu ảnh hưởng của estrogen, thường gặp ở phụ nữ da đen, sau mãn kinh (trên 60 tuổi), thường biệt hoá kém, độ ác tính cao, xâm nhập sâu vào cơ tử cung và không kèm tăng sản nội mạc mà thường có nội mạc tử cung teo đét.

Đại thể

Bề mặt nội mạc lồi lõm, bóng, vàng, có thể có xuất huyết khu trú. Nếu carcinom xâm nhập vào lớp cơ tử cung, tử cung to hơn bình thường. Cũng có khi carcinom xâm nhập lớp cơ lan tỏa, tử cung vẫn teo nhỏ. Các ổ ung thư xâm nhập lớp cơ có dạng những nốt trắng rải rác trong lớp cơ và những vùng hoại tử màu vàng, hoặc có dạng những giải mô màu trắng xám, giới hạn rõ, xen vào trong lớp cơ.

Vi thể

Có 4 tiêu chuẩn tiêu chuẩn chẩn đoán carcinom xâm nhập mô đệm:

Phản ứng mô đệm: Các nguyên bào sợi xếp song song với nhau, san sát nhau, xơ hoá nhiều, làm thay đổi cách sắp xếp tuyến bình thường.

Các tuyến có dạng nhú phức tạp, với nhiều nhú ở quá một nửa quang trường nhỏ.

Các tuyến tập trung lại với nhau quá một nửa quang trường nhỏ, thành dạng sàng, không có mô đệm xen kẽ giữa các ống tuyến.

Mô đệm bị thay thế bởi các đám tế bào gai ở quá một nửa quang trường nhỏ. (tức là đường kính quá 2,1mm).

Carcinom tuyến dạng nội mạc tử cung điển hình

Thường gặp ở khoảng 60 tuổi. Bệnh nhân thường có tiền căn bệnh béo phì, ít con, hoặc sinh con muộn sau 40 tuổi.

U thường biệt hoá rõ, với các ống tuyến xếp sát nhau, không có mô đệm xen kẽ giữa các ống tuyến. Tế bào tuyến dị dạng, có khi sắp xếp thành dạng nhú hay dạng sàng (xem các tiêu chuẩn chẩn đoán carcinom xâm nhập).

U thường xâm nhập đến các mô lân cận, qua ống dẫn trứng, qua màng bụng.

Di căn theo đường limphô di căn đến các hạch limphô vùng chậu trước, sau đến hạch cạnh động mạch chủ. Di căn theo đường máu đến phổi, gan, xương, não.

Sau điều trị, tỉ lệ sống thêm 5 năm thay đổi tùy giai đoạn: 100% nếu u chỉ có ở lớp nội mạc, 97% nếu u xâm nhập 1/3 trong lớp cơ, 86% nếu u xâm nhập 1/3 giữa lớp cơ và 83% nếu u xâm nhập ra 1/3 ngoài lớp cơ.

Carcinom dạng nhu

Có các nhú với trục liên kết thưa, mỏng, bao phủ bởi một lớp thượng mô trụ, với nhân bầu dục, đều. U thường xâm nhập lớp cơ nông. U có tiên lượng tốt, tương tự như carcinom tuyến nội mạc điển hình.

Carcinom chế tiết

Hiếm gặp, chiếm 1-2% ung thư nội mạc. Bệnh nhân thường ở tuổi sau mãn kinh, trung bình 58 tuổi, thường có tiền căn béo phì, cao huyết áp, tiểu đường, hoặc có sử dụng estrogen ngoại lai. U thường gây Xuất huyết âm đạo bất thường.

U có các tuyến biệt hoá rõ, với các tế bào trụ chứa không bào dưới và trên nhân giống như tế bào ở giai đoạn chế tiết. Nhân ít dị dạng (độ 1).

U có tiên lượng tốt. Tỷ lệ sống thêm sau 5 năm là 87%.

Carcinom có tế bào có lông chuyển

Hiếm gặp, thường gặp ở phụ nữ có sử dụng estrogen ngoại lai, xảy ra sau mãn kinh và gây Xuất huyết bất thường. U biệt hoá rõ hay vừa, có khi có dạng sàng. Các tế bào tuyến ưa eosin và có lông chuyển, nhân tế bào có hạt nhân lớn, chất nhiễm sắc thể và màng nhân không đều. U ác tính thấp, có khi xâm nhập đến 2/3 lớp cơ.

Carcinom tuyến với chuyển sản gai

U thường gặp hơn ở phụ nữ có dùng thuốc estrogen (50% các trường hợp ung thư có tiền căn sử dụng estrogen). U có ít nhất 10% thành phần gai, gồm các tuyến biệt hoá rõ chiếm ưu thế và các ổ tế bào gai lành khu trú trong lòng các ống tuyến. Các nhân tế bào gai đều dạng, có cầu liên bào và có tạo sừng.

Cần phân biệt ung thư này với tăng sản nội mạc không điển hình kèm chuyển sản gai, dựa trên các tiêu chuẩn chẩn đoán carcinom xâm nhập mô đệm. U có tiên lượng tốt.

Carcinom tuyến-gai

Thường gặp ở bệnh nhân lớn tuổi (65 tuổi). Các yếu tố nguy cơ là phụ nữ béo phì, ít sinh đẻ hay không sinh đẻ, có tiểu đường và cao máu. Bệnh nhân thường có Xuất huyết âm đạo bất thường.

U gồm thành phần tuyến chiếm ưu thế, với các tuyến biệt hoá kém, nhân dị dạng độ 2 hay độ 3, tỷ lệ nhân trên bào tương tăng, có nhiều hình ảnh phân bào. Thành phần gai ác tính chiếm ít nhất 10% thể tích u, gồm các giải, các đám tế bào gai ác tính phát triển trong lòng tuyến và ra cả bên ngoài tuyến. Có khi các tế bào ác tính sắp xếp dạng củ hành và tạo ra kêratin.

U có tiên lượng xấu hơn so với ung thư nội mạc điển hình. Tỉ lệ sống thêm sau 5 năm là 40%.

U thường xâm nhập vào 1/3 lớp cơ sâu, vào các mạch máu và di căn vào hạch chậu và hạch cạnh động mạch chủ.

U di căn đến vùng chậu và ổ bụng, vào ruột, mạc treo, gan, thận, lách và hạch limphô.

Điểm chẩn đoán phân biệt của u với carcinom tuyến-gai ở cổ tử cung, là ở thân tử cung thành phần tuyến ác tính chiếm ưu thế, còn ở cổ tử cung thành phần gai chiếm ưu thế.

Carcinom nhầy

Hiếm gặp, chiếm 9% ung thư nội mạc tử cung. U phải có hơn 50% tế bào PAS dương tính, thường có các ống tuyến dãn nở, chứa đầy mucin và các nhú thượng mô bao quanh bởi các vũng mucin ngoại bào, với bạch cầu đa nhân trung tính. Các tế bào thượng mô lót tuyến và nhú trụ cao, đều đặn, đơn tầng. Tế bào dị dạng nhẹ hay vừa. Mucin nội bào có dạng hạt hay bọt trên tiêu bản nhuộm H.E và được xác định qua nhuộm PAS, mucicarmine hay Alcian blue. U biệt hoá kém, tiên lượng tốt.

Carcinom trong

Bệnh nhân thường lớn tuổi (tuổi trung bình là 66).

U có dạng nhú nhiều nhánh tương tự như carcinom dịch trong của buồng trứng. Các nhú hoá sợi nhiều, và được bao phủ bởi một hay nhiều lớp tế bào trong, dị dạng độ 2 và 3 với hạt nhân lớn, nhân đậm màu, dị dạng to nhỏ không đều. Có thể gặp đại bào hay các thể cát. U thường cho di căn sớm vào cơ tử cung và hạch limphô. U có tiên lượng xấu.

Carcinom tế bào sáng

Bệnh nhân thường lớn tuổi (tuổi trung bình là 67).

U có thể có dạng đặc, nhú, ống hay dạng bọc. Các tế bào hình chân đế, lớn, bào tương sáng hay ưa eosin, chứa glycogen. Nhân dị dạng nhiều, to nhỏ không đều, lớn, hạt nhân to, có nhiều phân bào. U thường biệt hoá kém. Tiên lượng xấu. Tỷ lệ sống thêm sau 5 năm là 44% ở các bệnh nhân ở giai đoạn I.

Carcinom tế bào gai

Rất hiếm gặp. Chỉ chẩn đoán carcinom tế bào gai nội mạc khi trong nội mạc không có carcinom tuyến, u không có liên hệ gì với thượng mô gai cổ tử cung và ở cổ tử cung không có carcinom tế bào gai.

Carcinom không biệt hoá

U có hình thái không biệt hoá thành tuyến hay gai.

Ung thư di căn

Carcinom buồng trứng, carcinom vú, carcinom dạ dày, mêlanom ác, ung thư đại tràng có thể di căn vào tử cung.

U thường xâm nhập lan tỏa ở nội mạc, thường là dạng biệt hoá kém và không có hiện tượng chuyển sản gai.