Trang chủ
Sách y học
Triệu chứng học nội khoa
Giảm phản xạ và mất phản xạ: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Giảm phản xạ và mất phản xạ: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

2020-10-29 06:05 PM

Trong một vài nghiên cứu trên các bệnh nhân chưa được chẩn đoán bệnh thần kinh trước đó, 6-50% bệnh nhân mất phản xạ gân gót hai bên mặc dù đã dùng các nghiệm pháp tăng cường.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Mô tả

Phản xạ căng cơ giảm hoặc biến mất mặc dù đã thực hiện các biện pháp tăng cường. Giảm phản xạ có ý nghĩa bệnh lý trong các tình huống lâm sàng sau:

Giảm phản xạ kèm triệu chứng của neuron vận dộng dưới. (Ví dụ: rung giật bó cơ, giảm trương lực cơ, yếu cơ).

Phản xạ không đối xứng.

NINDS đưa ra phương pháp đã được chuẩn hóa để phân độ phản xạ.

	Độ nhạy	Độ đặc hiệu	Tỉ số khả dĩ dương	Tỉ số khả dĩ âm
Tăng phản xạ	69%	88%	5.8	0.4

Bảng. Giá trị lâm sàng của tăng phản xạ trong tổn thương bán cáu não hai bên

Nguyên nhân

Thường gặp

Biến thể bình thường.

Bệnh rễ thần kinh (Ví dụ: thoái hóa đốt sống, viêm xương khớp).

Bệnh thần kinh ngoại biên.

Ít gặp

Chấn thương tủy sống cấp.

Hội chứng Guillan-Barre.

Bại liệt.

Thần kinh ngoại biên	Phản xạ	Cơ, động tác	Cảm giác	Nguyên nhân
Thần kinh nách	Không	Cơ delta	Toàn bộ cơ delta	Trật khớp vai ra trước Gãy cổ xương cánh tay
Thần kinh cơ bì	Phản xạ gân cơ nhị đầu	Cơ nhị đầu Cơ cánh tay	Mặt bên cẳng tay	Hiếm gặp
Thần kinh quay	Phản xạ gân cơ tam đầu và cơ ngửa	Cơ tam đầu Cơ duỗi cổ tay Cơ cánh tay quay Cơ ngửa	Mặt sau bên cẳng tay Mặt lưng ngón cái và ngón trỏ	Liệt do đi nạng Liệt đêm thứ bảy Gãy xương cánh tay Kẹt trong cơ ngửa
Thần kinh giữa	Phản xạ gập ngón tay	Cơ gấp dài các ngón 1,2,3 Cơ gấp cổ tay Cơ sấp Cơ dạng ngón cái ngắn	Mặt lòng các ngón 1,2,3 và một nửa ngoài ngón 4	Hội chứng ống cổ tay Chấn thương trực tiếp
Thần kinh trụ	Không có	Các cơ bàn tay ngoại trừ cơ dạng ngón cái ngắn, hai cơ giun ngoài, cơ đối ngón cái, cơ gấp ngón cái ngắn. Cơ gấp cổ tay trụ Cơ gấp dài các ngón 4 và 5	Mặt lòng ngón 5 và nửa trong ngón 4	Chấn thương Nằm giường lâu Gãy mỏm khuỷu Hạch khớp cổ tay
Thần kinh bịt	Phản xạ cơ khép	Cơ khép	Mặt trong đùi	Khối u vùng chậu Thai kỳ
Thần kinh đùi	Phản xạ khớp gối	Duỗi gối	Mặt trước trong đùi và cẳng chân đến mắt cá trong	Thoát vị đùi Thai kỳ Khối máu tụ vùng chậu Áp xe cơ thắt lưng
Thần kinh mác chung	Không có	Gặp lưng bàn chân và lật sấp	Mặt trước cẳng chân, mu chân và mặt lưng các ngón	Gãy cổ xương mác Gãy xương chậu hay trật khớp háng
Thần kinh chày	Phản xạ gân gót	Gập lòng bàn chân và lật ngửa	Mặt sau cẳng chân và gan bàn chân	Hiếm gặp

Bảng. Triệu chứng vận động, cảm giác và phản xạ trong bệnh lý thần kinh ngoại biên

Rễ thần kinh	Phản xạ	Các cơ/Động tác	Cảm giác	Nguyên nhân
C5	Phản xạ gân cơ nhị đầu	Cơ Delta Cơ trên gai Cơ dưới gai Cơ trám	Mặt trước ngoài cánh tay	• Viêm thần kinh cánh tay • Thoái hóa đốt sống cổ • Đứt thân trên đám rối cánh tay
C6	Cơ ngửa	Cơ cánh tay quay Cơ cánh tay	Mặt ngoài cẳng tay, kể cả ngón cái	• Tổn thương đĩa gian đốt • Thoái hóa đốt sống cổ
C7	Phản xạ gân cơ tam đầu	Cơ lưng rộng Cơ ngực lớn Cơ tam đầu Các cơ duỗi cổ tay Các cơ gấp cổ tay	Toàn bộ cơ tam đầu, chính giữa mặt sau cẳng tay và hai ngón 2, 3	• Tổn thương đĩa gian đốt • Thoái hóa đốt sống cổ
C8	Phản xạ gập ngón tay	Cơ gấp các ngón Cơ duỗi các ngón Cơ duỗi cổ tay trụ	Mặt trong cẳng tay và hai ngón 4, 5	• Hiếm gặp trong các tổn thương đĩa gian đốt và thoái hóa đốt sống
T1	Không có	Các cơ bàn tay	Nách đến mỏm khuỷu	• Xương sườn cổ • Hội chứng lối thoát ngực • Khối u Pancoast • Ung thư di căn
L2	Không có	Cơ gấp đùi	Chéo phần trên đùi
L3	Phản xạ cơ khép và phản xạ gân gối	Cơ khép Cơ tứ đầu đùi	Chéo phần dưới đùi	• U sợi thần kinh • U màng tủy • Di căn
L4	Phản xạ gân gối	Các cơ ngửa bàn chân	Chéo qua đầu gối đến mắt cá trong
L5	Không có	Các cơ gập lưng bàn chân	Trước ngoài cẳng chân đến mu và gan bàn chân	• Thoát vị đĩa đệm • Di căn • U sợi thần kinh
S1	Phản xạ gân gót	Các cơ gập lòng và lật sấp bàn chân	Mắt cá ngoài đến ngón 5	• Thoát vị đĩa đệm • Di căn • U sợi thần kinh

Bảng. Triệu chứng vận động, cảm giác và phản xạ trong các bệnh lý rễ cổ và thắt lưng cùng

Khám phản xạ	Độ nhạy %	Độ chuyên %	Tỉ số khả dĩ dương	Tỉ số khả dĩ âm
Giảm phản xạ gân cơ nhị đầu hoặc gân cơ cánh tay quay phát hiện bệnh lý rễ C6	53	96	14.2	0.5
Giảm phản xạ gân cơ tam đầu phát hiện bệnh lý rễ C7	15–65	81–93	3.0	NS
Bất đối xứng phản xạ gân cơ tứ đầu đùi phát hiện bệnh lý rễ L3 hoặc L4	30–57	93–96	8.7	0.6
Bất đối xứng phản xạ gân gót phát hiện bệnh lý rễ S1	45–91	53–94	2.9	0.4

Bảng. Giá trị lâm sàng của triệu chứng phản xạ trong bệnh lý rễ cổ và thắt lưng cùng

Cơ chế

Bệnh thần kinh ngoại biên.

Bệnh rễ thần kinh.

Hội chứng Guillan-Barre.

Bệnh tế bào sừng trước.

Tổn thương neuron vận động trên cấp.

Biến thể bình thường.

Bệnh thần kinh ngoại biên

Bệnh một dây thần kinh do chèn ép (Ví dụ: hội chứng ống cổ tay) dẫn tới tình trạng suy giảm các chức năng thần kinh từ phần xa cho đến vị trí dây thần kinh Các nguyên nhân thường gặp có hội chứng ống cổ tay, liệt thần kinh quay, liệt thần kinh mác chung. Bệnh dây thần kinh phụ thuộc chiều dài biểu hiện các triệu chứng cảm giác, vận động và phản xạ theo kiểu mang găng mang vớ kinh điển. Các triệu chứng vận động, cảm giác và phản xạ càng nặng khi càng nhiều sợi thần kinh gần trục bị tổn thương. Các nguyên nhân thường gặp gồm có đái tháo đường, rượu và thuốc.

Bệnh rễ thần kinh

Trong các bệnh lý rễ, giảm hoặc mất phản xạ thường xuất hiện cùng với các triệu chứng cảm giác âm tính trong cùng một khoanh cảm giác. Các phản xạ giảm nhiều do rối loạn chức năng đường hướng tâm của cung phản xạ. Ở người trẻ hơn 45 tuổi, nguyên nhân thường gặp nhất là bệnh lý của đĩa gian đốt. Ở những bệnh nhân già hơn, lại là thoái hóa đốt sống hoặc gai đốt gống.

Hội chứng Guillain-Barré

Hội chứng Guillain-Barré gây mất phản xạ theo vùng chi phối của rễ thần kinh, đặc trưng bởi các triệu chứng của neuron vận động dưới (giảm trương lực cơ, yếu cơ, mất phản xạ) tiến triển từ ngọn chi về phía gốc chi.

Bệnh lý tế bào sừng trước

Bệnh lý tế bào sừng trước gây giảm phản xạ do rối loạn chức năng đường ly tâm của cung phản xạ, đặc trưng bởi các triệu chứng của neuron vận động dưới (hao mòn, rung giật bó cơ, yếu cơ, giảm trương lực). Các nguyên nhân bao gồm các bệnh của neuron vận động (Ví dụ: xơ cột bên teo cơ), bại liệt và teo cơ tủy sống.

Tổn thương neuron vận động trên cấp tính

Tổn thương đoạn tủy cổ và ngực trên cấp tính có thể gây hội chứng choáng tủy với các triệu chứng mất phản xạ, liệt mềm, mất cảm giác hoàn toàn và rối loạn chức năng giao cảm dưới vị trí tổn thương. Trong 24 giờ đầu sau chấn thương, các tế bào thần kinh tủy sống ít bị kích thích hơn; có thể do sự mất sự kiểm soát trương lực cơ của neuron gamma làm giảm tính nhạy cảm của các thoi cơ và các xung thần kinh hướng tâm.

Biến thể bình thường

Giảm dẫn truyền phản xạ hoặc không có phản xạ đơn thuần, không liên quan đến bệnh lý thần kinh. Giảm hoặc mất phản xạ chỉ có ý nghĩa khi kèm theo các triệu chứng của neuron vận động dưới (Ví dụ: hao mòn, rung giật bó cơ, yếu cơ, giảm trương lực), trong trường hợp phản xạ không đối xứng hoặc có các dấu thần kinh khu trú.

Ý nghĩa

Trong một vài nghiên cứu trên các bệnh nhân chưa được chẩn đoán bệnh thần kinh trước đó, 6-50% bệnh nhân mất phản xạ gân gót hai bên mặc dù đã dùng các nghiệm pháp tăng cường, và một tỷ lệ nhỏ dân số có tăng phản xạ nói chung.

Giá trị lâm sàng của khám phản xạ trong phát hiện bệnh lý rễ cổ và rễ thắt lưng cùng được trình bày trong bảng.

Bài viết cùng chuyên mục

Tiếng tim tách đôi: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Tiếng tim tách đôi thường là tiếng T2 (tiếng đóng của van phổi và van chủ). Các loại tách đôi khác nhau do các nguyên nhân sinh lý và bệnh học khác nhau.

Nghiệm pháp thomas: tại sao và cơ chế hình thành

Nâng đầu gối một bên và duỗi bên kia hông xoay xương chậu lên trên. Để giữ chân sát mặt giường, các cơ duỗi hông và cơ đùi chậu phải dẻo dai và giãn ra đủ để cho phép các chân thẳng sát mặt giường.

Mức cảm giác: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Việc xác định mức cảm giác có ý nghĩa khu trú vị trí các tổn thương tủy sống. Tổn thương tủy sống khiến khiếm khuyết cảm giác xảy ra ở ngang mức, và dưới mức tổn thương.

Sự thuận tay: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Trong các bệnh nhân có triệu chứng bán cầu não ưu thế hay không ưu thế, tay thuận có giá trị xác định. Bên tay thuận có tương quan với bên bán cầu não ưu thế và vì vậy có giá trị định khu.

Đốm Roth: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Có rất nhiều nguyên nhân có thể gây ra đốm roth như đã nói và nó chỉ có thể được tìm thấy ở <5% bệnh nhân có viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, nên giá trị độc lập với các triệu chứng lâm sàng khác của nó bị hạn chế.

Biến đổi hình thái sóng: sóng y xuống lõm sâu (dấu hiệu Friedrich)

Sóng y xuống lõm sâu xảy ra trong khoảng 1/3 bệnh nhân bị viêm màng ngoài tim co thắt và 2/3 bệnh nhân bị nhồi máu thất phải, mặc dù chưa được nghiên cứu nhiều và nó cũng thường khó thấy trên lâm sàng.

Mạch động mạch nảy yếu: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Hẹp động mạch chủ làm giảm tốc độ tống máu từ thất trái trong khi cùng lúc đó thời gian tống máu bị kéo dài. Do đó, biên độ giảm dần tạo ra mạch nhỏ hơn.

Khám vận động

Người bệnh có thể ở nhiều tư thế: Ngồi, đứng, nằm… ở đây ta chỉ thăm khám khi người bệnh ở tư thế nằm. Hướng dẫn người bệnh làm một số nghiệm pháp thông thường, đồng thời hai bên, để so sánh. Chi trên: Nắm xoè bàn tay; gấp duỗi cẳng tay; giơ cánh tay lên trên, sang ngang.

Giảm phản xạ và mất phản xạ: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Mô tả

Nguyên nhân

Cơ chế

Ý nghĩa

Bài viết cùng chuyên mục

Tiếng tim tách đôi: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Nghiệm pháp thomas: tại sao và cơ chế hình thành

Mức cảm giác: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Sự thuận tay: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Đốm Roth: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Biến đổi hình thái sóng: sóng y xuống lõm sâu (dấu hiệu Friedrich)

Mạch động mạch nảy yếu: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Khám vận động

Dấu hiệu Lachman: tại sao và cơ chế hình thành

Hội chứng suy tim

Dấu hiệu Heliotrope: tại sao và cơ chế hình thành

Hội chứng đông đặc

Bất thường tuyến tiền liệt: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Tăng phản xạ: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Khám dinh dưỡng và cơ tròn

Nhịp đập mỏm tim: bình thường và lệch chỗ

Cọ màng ngoài tim: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Biến đổi hình dạng sóng tĩnh mạch cảnh: sóng a nhô cao

Âm thổi tâm trương: một số dấu hiệu của hở van động mạch chủ

Cơ bản về điện tâm đồ

Khó thở: triệu chứng cơ năng hô hấp

Khoảng ngừng quay đùi: dấu hiệu triệu chứng và nguyên nhân

Triệu chứng học tuyến giáp

Chảy máu đường tiêu hóa

Triệu chứng học đại tràng