Gội nước, cây thuốc chữa đau lách và gan

Gội nước, Năng gia, Gác đa bông - Aphanamixis polystachya (Wall.) J.N. Parker, thuộc họ Xoan - Meliceae.

Mô tả

Cây gỗ lớn cao 20 - 30m, đường kính 50 - 60cm. Vỏ màu đỏ tối, nhánh non có lông mịn. Lá kép lông chim lẻ, mọc so le, dài 30 - 50cm, mang 26 - 35 lá chét bầu dục, dài 12 - 20cm, rộng 3,5 - 5cm, dai, không lông, xanh mốc. Chùm hoa đực chia nhánh; hoa nhỏ, cao 3 - 4mm, lá đài 4 - 5; cánh hoa dài hơn đài 2 - 4 lần, ống mang 6 nhị. Bông cái mọc riêng lẻ, bầu có lông 3 ô. Quả nang hình trứng hay hình cầu, đường kính 2,5cm, có lông. Hạt có áo hạt vàng.

Hoa tháng 3, quả tháng 7.

Bộ phận dùng

Vỏ, dầu hạt - Cortex et Oleum Aphanamixis.

Nơi sống và thu hái

Loài phân bố ở Việt Nam, Lào, Trung Quốc, Malaixia, Ân Độ, thường gặp trong rừng xanh mưa á nhiệt đới và rừng mưa nhiệt đới ở thung lũng các tỉnh Thanh Hoá, Nghệ An, qua Thừa Thiên-Huế, Kontum, Gia Lai đến Đồng Nai. Cũng thường được trồng dọc đường làm cây bóng mát.

Thành phần hoá học

Có dầu cố định.

Tính vị, tác dụng

Vỏ có vị se.

Công dụng, chỉ định và phối hợp

Gỗ có sắc tươi, đẹp, phẩm chất trung bình, được dùng trong xây dựng, đóng tàu thuyền và dùng làm dụng cụ gia đình. Quả có độc.

Ở Ân Độ, vỏ cây được dùng chữa đau lách và gan, u bướu và đau bụng. Dầu hạt dùng làm thuốc xoa bóp trị thấp khớp.