Đậu biếc, cây thuốc lợi tiểu, nhuận tràng

Đậu biếc - Clitoria ternatea L., thuộc họ Đậu - Fabaceae.

Mô tả

Cây thảo leo. Thân và cành mảnh có lông. Lá kép lông chim lẻ, có 5 - 7 lá chét hình trái xoan, có lông rải rác ở cả hai mặt. Hoa màu xanh lơ hoặc trắng, mọc đơn độc ở nách lá; đài hình ống; cánh cờ có viền giữa màu da cam; nhị 10, xếp 2 bó; bầu có lông. Quả màu hung có lông, hình dải; hạt 5 - 10, hình thận dẹt, có những chấm màu lục và màu ðen.

Cây ra hoa tháng 6 - 8, quả tháng 9 - 11.

Bộ phận dùng

Rễ, hạt và lá - Radix, Semen et Folium Clitoriae Ternatae.

Nơi sống và thu hái

Loài liên nhiệt đới, mọc hoang và cũng được trồng ở các vườn gia đình để làm cảnh và lấy quả. Thu hái các bộ phận của cây quanh năm.

Thành phần hoá học

Hạt chứa một chất dầu cố định và một chất nhựa đắng.

Hạt và vỏ rễ cũng đều chứa tanin. Lá chứa ũ-lactose, aparajitin. Thứ có hoa xanh và hoa trắng đều chứa một este và một chất nhựa glycosid. Hạt chứa các acid amin như leucin, isoleucin, valin, adenin, glycin, arginin, acid glutamic, acid aspartic và tyrosin.

Tính vị, tác dụng

Rễ có vị chát, đắng, có tác dụng lợi tiểu, nhuận tràng, gây xổ, làm dịu và săn da. Vỏ rễ cũng lợi tiểu và nhuận tràng. Hạt xổ và khai vị. Lá tiêu viêm, giảm đau.

Công dụng, chỉ định và phối hợp

Rễ dùng giải nhiệt, chữa bệnh ỉa chảy của trẻ em. Ở Inđônêxia, dùng trị bệnh lao phổi, đau ngực, ho và viêm lở ngoài da. Hạt thường dùng làm thuốc khai vị. Ở Philippin, người ta nghiền hạt và trộn với bitartrat kalium liều gấp đôi sẽ gây xổ có hiệu quả nhanh và đảm bảo vô hại. Lá dùng đắp chữa rò, mụn mủ, bướu. Dịch lá dùng chữa viêm mắt. Ở Ân Độ, người ta dùng cây trị nọc rắn cắn.