Biến hóa, dùng chữa tê thấp đau nhức

Biến hoá, Quan chi - Asarum caudigerum Hance, thuộc họ Nam mộc hương- Aristolochiaceae.

Mô tả

Cỏ sống lâu năm, mọc bò; thân đứng cao 10 - 50cm, lóng dài 7 - 20cm. Lá 1 - 2, có phiến hình tim, dài 5 - 15cm, có lông ở cả hai mặt; gân ở gốc 6 - 7; cuống dài 7 - 15cm. Hoa vàng nhạt có vạch màu đỏ, có cuống dài 2 - 3cm, bao hoa đều, đài chia 3 thuỳ, ở đỉnh có đuôi dài đến 1cm; nhị 12; bầu dưới, 6 ô. Quả nang khi chín màu tím tía. Hạt nhiều.

Hoa tháng 3 - 4, quả tháng 506.

Bộ phận dùng

Toàn cây - Herba Asari Caudigeri, thường gọi là Thổ tế tân.

Nơi sống và thu hái

Cây mọc ở vùng núi cao: Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Vĩnh Phú. Thu hái toàn cây hoặc rễ vào cuối mùa đông, rửa sạch, phơi hay sấy khô.

Tính vị, tác dụng

Cũng như Tế tân (Asarum sieboldi Miq). Thổ tế tân có vị cay, tính ấm; có tác dụng tán phong hàn, ôn trung hạ khí, thông khiếu, làm ra mồ hôi, lợi tiểu tiện.

Công dụng, chỉ định và phối hợp

Thường dùng chữa tê thấp đau nhức, trúng phong hàn co quắp và chữa cảm sốt, ho hen, suyễn thở, viêm phế quản. Liều dùng: 2 - 4g, phối hợp với các vị khác.

Đơn thuốc

Chữa trúng gió lạnh, co cứng, tay chân giá lạnh, hôn mê; dùng Thổ tế tân, Ma hoàng, Quế chi, Thạch xương bồ, Phụ tử chế, Cam thảo, mỗi vị 4g sắc uống. Ngoài dùng Thổ tế tân tán bột thổi vào lỗ mũi làm cho hắt hơi và xát vào chân răng, nếu cắn răng không nói (Lê Trần Đức).

Chữa hen suyễn gặp lạnh lên cơn nghẹt thở, hoặc cảm phong hàn, ngực căng khó thở, ho suyễn kéo đờm, đầu mặt xây xẩm, thân thể nặng nề đau nhức; dùng Thổ tế tân 4g, Ma hoàng 8g, Bán hạ chế, Ngũ vị tử, Vỏ rễ dâu, Ô mai nhục, Cam thảo, Gừng sống, mỗi vị 6g, sắc uống.