Nhiễm kiềm hô hấp: chẩn đoán và điều trị

Nhiễm kiềm hô hấp hay giảm thán khí máu xuất hiện khi có tăng thông khí quá mức làm giảm PCO₂ máu dẫn tới tăng pH máu. Nguyên nhân chủ yếu là hội chứng tăng thông khí nhưng nhiễm khuẩn huyết và xơ gan cũng là những nguyên nhân hay gặp.

Bảng. Các nguyên nhân gây nhiễm kiềm chuyển hoá¹

¹Theo Gennari FJ: Respiratory acldosis and alkalosis trong Maxvvell and Kleeman's Clinical Disorder's of Fluid and Electrolite Metabolism. 5lhed. Narins RG (Edilor) Mc Graw - Hlll.

Các triệu chứng do nhiễm kiềm hô hấp cấp là do giảm luồng máu tới não. Nhiễm kiềm hô hấp trong khi có thai thường là nhẹ (PCO₂ khoảng 30 mmHg), có lẽ là do progesteron gây kích thích trung tâm hô hấp.

Việc xác định những biến đổi bù trừ phù hợp qua nồng độ HCO₃^- có thể giúp cho việc xác định có rối loạn chuyển hóa phối hợp. Như trong nhiễm toan hô hấp, biến đổi HCO₃^- mạnh hơn nếu là nhiễm kiềm hô hấp mạn. Trong nhiễm toan chuyển hóa, nồng độ HCO₃^- thường < 15mEq/L; nhưng khi nhiễm kiềm hô hấp thì ít khi thấy HCO₃^- giảm đến mức ấy. Cho nên, nếu thấy HCO₃^- giảm nặng, thường là do có toan chuyển hóa phối hợp.

Biểu hiện lâm sàng

Triệu chứng và dấu hiệu

Trường họp cấp (tăng thông khí), thường thấy choáng váng, lo lắng, tê bì, loạn cảm ở miệng, cảm giác buồn bực ở bàn tay, bàn chân. Khi nhiễm kiềm hô hấp nặng sẽ xuất hiện têtani do hạ calci ion máu. Trường họp nhiễm kiềm hô hấp mạn, thường chỉ có triệu chứng của bệnh gây nhiễm kiềm hô hấp.

Dấu hiệu cận lâm sàng

pH máu tăng, PCO₂ giảm. Nếu nhiễm kiềm hô hấp mạn, sẽ có hạ HCO₃^-.

Điều trị

Chủ yếu là điều trị nguyên nhân. Nếu lo sợ gây hội chứng kiềm máu do tăng thông khí, có thể cho bệnh nhân thở vào một túi lớn và thở lại khí đó. Nhưng thực ra, kiềm máu sẽ gây yếu cơ hô hấp và làm cho thông khí được tự điều chỉnh, ít khi phải điều trị. Nhưng nếu bệnh nhân vẫn hoảng sợ, cần dùng thuốc an thần, Tránh điều chỉnh quá nhanh khi bị nhiễm kiềm hô hấp mạn, vì có hiện tượng hạ HCO₃^- bù trừ khi có PCO₂ tăng sẽ gây toan chuyển hoá.