Cây thuốc đông y, y học cổ truyền

• Cỏ gân cốt hạt to: có tác dụng thanh nhiệt giải độc

  Ngoài dùng cây tươi rửa sạch, giã với muối đắp chỗ đau, cũng dùng trị các chứng viêm, bỏng lửa, tổn thương do ngã

• Cỏ gà: tác dụng lợi tiểu giải độc

  Cây phổ biến khắp thế giới, mọc hoang khắp nơi ở nước ta, thường gặp nơi ẩm thấp, trong các vườn, đào cây, cắt lấy thân rễ, rửa sạch đất cát, phơi hay sấy khô

• Cò ke: dùng làm thuốc sắc uống chữa ho

  Ở Campuchia, người ta dùng quả để ăn, rễ được dùng làm thuốc sắc uống chữa ho, ở Malaixia, nước sắc rễ dùng trị sốt rét, nước hãm dùng trị các rối loạn đường tiêu hoá

• Cỏ đuôi lươn: dùng chữa sản hậu

  Ở Trung Quốc, toàn cây được dùng trị ghẻ, nấm, ở Việt Nam, người ta sắc nước cho phụ nữ có mang uống; có nơi còn dùng chữa sản hậu

• Cỏ đuôi chó: sắc dùng để rửa mắt đau

  Lá phẳng, hình dải, có mũi nhọn dài, có lông rải rác ở mặt trên, với mép dày, ráp, dài 10 đến 20cm, rộng 4 đến 15mm, chùy dạng bông, hình trụ, dày đặc hoa, màu lục hay đo đỏ, hẹp

• Cỏ dùi trống: chữa đau mắt nhức đầu

  Chữa đau mắt do phong nhiệt, viêm kết mạc, màng mộng, nhức đầu, đau răng, đau cổ họng, thông tiểu và trị ghẻ lở, ngày dùng 12 đến 16g dạng thuốc bột hay thuốc sắc

• Cỏ diệt ruồi: dùng diệt ấu trùng sâu bọ

  Người ta dùng toàn cây làm thuốc trợ sản và dùng ngoài làm thuốc trị sang độc, cũng dùng diệt ấu trùng sâu bọ, có thể dùng toàn cây hoặc rễ trị mụn nhọt và diệt sâu xanh ở rau

• Cỏ đầu rìu hoa nách: điều trị các vết đứt và mụn nhọt

  Toàn cây được sử dụng, dùng ngoài để điều trị các vết đứt và mụn nhọt, ở Ấn Độ, toàn cây cũng được dùng làm thuốc trị viêm màng nhĩ và dùng đắp ngoài trị cổ trướng

• Cỏ đầu rìu: diệt sâu bọ và rệp

  Cỏ đầu rìu thường mọc ở các nơi ẩm mát, ven khe suối trong rừng, trên các núi đá thành từng đám lớn, cây cũng thường mọc trên đất cát, đất ráo, hoặc trên đất ven biển của các đảo

• Cỏ đậu hai lá: thanh nhiệt giải độc

  Còn một loài khác là Zornia gibbosa Spanoghe là cây thảo hằng năm, có bông hoa dày đặc hơn và lá bắc có những điểm tuyến, mọc ở Bà Rịa và Tây Ninh

• Cọ dầu: dùng để chế dầu ăn

  Dầu cọ dùng để chế dầu ăn, chế xà phòng, làm thuốc gội đầu, dầu ăn bổ, giúp tiêu hóa tốt, mỗi lần dùng 15 đến 20ml

• Cỏ đắng: làm thuốc trị bò cạp đốt

  Lá dùng làm thức ăn gia súc, thường do cây có lẫn hạt vào nên động vật ăn cỏ ít ăn, ở Ấn Độ, người ta dùng toàn cây làm thuốc trị bò cạp đốt

• Cổ dải: dùng làm thuốc diệt ruồi

  Thường dùng làm thuốc diệt ruồi, người ta lấy vỏ cây tươi đem giã nát hoặc lấy nửa thìa bột vỏ khô, trộn với ít nước cơm và ít đường, ruồi ăn phải thuốc sẽ chết ngay tại chỗ

• Cọc vàng: đắp ngoài chữa ecpet và ngứa

  Ở Ấn Độ, người ta lấy nước dịch chảy ra từ vết rạch trên thân cây để đắp ngoài chữa ecpet và ngứa, cây cọng vàng có nhiều công dụng trong đời sống, làm củi đun, gỗ làm cầu, trụ cầu

• Cỏ cứt lợn: chống viêm chống phù nề

  Cây cứt lợn có vị hơi đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu sưng và cầm máu, cành lá vò ra có mùi hôi gây nôn

• Cỏ cò ke: tinh dầu thơm

  Thân rễ chứa tinh dầu thơm, chưa rõ công dụng, A Pételot có nêu một loài khác là Pycreus flavescens Nees, phân bố ở miền Nam nước ta, cũng có rễ thơm

• Cocoa: dùng chữa lỵ

  Quả ăn được, có vị dịu, rễ, vỏ và lá có tính se và trước đây ở Angti, người ta dùng chữa lỵ, hạt cho dầu cũng dùng để chữa lỵ

• Cò cò: tiêu viêm giảm đau

  Cây mọc ở bờ các suối và cả trên đồng ruộng ở nhiều nơi miền Bắc vào tới các tỉnh Tây Nguyên. thu hái vào mùa hè và mùa thu, rửa sạch, dùng tươi hay phơi khô

• Cóc mẩn: hãm uống trị ho

  Lá sao lên hãm uống trị ho, nhất là khi cơn ho tiếp theo sau cơn sốt, như trong bệnh sởi, cả cây giã đắp vết bỏng, sưng tấy và rắn cắn

• Cóc kèn sét: làm thuốc sát trùng

  Loài phân bố ở Ấn Độ, Nam Trung Quốc và Việt Nam, ở nước ta, cây thường mọc dựa rạch một số nơi thuộc các tỉnh Tây Ninh, Đồng Nai

• Cóc kèn mũi: đắp trị ghẻ

  Dây leo 8m, nhánh non có lông mịn, nhánh già có mụn, lá mang 7 lá chét, lá chét xoan rộng, dài 5,5cm, rộng 3,5cm, đầu có mũi ngắn, mỏng, gân phụ 6 đến 7 cặp, mặt dưới mốc mốc

• Cóc kèn leo: dùng thân làm thuốc giải nhiệt

  Cây dùng để duốc cá, nhưng lại không có tính chất diệt trùng mạnh, ở Thái Lan, trong y học cổ truyền, người ta dùng thân làm thuốc giải nhiệt

• Cóc kèn chùy dài: cây thuốc có độc

  Loài phân bố ở Ân Độ, Mianma, Malaixia và Inđônêxia, ở nước ta, cây mọc phổ biến ở rừng, rừng còi vùng đồng bằng Đồng Nai, thành phố Hồ Chí Minh

• Cóc kèn Balansa: chữa bệnh gan và vàng da

  Cây gỗ nhỏ, cao đến 8m, thân to 15cm, nhánh non không lông, lá to, lá chét xoan rộng, dài đến 16cm, rộng 8cm, không lông, gân phụ 5 đến 6 cặp, cuống phụ đến 1cm

• Cóc kèn: dùng chữa sốt rét kinh niên

  Cây được dùng chữa sốt rét kinh niên, huyết ứ, đàm ngưng sinh ra thũng trướng, trị ho và kiết lỵ, quả chữa đau răng, bạch đới hạ. Rễ dùng sát trùng vết thương và làm thuốc diệt ruồi

• Cỏ chông: làm thuốc lợi tiểu

  Hoa đầu cái to đến 30cm, bông nhỏ 2 hoa; hoa dưới lép, hoa trên cái hay lưỡng tính, quả thóc mang vòi nhụy dài, ngoài có mày hoa bao bọc

• Cỏ chè vè sáng: thuốc thanh nhiệt lợi niệu

  Cây mọc rất phổ biến trên các đồi thấp miền trung du, trên các savan cây bụi thưa hoặc ven các rừng thứ sinh nhiều ánh sáng và cũng thường gặp dọc theo những nơi có nước

• Cỏ chè vè: dùng nấu nước để rửa vết thương

  Cây dùng làm giấy, làm củi đun nấu gạch và lấy lá làm tranh lợp nhà chòi, thân cây dùng nấu nước để rửa vết thương do hổ, báo gây ra cho người

• Cỏ chét ba: chữa ho gà ho khản tiếng

  Dùng trị cảm mạo, trẻ em kinh phong, ho gà, ho khản tiếng, sưng hầu họng, cũng dùng chữa mụn nhọt độc, apxe, rắn và trùng độc cắn, đòn ngã tổn thương

• Cốc đá: chế thuốc giảm sốt

  Cây gỗ cao 10m, có lá rụng theo mùa; nhánh non màu xám xanh, lá dài 25cm, mang 5 đến 6 cặp lá chét xoan bầu dục, đầu tù, gốc không cân xứng, gân phụ 6 đến 10 cặp

• Cóc chuột: nước rửa phát ban sinh chốc lở

  Vỏ dùng dưới dạng nước xức rửa phát ban sinh chốc lở, loét do bệnh phong và những mụn loét ngoan cố, lá dùng hơ nóng lên và áp vào những chỗ sưng và đau của cơ thể

• Cóc chua: dùng vỏ cây trị lỵ

  Nhân hạt dùng làm gia vị, ở Campuchia, người ta cũng thường trồng trong các vườn để lấy quả ăn và lấy lá làm rau

• Cọ cảnh: trị nôn ra máu chảy máu cam ỉa ra máu

  Sao cháy đen trị nôn ra máu, chảy máu cam, ỉa ra máu, băng huyết, rong huyết, khí hư, ngoạithương xuất huyết, ghẻ lở hắc lào

• Coca: sử dụng như chất gây tê cục bộ

  Người ta chế ra chlorhydrat cocain dùng làm thuốc, trong một thời gian dài, người ta sử dụng cocain như chất gây tê cục bộ trong nhãn khoa, trong khoa tai mũi họng

• Cóc (cây): sắc uống để trị ỉa chảy

  Quả có thịt cứng, nhiều dịch màu vàng có vị chua, thường dùng ăn, ở Campuchia, vỏ cóc phối hợp với vỏ Chiêu liêu nghệ được dùng sắc uống để trị ỉa chảy

• Cỏ bướm trắng: đắp vết thương và nhọt

  Ở Ấn Độ và Malaixia, cây được giã nát, dùng riêng hoặc lẫn với bột gạo, để đắp vết thương và nhọt ở đùi và đắp chữa tích dịch phù trướng

• Cỏ bướm tím: dùng chữa đau đầu cảm sốt

  Thường dùng chữa đau đầu, cảm sốt, kinh nguyệt không đều, ngày dùng 30 đến 50g cây tươi giã nát, ngâm nước sôi 10 phút, gạn lấy nước trong uống làm 1 lần

• Cỏ bướm nhẵn: dùng giã lấy dịch chữa bệnh lậu

  Cây mọc dựa ruộng, suối, lùm bụi ở độ cao 400 đến 1900m, gặp ở các tỉnh vùng cao từ Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Lào Cai, qua Nghệ An đến tận Lâm Đồng

• Cỏ bươm bướm tràn: làm thuốc nhuận tràng

  Thường gặp trong các ruộng vào mùa khô ở các tỉnh Nam Bộ, làm thuốc nhuận tràng, bổ thần kinh

• Cỏ bươm bướm: dùng trị bệnh tâm thần động kinh

  Cây mọc hoang ở vùng núi Tam Đảo, dọc theo đường đi; cũng gặp ở Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà, còn phân bố ở nhiều nước nhiệt đới châu Á

• Cỏ bướm: dịch lá được dùng trị bệnh lậu

  Cây thảo bò có nhiều nhánh không đâm rễ, thân vuông, hơi có cánh hay không, lá có phiến thon tam giác dài 20 đến 35cm, rộng 12 đến 30mm, không lông; cuống dài 5 đến 15mm

• Cỏ bông: dùng sắc nước uống lợi tiểu

  Cỏ sống hàng năm, thân cao 15 đến 45cm, thành bụi dày thường mảnh, lá hẹp, hình dải dài 2,5 đến 7,5cm, nhẵn, mép ráp bẹ lá nhẵn, họng có lông dài, lưỡi bẹ có dạng một vòng lông mi

• Cỏ bờm ngựa: dùng trị nhiễm trùng niệu đạo

  Cây mọc phổ biến ở các vách núi đất, đồi thấp có đá phiến, đá acid ẩm nhiều và ít nắng, từ bình nguyên tới cao nguyên, có thể thu hái quanh năm, rửa sạch, phơi khô

• Cỏ bợ: trị suy nhược thần kinh

  Người ta thường hái Cỏ bợ về làm rau ăn sống, xào, luộc hoặc nấu canh với tôm tép, để làm thuốc, thường dùng trị suy nhược thần kinh, sốt cao không ngủ, điên cuồng

• Cỏ ba lá: dùng làm thức ăn giàu protein

  Cây thân thảo, bò lan trên mặt đất, sau vươn thẳng, thân mềm, dài 30 đến 60cm, lá kép chân vịt, có 3 lá chét, hình trái xoan ngược, mép có răng, lá kèm hình mũi dùi

• Cỏ bạc đầu lá ngắn: trị viêm khí quản ho gà viêm họng sưng đau

  Vị cay, tính bình; có tác dụng khu phong giải biểu, làm toát mồ hôi, lợi tiểu, trừ ho, tiêu thũng giảm đau

• Cỏ bạc đầu: dùng trị cảm mạo uống làm cho ra mồ hôi

  Tất cả các bộ phận của cây đều hơi có mùi thơm, nhưng thơm nhất là rễ, cỏ bạc đầu có vị cay, tính bình, có tác dụng khu phong, giải biểu tiêu thũng, chỉ thống

• Cọ: dùng rễ chữa bạch đới khí hư

  Thường trồng để lấy thân cây làm cột, lá dùng lợp nhà, làm nón, đan lát, kinh nghiệm dân gian dùng rễ chữa bạch đới, khí hư

• Chút chít răng: dùng trị các bệnh ngoài da

  Lá có phiến hình mũi mác hay bầu dục mũi mác, dài 4 đến 8cm, rộng 1,5 đến 2,5cm, hai đầu nhọn, hơi lượn sóng ở mép, bẹ chìa mỏng

• Chút chít nhăn: làm thuốc uống trong trị thiếu máu

  Thường được dùng làm thuốc uống trong trị thiếu máu, ho lao, viêm gan, thấp khớp mạn tính, vàng da, đái đường và bệnh ngoài da, hắc lào, eczema, nấm tóc