Cây cỏ nến (bồ hoàng)

Còn có tên bồ thảo, hương bồ thảo, bồ hoàng.

Tên khoa học Ty pha orientalis G. A. Stuart.

Thuộc họ Hương bồ Typhaceae.

Người ta dùng bồ hoàng (Pollen Typhae) là phấn hoa sấy hay phơi khô của hoa đực cây cỏ nến. Tên cỏ nến vì cụm hoa của nó giống cây nến.

Mô tả cây

Cây cỏ nến

Cây cỏ nến là một thứ cỏ cao từ 1,50-3m, có thân rễ. Lá dài, hẹp. Hoa đơn tính cùng gốc, hợp thành bông riêng cách nhau 0,6-5,5cm, nằm trên cùng một trục chung: Bông đực ở trên, bông cái ở dưới. Nhị ở hoa đực bao bọc bởi những lông ngắn màu vàng nâu, bông cái có lông nhạt hơn. Quả nhỏ, hình thoi, khi chín nở theo chiều dọc.

Phân bố, thu hái và ché biến

Mọc hoang ở những đồng lầy miền Bắc Việt Nam: Vùng lạnh như Sapa (Lào Cai), nóng như Gia Lâm (Hà Nội) đều có. Ở Việt Nam chưa thấy khai thác. Vào tháng 4-6, cất lấy phần trên của bông hoa (phần hoa đực) phơi khô. Giã hay rũ lấy phấn hoa (rây qua rây). Phơi lần nữa.

Thành phần hóa học

Trong bồ hoàng có một flavonozit khi thủy phân sẽ cho isoramnetin. Ngoài ra còn chất mỡ (10-30%) và chất xitosterin (13%).

Tác dụng dược lý

Bồ hoàng có tác dụng cầm máu.

Từ Vàn đã nghiên cứu tác dụng cầm máu của bồ hoàng (Y học thể giới 2 (5): 23, 1949) như sau:

Cho uống bồ hoàng chữa bệnh ho ra máu (2- 6 ngày), tiểu tiện ra máu (2 ngày), đại tiện ra máu (2 ngày), đổ máu cam (2 ngày), tử cung xuất huyết (2-4 ngày) đều thấy tác dụng cầm máu hoặc giảm bớt lượng huyết xuất ra.

Công dụng và liều dùng

Theo tài liệu cổ: Bồ hoàng vị ngọt, tính bình, vào 3 kinh can, tỳ và tâm bào. Dùng sống có tác dụng hoạt, hành ứ, lợi tiểu, sao đen có tác dụng thu sáp cầm máu. Dùng sống chữa kinh nguyệt bế sinh đau bụng, đau ngực, bụng, tiểu tiện khó khăn. Dùng sao đen chữa thổ huyết, máu cam.

Thường dùng: Bồ hoàng là một vị thuốc có tác dụng cầm máu, lợi tiểu tiện dùng chữa bệnh ho ra máu, thổ huyết, chảy máu cam, tiểu tiện ra huyết. Có người nói muốn có tác dụng cầm máu phải sao đen, nhưng không cần thiết. Ngày dùng 5 đến 8g dùng dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột.

Đơn thuốc có bồ hoàng

Cầm máu

Bồ hoàng 5g, cao ban long 4g, cam thảo 2g, nước 600ml. sắc còn 200ml. Chia 2 hay 3 lần uống trong ngày làm thuốc cầm máu.

Tai cháy mủ

Bồ hoàng tán nhỏ rắc vào.